Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
Bilbao IpuiB 60. Aingira irristakor madarikatua! [...] Bai,... beinke... aingiria labana dala! SM Zirik 101. --
Gaurkua demasa izan da gero. Zertzuk ikusi biar ete douz ondiok? --Binke! Gure sasoian ezta burutik pasau bez
alakorik! (V-gip).
- BEINKE-BEINKE (V-gip). Ref.: SM EiTec1 156; Elexp Berg. "Cuando se necesita dar más valor, se dice:
beinke-beinke, que es tanto como decir 'efectivamente'" SM EiTec1 156. "Beinke, beinke, zeiñek pentsau bia
zeban alako alakoik" Elexp Berg. "Beinke-beinke. Es una palabra muy de Placencia que se ha perdido casi
totalmente [...]. Gralmte. repetido, beinke-beinke 'hombre, hombre, en efecto!'" A. Oregi (comunicación
personal).
Etim. De cast. bien que; v. FHV 178.
beino. v. baino.
behinola (V, G-goi-nav; beñ- V, G), beindola (A), bein-jola (A; beinyola V-ger), beinolan (V-arr-ple; Añ (V)).
Ref.: A (beindola, beñola); EI 103s. 1. En otro tiempo, antaño, antiguamente; en cierta ocasión . "(En otra)
ocasión, (c.) beste batean o baten; (V) beñolan, beste aldi baten. Siendo futuro el verbo: urrengoan, beste bein,
ostera, barriro" Añ. "En cierta ocasión, en otro tiempo" A. "Parece ser grupo articulado: bein ola, una vez así" A
Morf 672. En EI 103 aparecen además beinola (L-sar) y bein kola (R-urz), que habría que interpretar
probablemente behin hola, 'una vez así'. v. behiala, behiola. Tr. Sólo meridional; el primer testimonio parece
ser el del dicc. de Añibarro; en los textos comienza a documentarse a mediados del s. XIX. En DFrec hay 11
ejs., meridionales.
Antxiña ta beiñola / sartu zan munduan / izerdijen azija / lur onen barruan. Azc in Ur PoBasc 354 (en Azc
PB 331 (ed. de A), bein ola). Ta baldin banakusu poz pozik kantari / jakizu zergaitik dan beinola basuan / zure
tiroak bete egin eninduan. AB AmaE 316. Bein olan Madrilgo kafe-etxe bateko mai baten inguruan batuten zan
ikasle edo estudiante pillo bat. Kk Ezale 1899, 174a (en la vers. de Ab I 18 beñola). Oraintxe asten da ipuina.
Beinola, orain emeretzireun urte, [...] San Bartolome [...] Aralarpera etorri omen zan. A Ardi 129.
Astroliotasunak "astrólogo" esan nai zuen beinola, orain amarrukeria adierazten du. A Eusk 1919-1920 (II), 58.
Auzotarrak "besoos las manos, Señor" esaten deutsoe, beiñola nagosi aiton-seme ak beretzako gura eban lez.
"Como en otro tiempo deseara". Or Tormes 123. Beñola, Toledoko dendari-kalean nenbillela. "Estando yo un
día" (Quijote IX). Ldi RIEV 1929, 208. Aspalditxuan, neure barruan / neukan tamalagaz, estu nenguan / Imanol
anai urretxiñola / Hale-ra juan zana beñola / bixi ete zan! Enb 191. Bein ola, Bizkai aldera eraman ninduten.
Lab EEguna 96. Beñola, aberiak berba egitten eben aldijan eta mozoluak kapusaia erabiltten eben sasoian, baei-ziran
adiskide urko bi. Otx 57. --Badakit zein dan zure maitea. Aberria. --Egia da. Beinola bakaldeme
bat zan. TAg Y 1933, 25. Adiskide laztan, eun bider gaxoa / gogapenak elkar bil-ari mêñoa / beñola zaik eten...
