Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
Auspoa 120-121-122, 292. Marmarrean, bekaina zimur, ilea latz, aurpegia beltz, badirudi norbaitek iraindua
dela edo zerbait higuin duela. MEIG IX 107.
(Pl.). Opizialak bekain ikaragarriak jarri zituan. Anab Poli 57.
3. "Bekaiña (V-m-ger), catarata del ojo" A.
4. Párpado. v. betazal. Nerau neronengandik atertu nai ez nun; / baiña ba dator loa, bekaiñetan astun.
"Haciendo sentir su pesantez en mis párpados". Or Poem 535. Bekaiñetan illuna ta ezpaiñetan nagia, / burua
goibel, erori, milla bulkoz nâsia. "Oscuridad en los párpados". Ib. 540.
5. Cima. Lasterbide aldapatsu baten bekaiñetik ura ialki-arazten du. 'Supercilio cliuoso'. Ibiñ Virgil 72.
- BEKAINA IDEKI. Abrir la ceja, hacer sangrar la ceja. Petrala, zitala ez bestena! Bekaiña osorik ideki diok.
Etxde JJ 30.
- BEKAIN-HARRO. Irten gera. Zakurra zoraturik dabil / oin-muturretan dantzan, gorputza txoratil, / isatszut,
bekain-arro, begiak biribil. "Con las cejas levantadas". Or Poem 532.
- BEKAIN-ARTE. Entrecejo. Irugarren egunerako, bigundu zitun zerbait Malentxok bekainarteko zimurrak.
TAg Uzt 57.
- BEKAIN-BELTZ. Ceñudo. Karratza beti latza, eta asarrea bekain beltza. (AN-larr). Inza NaEsZarr 452.
- BEKAIN-HEZUR. Ceja, borde superior de la órbita. Bekokia atzerantz zapaldua zuan eta bekañ-ezurrak
berriz oso irtenak. JMB ELG 18.
- BEKAIN-ILE. Pelo de la ceja. Bekan-uleak dira ostarkuak / eta aren bien azpian / dagoz erreten zaldun
gazteak / mitxeletak lez argian. Azc PB 122.
- BEKAIN-ILUN. "Bekainilun, persona seria, poco grata. Gizon bekainilun ta susie" Izeta BHizt2.
- BEKAIN-LERRO. Línea de las cejas. Gogai-eltze aundixkoa atxe-samarretik ille orraztuz ebakia, bekainlerroa
aldero-antxa, itsusi aurpegiz, elez eder. Ldi IL 23.
- BEKAIN-ONDO. "Bekan ondo, sien (AN)" DRA, que cita a Bon.
- BI BEKAINEN ARTEAN. Bi bekaiñen artean, zerbait ba zebillan. "Algo revolvía él entre ceja y ceja". Or
Eus 284.
Etim. De beg(i) + gain.
bekain. v. bezain.
bekaindari. "Tanteador" Lar.
bekainde. "Tanteo" Lar.
bekaindeera. "Rebeldía" Lar.
bekaindi. "Rebelde, menaldetia, bekaindia" Lar. En LE Urt voc. aparece "bekandia, rebelde", sin duda errata
por bekain- Baña da bat errebeldea edo menaldetia, bekaindia, desobedientea, ariña, gaiztoa, malizia ikasi
duena? LE Urt 36 (ms. 13v errebél desobediénte arín gaixtoa).
1 bekaindu (Lar). "Rebelarse" Lar.
2 bekaindu. 1. "Tantear, medir, proporcionar" Lar.
2. "Tantear, apuntar los tantos en el juego" Lar.
bekaineko (V-gip, G-to), bekaiko (V-gip). Ref.: Iz ArOñ (bekaiñ), To (bekaiña). 1. Golpe en la ceja.
"Bekaiñeko bat, un golpe en [la sobreceja]. Bekaiko bat, golpe (ib.)" Iz ArOñ. "Bekaiñeko bat, un golpe en la
ceja" Iz To. Badijoakio atea idikita, [...] "arrapatzen ba-aut itoko aut", "ni bezelako aita onik ire bizi
guztiyan", "a ze bekañekua". Anab Poli 48. Bazekiten gizonak zenbat bekañeko ta ostiko ta kulata tankada ta
masailleko ta porra zanpa aguanta lezaken! Ugald Iltz 48.
2. bekaneko (V ap. A). "Sueño, ganas de dormir" A. "Begiak txillotu jataz ta laster dot bekanekoa, los ojos se
me han entornado y pronto vendrá el sueño" (V-gip) Ib. s.v. txillotu. Umea loak artu dau. Nik eztot urrun
bekanekoa; eure begiak bere oera begira dagoz. Tira Peru. A Ezale 1897, 28a (cf. ib. nota: "Bekanekoak begiganekoa
esan gura dau, edo begi-ganetik betazpiak itxi edo zarratutera etorten dan loa"). Azkenik loak artzeko
zanean, irriparrez auxe esan omen zuen: "Bekaineko asia dut bere anaiarengana nerau eroaten". Zait Plat 122.
"Maria bekaneko, nombre vulgar del sueño, litm. María la que está sobre los ojos" A. Olako lau ipui arin
jalki dituneko, / etorri zaio noribait Mari Bekaineko... / Kantuak balio dizu loak uxatzeko. Or Eus 54 (en nota:
"loaren izena").
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
639