Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
"Bekaizkeria, jalousie" VocBN. "Envie, mengoa, bekhaizteria, inbidia", "bekhasteria, jalousie, envie" Gèze.
"Bekhaizkeria, acte de jalousie" Dv. "Celo, envidia" A. "Jalousie" Lrq. "Envie" Casve. v. bekaiztasun, bekaitz,
bekaizgo(a); ondamu.
Baina bekhaizteriaz mobiturik Iudu rebellék [...] trubla zezaten hiria. "Émus d'envie". Lç Act 17, 5 (TB
bekhaizgoaz betherik). Enganioa, insolenzia, bekhaizteria, gaitzerraitea, superbia, erhotasuna. Lç Mc 7, 22.
Gutietsak handikeria sor dezakek bekaizteria. "Méprise la vanité, tu apprivoiseras l'envie". O Pr 618. --Zonbat
dira bekhatü mortal gehienak? --Zazpi: 1. Ürgüillia. 2. Abarizia. 3. Aragizko bekhatia. 4. Bekaizteria. Bp I 54.
Zeren beitzakin bekhasteriaz haren eskietara libratü ziela (Jesus). UskLi 295 (ap. DRA). Bekhaitzteria da
bihozmin senditzen dügün bat, gure proximuari heltzen zaitzon abantaillez. CatS 56. Ürgüllia, abarizia, lüxüria,
bekhaizteria, gormandiza, kolera eta herabia. Ib. 56. Bekatu errokaiak edo kapitalak dira zazpi. [...].
Seigarrena, ondamua edo bekaitzkeria. Legaz 46. (Bekhatu kapital) hek dire: Urguilua, zikoitzkeria, lohikeria,
bekaitzkeria. Erlijione Sainduko 5 (ap. DRA). Horrek ohilturen du otsoa hiri guzietarik / Ifernialat egotx dezan
artino / Hantik bekhaizteriak elki beitzian hatsarrean. Ip Dante (ap. DRA). Jinkoak ützi ahal zükian familia
saintia deskansü Nazarethen eta Herodesen bekhaizteria gaistotik begiratü. Ip Hil 126. Ikhusteko da zoinen
baithan zeduzkan Erreginak bere bihotza, bere adiskidantza, bere sinestea: Aitorenseme on eta Jainkotiar haren
baithan. Hortik bertzearen bekhaizkeria. Arb Igand 105. Bekhaizteria haurren bihotzean, har kaltekor bat fruitu
eder baten barnean bezala da. Prop 1898, 163. --Zer da ondamua edo bekaizkeria? --Besten ona ikusiezina. Itz
Azald 176. Ondamuaren edo bekaizkeriaren kontra, amodioa edo maitetasuna. Ib. 179. Baña ikusten du ere,
egunetik egunera, langilleak [...], Jaungoikoa aztu, biotza bekaizkeriz, gorrotoz, amorruz betetzen duala. Urreta
EEs 1918, 153. Griña txar nagusiak zazpi dira: arrokeri, zekenkeri, aragikeri, asarrekeri, salokeri, bekaizkeri ta
nagikeria. KIkV 60 (KIkG 40 bekaitza). Olako bikoteren bat bidegabez edo bekaizkeriz zazpi neska oen
epaipean iñoiz gerta ba ledi, onbera-legea arkituko din. Or Mi 34. Auteman baitzuen, apaiz-nausiak bekaizkeri
utsez yarri zutela Yesus bere eskuetan. Ir YKBiz 490. Ez zeukanat bekaizkeririk ire yareitasunaz. Zait Sof 177.
Sabelkeriz, mozkorkeriz, oe-lizunketaz, liskarkeriz eta bekaizkeriz ez baña, Jesukristo gure Jaunaz jantzi zaitezte.