"Quebróse un día". Ldi BB 80. Esagun berriz beinola esana. Or BM 24. Kantu ook Onentzaroz eman oi ziran
beiñola. Geroago, Bizkai-Gipuzkoetan, Santagedaz. Or Eus 141n. Aristoteles ezta atzo goizeko gizona eta
gauzen balio biok antxiña ta beñola aitatu, zenbakeu ta berezi ebazan. Eguzk GizAuz 51. Marka oargarri bi egin
zituan beiñola. TAg Uzt 34. Niketz, bederen, nire esku baititut beiñola berak zitun aougalak. Zait Sof 64.
Beiñola, Jesusek Galileako itsasondoan zebillala, bi anai ikusi zitun (Mt 4, 18). Or MB 804. Beñola, Deba lur
gañean bazanik ere aztu xamar zeukanean. Etxde AlosT 68. Jonengana eban joera ta jita beiñola igarri
genduanez, iñoiz baiño argiago ikusi zeitekean zoritxar ondoko goiz onetan. Ib. 159. Gogora bezate Monika
Zure mirabea, beiñola senar zun Patirkirekin. Or Aitork 240. Beinola illunbe zinaten; orain, aldiz, argi
Iaunagan. Ib. 202. Beiñola, Basaburu errialdeko zaldun eta alkateak bildu omen ziran erensugeari buruz
erabaki bat artzeko... Etxde JJ 93. Beiñola, abereak janaritzen ari zan egun batez, aitak ots egin eta onela esan
zion. Ib. 67. Beiñola, jaiobarri zalarik, il egin yakon semetxu bat. Erkiag Arran 127. Gizonak berak sortu baeban
/ agortuko zan beiñola. / Alguztidunak sortua dala / ezin ukatu iñola. BEnb NereA 225. Ez aztu euskerea:
"beiñola ta aintxiñako" zati baten bardin dira. EgutAr (V) 24-7-1959 (ap. DRA). Lotsatu egingo ete da Nikanor,
beiñola lez? Orixe ez; mindu bai. Erkiag BatB 140. Gure egunetan, berriz, gizarteko justizia beiñola baiño
elduxeagoa biurtu delako [...] berriz ere zabaldu da amets berbera. Vill Jaink 99. Beiñola Jesusi "gazte aberats"
bat urbildu zitzaion galdezka. MAtx Gazt 105. Onako zerbait kantatu zun beiñola gure olerkari gartsu batek.
Onaind in Gazt MusIx 150. Beiñola, lurralde auetan, aize ustelak errukarriro andeatu zuen eguratsa udazkeneko
garrak oro bilduta, eta mota guztietako abereak sarraskitu zituen. Ibiñ Virgil 104. Beiñ-ola, zer esan asmaeziñik
nengoala, [...] lagun bat agertu zitzaidan bat-batean. "Estando una [vez] suspenso". Berron Kijote 18. Ba
omen ziren behinola bi Aita Santu, baten ordez, bata Erroman eta bestea Avignonen. MIH 80. Euskaltzaindiak
behinola esanak honetarako bakarrik balio zuen. Ib. 109.
2. Al poco tiempo, inmediatamente después. v. BEHINGOAN (c). Oñatiarrak igerri zuten / bein-berriz
azpikeria. / Baita beñola, zer egin dute? / asma bertan Kofradia. SMitx Aranz 68. Katabera. Urrexola. / Ara
ezkero, beñola, / begiz galtzen da Arantzazu urrun... Ib. 194. Damuz bularra joaz, / begitan malkoa, /
belaungorritan jeixten / zizuten osoa. / Beñola, Birjiñari / zabaldu biotza. Ib. 121.
- BEHINOLA BATEAN. En cierta ocasión. Jaun baratzañari [izten dautsot] neure lastozko kapelea, beñola
baten, goxian goiz, eskubete porru emon ixan eustazalako. Otx 97.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten 628
mende.