Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
Lurra beiraren pare daite Prinzeenean / zeña presentatzen baita xahuki mahañean. EZ Man I 88. Ber' etxea
beirez dadukanak estalirik, ezpeza aurtik berzerenera harririk. "Couverte de vitre". O Pr 92. Beiren
errarazitzeko labia sutan baitzien, semia harat aurthikitzen dizi eta labe bortha zerratzen. AR 223. Iduri
baitzuen beira garbiz egiña. He Apoc 21, 18. Zorthü hona beiraren pare diala, honki xahü ageri denian hausten
dena. Egiat 257. Zer da edertarzüna, gorotz zathi bat, elhürrez estalirik, beire bat kolore faltsüz pintratia. Ib.
185. Üdüri dirade erho bati, mündia ustez beire zela, hautse lezen beldürrez zothükatzen etzena. Ib. 250. Bainan
hiria urrhe hutsez zen, beira hutsa iduri. TB Apoc 21, 18. Ezekian, baiña, zelan azaldu, zegaitik edo zerik zetara
erabillen burua albo alboka kristal edo beira (vidrio, Axular)-arteko irudiak. A BeinB 89. Ausi ebazan leio
bateko beirak. Echta Jos 71. Eta hiria bera urre hutsezkoa, beira garbia bait litzan. IBk Apoc 21, 18.
(Como primer miembro de compuestos). "(Quien tiene) tejado de vidrio, no tire piedras al de su vecino, beiratellatua
badezu, auzoari arrika eztegiozu" Lar. v. BEIRAZKO.
2. (Lar, H, A), beire (Lar, Arch VocGr, VocBN A). Vaso, copa. "Vaso, en general, ontzia; de vidrio, beira"
Lar. "Almarraja, vasija de vidrio agujereada, para regar, beira zulatua erregatzeko" Ib. "Beiria, le verre à boire"
Arch VocGr. "Verre à pied" VocBN. "Verre, vase à boire" H. Cf. A: "Beira. Haraneder (Mt 10, 42), lo usa
también como 'vaso', pero parece imitación del francés verre, que significa 'vidrio' y 'vaso'". Cf. Deen I 231:
"Begira, staup, schnapsglas, vasito para aguardiente". Nork ere edatera emanen baitrauka beirebat ur hotz.
Lç Mt 10, 42 (He, HeH beira, SalabBN beire; TB, IBk baso, Ip khopor, Leon ophor). Nork ere edatera emanen
baitrauzue beirebat ur ene izenean. Lç Mc 9, 41. Zirimonietarik bat zen, ekhartzea bere aitzinera beira bat ur.
Ax 406 (V 264). Prometatu baiteraue bere fidelei doatsutasun guziko itsasoa behira bat ur gatik. SP Phil 379.
Behira hautsi izan den hura eskularru, erhastun, mukanez galdu hura. Ib. 378 (He 382 beira). Gizonen
gorputzak dira behiren pare, zeinak ezin erabil baititezke bata bertzearekin, elkhar ukitzen dutela, elkhar
hautsteko peril gabe. Ib. 258. Mahats-arnorik hobenetik elkarren grazia onori beiriak beterik edaten zirela. Tt
Onsa 52. Beira ur xoill batentzat, dohatsutasunezko itsaso oso bat. He Phil 382. Beira hautste hori. Ib. 382.
Beirak bezala dire, zeiñak eziñ erabil baititezke elkhar ukitzen dutela, hausteko hirrisku handi batean izan gabe.
Ib. 260. Ematen zaion guztia nasaiki pagatzen du: beira bat ur hotzetaraino. Dh 228.
- BEIRA-BEGI. "Anteojos" A, que cita, sin duda por error, a Ax; en éste sólo aparece begi orde (Ax 280 (V
187)), con ese valor.
- BEIRA-BELAR (Lar, Lcq 139; -bedar Lar). "Álkali, planta o hierba que quemada da la sosa, de que se hace el
vidrio" Lar. "Almarjo, hierba como junco delgado" Ib. "Beiraberarra, sosa" Izt C 42. "(Suæda fruticosa); cast.
almajo, almarjo, armarjo; fr. suéda; vasc. beira-belarra (Lar): de beira vidrio, vaso de cristal y belarra, hierba, y
quiere decir hierba que sirve para fabricar el cristal" Lcq 139. v. BEIRAKI-BELAR.
- BEIRA-EGILE. v. beiragile.
- BEIRAZKO (H). De vidrio. Eta zen trono aitzinean beirazko itsaso kristala irudi zuen bat. Lç Apoc 4, 6
(TB beiraki, Ip bitezko, Echn bridioa, Ur (G) bidriozko, Ur (V) biderijozko). Zer da beirazko untzia baiño gauza
samurragorik eta hautskorragorik? Ax 61 (V 40). Baratz orren erdi-erdian beirazko (kristalezko) yauregi aundi
eta ikusgarri bat agiri zan. Alt EEs 1912, 245. Ardoari ez begiratu gorriya dirudinean, bere margoa (kolorea)
beirazko edontziyan distiatzen dagoanean. "Cum splenduerit in vitro color eius" (Prov 23, 31).
BPrad EEs 1915, 146.
Etim. Préstamo románico. Cf. gasc. béyre "verre; verre à boire" (Palay).
2 beira. "Concha de peregrino. Pecten jacobeus. Coquille Saint-Jacques, vanne. Beira. Bieira (Bayona)"
FauMar 120.
beira. v. begira.
beiradura. Cristalería, conjunto de objetos de cristal o vidrio. Ixiltasunaren palazioari hautsi zaio /
Beiradura / Girnaldak adjetibo kalifikatiboentzat. BAtx Etiopia 15. Hay un ej. más en DFrec.
beiragai. "Alabandica crystallus lapis, harri beiragáia, alabanda harri beira gáia" Urt I 469.
beiragaziki. "Catinum, beiragazikíja" Urt I 550.
beirageri. "Viril, vidrio claro que deja ver lo que está guardado" Lar.
beiragile (Lar), beiregile (Urt Gram 37), beire eile. Vidriero. "Un verrier, beiregilléa" Urt Gram 37. Judio
beire eile baten semia. AR 223.
beiragin. "Vitrificar" Lar.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
632