Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
(V) zelanbere; (G) nola ere, bai suertez ere; (c.) egiaz bai beintzat, bai nonbait" Añ. "Por cierto" A. Tr.
Documentado en Leiçarraga; tbn. en autores meridionales, sobre todo vizcaínos, desde comienzos del s. XIX.
Presoindegia behinzat eriden dugu ertsia dilijenzia guzirekin. "Nous avons bien trouvé". Lç Act 5, 23 (He
alabaiñan). Ezen krutzezko hitza, galtzen diradenei behinzát, erhogoa zaie: baina guri salbatzen garenoi,
Iainkoaren berthute da. Lç 1 Cor 1, 18 (Dv alabainan). Guziak behinzat lokharturen ez gara, baina guziak bai
muthaturen. Ib. 15, 51. --Zer berze probetxurik ethorten zaiku? --Haur bai behinzát: erran den komunione haur
konfirmatzen eta augmentatzen baitzaiku. Lç Ins F 4v. Ni bere sartuko nas? Bai beintzat, sartuko nas. Añ EL 2 76
(EL 1 67 Bai; Harriet traduce inexactamente "oui, premièrement"). O ze gozotasuna beintzat berea! Ib. 37 (EL 1 32
O ze gozotasuna!). Zu zara ene odola eta ene gauza guztien ganetiko gauzea. O odol estimagarria beintzat! Ib.
120 (EL 1 113 O odol estimagarria!). O adugaistokoa beintzat, bere erruz an erretara datorrena! Ib. 58. Nekez
batek asko iraungo dau grazian, okasiñoa kentzen eztan artean. Beintzat gauza bildurgarria da, bada lapurra
bizi da etxe barruan. Añ LoraS 20. Baña au onela egiten ote da? Ez beintzat, asko dira alabaña beren gaitza
ezagutuko diezanagandik iges egiten dutenak. AA III 498. --Orra emen zelan munduko gauzarik balijotsuenak
zor jakezan aberetxu batzubei. --Bai beintzat! Ur Dial 22 (It, Dv e Ip bai egiazki). Jakin baneutsan nor zan,
beragaz neu batu? / Ez beintzat, bai lenago mutill zar igartu. AB AmaE 273. Masima, ene alabea, zelako auziak
darabiltzuz orain be, Eladigaz? Neke askogaz bizittekoa da beintzat, zeure alabeori! Echta Jos 153. Eztabela
nai? Bai beintzat!, ezkondu bearko dau lotsabaga orrek. Ib. 169. Diru asko bildu zuen? Ez beintzat. Bera
ezagutu zutenak diotenez, diru bearrean geiagotan arkitu zan diruz aseta baño. Etxeg in Muj PAm 18. Bilbaoko
Euzko-Gastedija-ko / Lendakari on zintzuai / Agur dagitsat poz-pozik beintzat, / Zorunak opaldu be bai. Enb
125. Nok uste, lenen-maillan doan gudariari bizitza iguingarriago yakola? Ez beintzat; izen-gureak daroa
arriskura. "No por cierto". Or Tormes 3. Lurrean estadurik etzanean be ba ziren gizonak. Gizon aek euren buru
ta biziaren ardurea eukiteko eskubiderik ez ete euken? Bai beintzat! Eguzk GizAuz 93.
3. (H). En primer lugar, primeramente. "D'abord, tout d'abord, premièrement" H. Jorratzeak bi on
dakharzke. Behintzat, hiltzen ditu belhar gaixtoak, [...]. Bigarrenekorik, lurra harrotzen da. Dv Lab 72. --Nola
egin dute? --Behintzat, lanthu dituzte beren larreak; eta gero lurrik txarrenak estali igeltsuz eta merlaz. Ib. 135.
- BEHINTZATEAN. "Ciertamente, baiki (AN, R, S), beinbat (V), beintzat (V, G, AN), behintzat (BN),
beintzatean (V)" A Morf 693.
- BEHINTZATIK (Lar, Sb-Urq, H; beintzatikan Lar; beintzati Sb-Urq). "A lo menos, [...], beintzat, beintzatik,
beintzatikan" Lar. "Siquiera" Ib. "Beintzati, beintzatik, saltem, siquiera, du moins" Sb-Urq. Jauna --dio
Kainek--, / non dan nere anaia / nik ez dakit beintzatik, / ez naiz aren zaia. It Fab 223. Orain iduritzen zait
konprenditzen dedala gloria in excelsis deritzan kantikoan, mezako denboran, kantatzen dan artan, kantatzen
dan gauza bat, nere alde beintzatik. LE Urt 375 (ms. 134v bentzáit).
behiño. Dim. de behi. Ez baginu behiño bat galdu, han, mendian... Barb Sup 81.
behiola (HeH Voc Aizk app.; H, A). Antaño. "Behiala, behiola, aitzinago, lehenago, bertzaldiz" HeH Voc y
Aizk. "1. autrefois, en un temps éloigné. [...] 2. auparavant, non dans un temps très éloigné" H s.v. behiala. v.
behinola, behiala.
- BEHIOLAKO. Antiguo; (el) de otro tiempo, aquél. "Behiolako ikhusi zinuen gizon hura, cet homme
d'auparavant que vous aviez vu" H s.v. behiala. Jale on, behiolako xakurraren gisa, balu jan. Eskual 3-1-
1908 (ap. DRA).
(behiolatz). "Albergue de vacas (V-gip)" AEF 1926, 136, en una lista de "voces indicadoras de zonas pastoriles
en el monte Artia". Cf. Arzam 163: Senior albar beiolaz de mentisur (1060); Ib. 176: In via aut oste sive beyola
vel carne (1042). Cf. tbn. el apellido y top. Betolaza (v. Arzam 163).
beion. v. bejon.
beipuru. v. bepuru.
1 beira (AN, L, BN ap. A; SP, Lar, Añ (AN), H), beire (behi- en O sg. A). Tr. Empleado por autores
septentrionales hasta finales del s. XVIII y por Larramendi; es retomado por algún autor meridional moderno
(Azkue, Altube, Echeita). Leiçarraga distingue entre beira "vidrio" y beire "vaso". Axular emplea siempre beira
(y no behira, como dice Azkue; igualmente en Oihenart sólo se encuentra beire, no behire); sólo encontramos
behira en Pouvreau. Eguiateguy se sirve de beira y -e con igual valor; hay tbn. beire en Tartas. En DFrec hay 3
ejs. de beira, meridionales. 1. Vidrio. "Verre" SP. "Vidrio" Lar y Añ. "Beira nabarrezko aleak" Lar s.v.
abalorio. v. berina. Eta Zibitateko plazá zen urrhe purez, beira guzizko argia bezala. Lç Apoc 21, 21. Baina
Zibitatea bera zen urrhe purez, beira pura irudi. Ib. 21, 18 (Dv berina, Ip bitre, Ur (G) bidrio, Ur (V) biderijo).
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
631