"Non in contentione et aemulatione" (Rom 13, 13). Or MB 36. Ba-dakizu, enetxo, mundu au bekaizkeriz eta
espaz (envidias y celos) beterik dago ta batzu-batzuk nere zoriona ondatu nairik dabiltzana ba-dakit. Etxde
AlosT 33. Baina bekaizkeriak osk egin zion bihotzean, bet-betan otu zitzaiolarik arrotzak izanen zirela haurraren
irakasle. Mde HaurB 28. Bekaizkeria norgeika ari da; nor, ordea, Zu baiño geiagorik? "Invidentia de
excellentia litigat". Or Aitork 47. Ez ian-edanean, ez mozkorkerian, ez oeko lizunkerietan, ez eletan eta
bekaizkerian (Rom 13, 13). Ib. 208. Neska gangar aiek, elkarreri, onako zerok esaten ari ziran, bekaizkeriz,
Laztantxuren kontra. Alt LB 82. Espaz ta bekaizkeriaz, keixu asi yakon barrua, maitalearena lez. Erkiag Arran
67. Bekaizkeriak urtua, sudurra zimur, begia lauso, sofista an zegoen so. Zait Plat 151. Errien arteko aremanetan
gerlak, zelatak, bekaizkeriak ageri dira jaun ta nagusi. Vill Jaink 177. Aundi-zaleak biotzik ez dau, /
beti bekaizkerietan, / mingaiñez uso, barrutik otso, / umea egikeretan. BEnb NereA 168. Aski, bekaizkeria
zerbaiten sor-arazteko Shimatsu jaunaren bihotzean. "Assez pour faire naître quelque jalousie". Ardoy SFran
220. Zuzen ibilli, maiteok, eta kontu iñori inbidirik izan! Bekaizkeria, giza-arteko izurria! NEtx LBB 163.
Zikoizkeria garaitzen, beraxtasunaz; bekaizkeria, maitetasunaz (B). Inza EsZarr 174. Ongi ikusten bait zuen,
apaizburuek bekaizkeriaz ziotela Jesus emana. IBe Mc 15, 10.
2. Aversión, antipatía; odio. Humilla gozatzen da ardurako bakeaz, eta superbioaren bihotzean ostatatzen
dira inbidia eta bekhaitzteria. SP Imit I 7, 3 (Ch ieloskortasuna eta asarretasuna, Mst jeloskeria eta kolera).
Atherazazu, Iauna, gure bihotzetarik iduripen gaixto guziak, bekhaitzteria, beltzuria, muturtasuna, haserredura,
gudua, liskarra. "Omnen suspicionem, indignationem, iram & disceptationem". SP Imit IV 9, 6. Oienganako
[gurasoenganako] ezin-ikusi edo bekaizkeririk badaukazu? ArgiDL 27. Aintzinateko munduan aurkitzen dugu
federik osoena aztiari buruz, bai eta sineskabea, bekaizkeria eta gorrotoa ere. Mde Pr 309.
3. bekaizteria. Avaricia. "L'avarice" Arch VocFab. Bekhaizteriak oro dutu galzen / Oro nahiz irabazi.
"L'avarice perd tout en voulant tout gagner". Arch Fab 173.
bekaizkiro. "Enojosamente" Lar.
bekaizko. v. bekaizgo.
bekaizkoi (Hb ap. Lh), bekaixkoi (Casve). "Jaloux, sujet à l'envi" Lh. "Envieux" Casve.
bekaizkor (Hb ap. Lh; -kh- Dv, A). 1. Envidioso; celoso. "Accessible à l'envie, à la jalousie" Dv. "Celoso" A.
Zer begi bekhaizkorrez etzituen ikhusi hunen arima aberasten eta birrigintzen zuten grazia miragarriak eta
pribilio bereziak! MarIl 94. Zeren zure Jainko Jauna su erregarri bat, Jainko bekhaizkor bat baita. "Deus
aemulator". Dv Deut 4, 24. Zeren Jainko bekhaizkorraren beharriak entzuten baititu oro. Dv Sap 1, 10. Iñaziok
uztea gaitzitu zitzaion, eta bethi bekhaizkor, bethi herrakor, zin egin zuen noiz edo noiz mendekatuko zitzaiola.
Laph 178. Herrirat itzultzean berriz kausitzen du Kattalin mutxurdina, mihi gaxtoa eta bekaitzkorra. Zub 107.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
643