Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
ez duela. Mb IArg II 76. Zillegi da gaitz egin digunari gaitza biurtzea, ta arganako bekaitza, gaitzerizkoa edo
gorrotoa biotzean gordetzea? Ub 178. Gure barrena argi / ager al baledi, / ez genuke bekaitzik / izango iñori.
Echag 214. Naitasunaren ordez / orduan bekaitza / izango dit, ta etzait / faltatuko gaitza. It Fab 244. Orain aren
biyotzak ez daka Reinaldoganuntz gorrotua eta bekaitza besterik. Bil 165. Iretzat dituk emengo txorien xintarik
gozoenak; iretzat eguzkiaren mosurik bigunenak... Ez datorkikek oneraño arerioen bekaitzik. TAg Uzt 87. Oi!
Ogasun eta yauralki eta bekaitz ugaridun bizitza ontako antzea gainditzen dukan antzea! Zait Sof 68. Bekaitzik
gabe ikus daitezke gaur atzoko etsaiaren ibilerak. MEIG I 191.
"Indignación" y "enojo" Lar. Mintasuna eta bekaitza daude antzestuak beren aurpegietan. "El dolor y la
indignación". Otag EE 1881b, 58. Lotsea, bekaitza (indignación) ta arimako samintasun sakon da neurribagea
irakurri ziran Arnoldoren arpegian. Ag AL 81.
3. "(G), orzuelo" A.
- BEKAITZA EMAN. Dar envidia. Osin berde aren azaleko bakeak damua, bekatxa emoten deutsa. Erkiag
BatB 111.
- BEKAITZ-HAR. Envidia que corroe. Eman da zabal zazu / munduan frutua... / Bekaitz-arrik gabeko / biotzloratua.
NEtx LBB 288.
- BEKAITZ EGIN. Tratar mal, disgustar. Beti egiten zion zegokan begitart ona ta atseginz guzia ta etzion
egin bein ere bekaitz edo etzegokan gauzarik. Mb IArg I 214. Gauz itsusia da Erregeri egiten zaion edozein
txarkeri, bekaitz edo deshonra. Ib. 260. Batzarkide erdeldunek ziotenez, berriz, bekaitz egiñik omen dira, ta egin
bear omen ditute alegiñak euskera ikasten. Ldi IL 94.
- BEKAITZEZ. a) De envidia, con envidia. Zenbat etsai mundu huntan / Errabian, bekaitzez / Kristau onen
ingurutan / Boztuak hekin gaitzez. 'Jaloux'. Monho 96. Bekaitzez (enbidiaz) egin ziotelako susmoa aipatzen digu
ordea. A Y 1934, 8. Bekaitzez Iguzkik / begira die; / --Zuen yolas-lagun / pozik nentorke. Ldi UO 40. Nork ez
begiratu bekaitzez beraren zoriona? Zait Sof 99. Zelaietako lorak eurak bere, bekaitzez ta ondamuz ikusi eukien
gizalaba talde mardoa. Erkiag Arran 41. Maisu-laguna auzixka batean garai ba zitzaion, beazun-miñez eta
bekaitzez iraultzenago zan, ni bestek pillotan garaiturik baiño. Or Aitork 22. Nikanor-en egoera its ta illuna!
Batetik, ondamuz, bekatxez ta beaztunez, Matxin gogoratuaz. Eta beste aldetik, kezkatsu ta zeluz beterik
Beronike dala-ta. Erkiag BatB 183. Ark eztu ezeukirik errukiz deitoratzen ez eta aberatsik bekaitzez begiratzen.
Ibiñ Virgil 92. Aminta ergela bekaitzez zegon. Ib. 35. Bai bait zekien apaiz nagusiek bekaitzez ekarri ziotela. IBk
Mc 15, 10 (Lç y He inbidiaz, TB bekaiztasunez, HeH bekhaizkoz, Dv bekhaizgoz, Ol iñartsiarren, Or
bekaizkeriz, Ker ikusi-eziñez, IBe bekaizkeriaz). Bekaitzez begiratzen diote gai hauetan hasten denari. MEIG II
96.
(Tras gen.). Abere ta kristauak gaude osasunez; / ez gara noski bizi iñoren bekaitzez. Or Eus 130. Sarritan,
bere senarraren bekaitzez egon oi zan, ikusten baitzun billobak aitona eztiki maite zutela; bera berriz, ez ain
eztiki, ez ain biozki. Etxde JJ 99. Lagunkiro poztuz ez-baiña besten bekaitzez. Or Aitork 296. Izarrak zure
bekaitzez urtzen daude, / zerua illun dagolako zu gabe. NEtx LBB 385.
b) Con aversión. "Bekaitzez dagot, il me regarde de mauvais œil, begi gaitzez dagot" SP.
c) Con desconfianza. Espaini aldean [...] bekaitzez begiratzen diote gai hauetan [=teologian] hasten denari,
elizgizona ez baldin bada, eta ez dut, ahal baldin badut, nere burua auzitegietan ikusteko gogorik. MEIG II 96.
- BEKAITZ IZAN (A; -kh- H, que cita a EZ). a) (Con aux. intrans. bipersonal). Indignarse contra. "Indignarse
(LE Urt)" A. Atsekabe probeari egitea eztuk gaitz; / Halakoari ordean ni niatzaiok bekhaitz. EZ Man I 13.
b) (Con aux. trans. tripersonal). Envidiar a, tener envidia. Bekaitz dizu, zure etxalde onetan, yabe bezela,
zoriontsu bizi zeralako. Goen Y 1934, 99. Sendi on baten etxean bizitzen jarri ziran. Iñork bekaitz izateko zorin
ez, bañan ezta errukarri ere. JAIraz Bizia 51. Bildurrago bainintzan itz arrotz bat esateko, bein esanik, esaten
etzunari bekaitz izateko baiño. "[barbarismum] non facientibus invidere". Or Aitork 34.
(Con aux. trans. bipersonal). Ez zaitut bekaitz, miraz nago ala ere. Ibiñ Virgil 31.
Etim. De beg(i) + gaitz.
bekaitzaldi. Ataque de aversión. Txori-buru puztua, / Ero, garbi, buztan latz, / Nondik hiri, zikiñ orri, /
Bekaitz aldia eldu zak? Lar DT CXCIX.
bekaitzarazi (-kh- Dv), bekaiztarazi. Provocar los celos. "Bekhaitzarazi, rendre jaloux, susciter des soupçons"
Dv. Bekhaiztarazi nahi othe dugu Jauna? hura baino azkarrago othe gare? TB 1 Cor 10, 22 (Dv
bekhaitzarazi; He jelosia eman, Bibl bekaizgoa piztu).
bekaixteria. v. bekaizkeria.
bekaixti. v. bekaizti.
bekaizdura (Hb ap. Lh), bekaixdura (Casve). Envidia. "(Hb), envie, jalousie" Lh. "Envie" Casve.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
641