Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
Tr. La var. betzain sólo la hallamos en Oihenart. 1. Vaquero, pastor de ganado vacuno. "Vacher" H. Cf.
BEHI-ZAIN. v. unai. Hanbat beti / gotorreti / egiten derautazu, / baninz bezain / zenbait betzain / edo ilhagin
zarpazu. O Po 4. Bei-zai agertu zan, noiz edo noiz, Kontxesi, eta sasi loreak biltzen bezela alderaturik, esan
zion. A. Arzac EE 1884a, 8. Lope Nagi zan beizaiña. Ag AL 55. Bi kantatxoren asiera eman zidan. Aurren
artekoa da bata: [...]; bestea, beizain artekoa. A EEs 1916, 306. Beorzai bat, beizai bat eta artzai bat: mutil
ederrak irurak. Or Mi 41. Arlesko beizaiak, zaldiz, eztenagaetan tinkaturik, burruka lazgarria Urgeldietatik
zekusaten. Ib. 50. --Oraingoz etxeruntz zoazte? --Alpeneko belardiak aittu dituk-eta. --Beizai ori! Izango al duzu
bide zoriontsu! Goen Y 1934, 94. Sasibeien atzetik dabilla beizaia; / txabolan gaztagiten bestorduz artzaia. Or
Eus 249. Parisen kurritzen da ipui berdina, baina [...] Ipar Amerikako cow-boy batena da eta bortitzago,
behizain edo unainak bat, bi, hiru kontatzen baitu. Mde Pr 126. Konkur batean ari ziren behi-zainak akhulu
ziztaka eta joka, oihuz eta sakreka, beren behiak ezin bilduz lekhurat. Herr 23-6-1960, 4. Bakeroak, behi-zainak
dituk. Larz Iru 58 (Lek bei-zaiak). Goi-Ameriketako Sarkaldeko kontu oiek, esate baterako, bei-zai arteko
burrukak, abelgorri-lapurretak eta alkar iltzeak. NEtx LBB 111.
(Sin determinantes, con valor pred.). Bei-zai agertu zan, noiz edo noiz, Kontxesi, eta sasi loreak biltzen
bezela alderaturik, esan zion. A. Arzac EE 1884a, 8. Aldeko landan, hura ere ni bezala behi zain zagola. Elzb
PAd 24s. --Zetan zagoz zeu emen? --Beizaiñ. Ag AL 55. Bei zai dabillen bitartean amonaren galtzerdi zarra
askatuaz egiten du ari pilla bat. EEs 1913, 252.
2. beizai (R-is). "Beizái, el que anda con el arado" ContR 518.
behizaindegi. Vaquería. Ene eskualdea bi zathitarat ezar daiteke: bata, bakhartasun edo eremu bat bazter
gabea; bertzea sorhaderiaz bethea, behizaindegiak zenbat nahi badituena. Prop 1896, 194. Lehenago,
sorhaderiak bakhanago ziren. Orduan Aita bazohan arratsalde aphaleko behizaindegietarat. Ib. 194.
behizaingo. "(Hb), action de garder les vaches" Lh.
behizaintza. "(Hb), action de garder les vaches" Lh.
behizaintzale (L-sar, BN-arb-lab ap. AtSac 50). Vaquero. v. behizain.
behizale. Vaquero. v. behizain. Goizean goiz [...] oraindik ondo esnatu gabe aitak bialtzen zuan beizale.
EEs 1913, 252.
behizaletu. "Vaqueado, zezen beizaletua; lat. Taurus libidine accensus" Lar.
beizapo. "(AN-gip), Arrai buru-andi, agin-zorrotz, larru-mea, pez de cabeza grande, de dientes afilados, de piel
delgada" A.
behizegi, beisegi (Mg PAbVoc, A), beizagi (Ae), betsegi (V ap. A), betzegi (V-oroz), betesegi. Ref.: A (beisegi,
betsegi, betzegi); A Aezk (beizagi). "Vaca que tiene cría crecida" Mg PAbVoc. "(V), vaca con cría crecida" A
(que cita Mg PAb 104). "Betzegi, vaca con cría y además preñada" Ib. "Vaca con cría ya desvezada" A Aezk. Cf.
Fagave beicegui saroea (1453). Arzam 163 (en 1452 hay un A fagave-bercegui-saroea. Ib. 169). Ar ezak
maiatzean aunz balzaren eznearean ta akio beti betesegien eznerean. "Que tiene cría de dos años". RS 411. Nire
emaztiak prestauta eukiko dau oraingo koipatsuba, ta egosita bei zegijaren ezne ederra. Mg PAb 118. Egosten
dago beisegijaren ezne txito mamintsu ta koipatsuba. Ib. 104.
beizen. "(Neol), firma" A DBols. "Beizena jarri, firmar" Ib. v. izenpe.
beizendu. "Firmar" A DBols. v. izenpetu. Gutxienik ogeitabost idazlek beizendutako idazkia. Ldi IL 100.
On litzake, "Eusko-Ikaskuntza"k eta "Euskaltzaindia"k beizenduta, idazki bana, Euskadiko ingi guziei bialtzea.
Ib. 100.
beizi(k). v. baizik.
bejain. v. bezain.
bejaiste. "Balance, inclinación violenta a algún lado" Lar.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
636