Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
izendatzen zituzten euskaldunentzako bekak. A Y 1934, 4.
2 beka. "(BN-bard), léger moment de sommeil. Syn. de kuluxka" Dv A.
3 beka (Hb ap. Lh). "1. bègue. 2. sot (fig.)" Lh.
4 beka. v. beeka.
beka. v. beheka.
bekada (V, G, S). Ref.: A; Lh. Balido. Gure mendietan antxinako erezi atsegintsuen ordez, durundi
erostariak eta erdaldun ta erdaldunduen barre irrigarriak (bildots errukarrian bekadaak otsoan intziriakaz
nastuta) entzuten daiz. A Gram VI.
bekada. v. pekada.
bekadore. v. bekatore.
bekagarri (Lar), pekagarri (Lar). "Pecable" Lar.
1 bekai. "Beca, viene del Bascuence bekai, bekaia, paño u otra tela que sirve hasta lo bajo [...]. Beka, bekaia"
Lar.
2 bekai. "Gafas, anteojos: (c.) begiordekoak, bekaiak, begiaurrekoak" Añ.
bekaiko. v. bekaineko.
bekain (V-gip, G, AN-araq-egüés-ulz-gip, B, L, BN-lab-baig, Ae; Aq 213, VocB, Zam Voc; -kh- VocBN, Dv, H),
bekaina (V-gip), bekan (V-oroz), bekane (V-m), bekein (-kh- H), betagain (G, AN). Ref.: Bon-Ond 139;
VocPir 222; A (bekain, bekan, bekane, betagain); Iz UrrAnz (bekáiña), ArOñ (békaiñ), To, Ulz (bekañeko); Satr
VocP; Elexp Berg.
Tr. Documentado desde finales del s. XIX, es más frecuente en la tradición meridional. En DFrec hay 3 ejs.
1. Ceja. "Ceja, beteraztuna, bekaiña (AN)" Aq 213 (en la ed. de Fita, que sigue Azkue, aparece bekoiña, sin
duda error de lectura). "Sourcil" VocBN. "Bekhain (contraction de begi-gain) sourcil" Dv A. "Bekañ, cejas"
VocB. "Gizon orrek bekanak ule urdiñez beterik daukaz" A. "Bekan, ceja. En (G) es bekain" Zam Voc.
"Bekaiñia, la ceja" Iz ArOñ. "Bekañeko illak, las cejas" Iz Ulz. "Ceja" Satr VocP. "'Ceja'-ri bekaiñeko betule
deitzen dio Don.-k eta 'pestaña'-ri begiko betule edo betule soilik" Elexp Berg.
v. bepuru. Gizonaren itxurarik eztu, bekañik eta betillerik eztauka, arpegi dana puslatu zaio, ura ta zorna
dario. Ag G 345s. Kopeta gora; buru bekhainetako ile biloak gaztainkara; begiak gris. Ox 192. Egin dek
arrituarena, baña ez taiuz: gezurra oi-eztekena ezagun... Bekañei eragin, bekokia zimurtu... Alperrik; beribilletik
yexteko... Ldi IL 42. Ontan, ezkerretik birunda bukatuz, jo nau bekaiñean. "Me ha pegado en la ceja". Or Poem
522. Lurrean zerraldo utzi zun bekain bat idekita odol-jario kupidagarrian. Etxde JJ 30. Ille beltz eta kixkur
antxa narotsu azitzen zitzaion buru kalparran eta bekañak ere beltz eta trinkoak zitun. Ib. 67. Bekain aundiak,
sudurra berriz mallatuta. Anab Poli 46. Muthiko beltxiño bat zen, larrua legun. Begi beltzak, bekain beltzak,
muxtatx beltzak. JEtchep 98. Oro nardatzen dituzuna, nere txirula gorroto duzuna, baita nere bekain illetsua,
bizar luzea eta auntzak ere. Ibiñ Virgil 55. Zazpigarren egunean bere ile guziak moztuko ditu, buruko, bizarreko
eta bekainetakoak. Bibl Lev 14, 9 (Ur bepuruak, Dv bephuruak, Ker bekaiñekoak).
2. (V-gip, G-nav), bekai (V-gip), (G-nav). Ref.: Iz ArOñ, Als. Entrecejo; frente. "Békaiñ, bekáiña, la sobreceja"
Iz ArOñ. "Frente. Bekain guziya" Iz Als. Sg. Satr VocP en AN-araq y BN-baig bekain significa tbn. "aspecto
serio"; se refiere probablemente a su uso con adj., como en bekain ilun, etc. Cf. BEKAIN-BELTZ, BEKAIN-
ILUN. Etzarate bada gaur muxinduko, ez duzute bekain gaizto yarriko, nik itzen bat edo beste berritu bear ba
dut. Or LEItz 33. Bekaina zimurtzearekin, dardarazten du yainkosa aizuna ta erortzen da zutondotik. Or Mi 133.
Ikusi nuanean / nik zure bekaiña, / iruditu zitzaidan / gauaren kamaiña. "Tu sobrecejo". Canc. pop. in Or Eus 55.
Ate aurrean duzu Ismene, [...], negar-malkoak zara-zara yarioan: bekaiña odeitxo batek gandutu ta matrail
ederrak, odola bezin gorrixkak bustita dakartzi. 'Una nube sobre sus cejas'. Zait Sof 176. Edoziñ gauza esaten /
du aisa mingañak, / ortaz belztu dirade / askoren bekañak. Auspoa 77-78, 210. I ta ni orren bakarrik utziko
baginduzkete, ez al litzaiguke bekaña illunduko? Anab Poli 19. Au den ardo bikaña! / Edan zagun nai aña, / naiz
argitu bekaña. NEtx LBB 364. Ni naiz zure oñaze / danen sendakiña; / zergatik jartzen nazu / illuna bekaiña?
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten 638
mende.