Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
beingo baten edo berbertatiko instantetxu baten. Astar I 46s.
- BEHINGO EDO BIRRITAKO. Ocasional, de una o dos veces. Baña estazinoe bat, lau edo bost Abe Maria
edo beste onelako beingo edo birritako penitenzia bada [...] ezta ardura andiko gauzia. CrIc 164.
- BEHINGO ETA BATERAKO. Simultáneo. Eskuoi musu aundi / bana emon deutset / beingo ta baterako /
pozez ta negarrez. Gand Elorri 114.
- BEHINGO ETA BERRIZKO. Repetido, de una y otra vez. Gizon heretikoa behingo eta berrizko
adbertimenduaren ondoan iraitzak. Lç Tit 3, 10 (Dv behin eta bietan kridantzatu ondoan). Bein ta berrizko
etxerretzeok, / nunaitik ere begira, / Sinismenaren auspo ez-ezik / gurenda (victoria) aundienak dira. SMitx
Aranz 97s.
- BEHINGOKO. Al momento, inmediatamente. v. BEHINGOAN (c). Biaizteritik Urkiolako / torrera egaz ein
dot beingoko. Enb 202. Ua ta sartu abijan, / gura ezpadok gexo txar batek / beingoko artu agijan. Ib. 199.
Jakitun jarri naizu, / eta nik beingoko / txaka-txaka juanda. Ib. 171.
- BEHINGOTIK BEHINGORA. De vez en cuando. Ezin zuan ezertara lorik erakarri: esna zegoan, esna ta
larri, [...] beingotik beingora buru, anka ta besoak aruntz ta onuntz aldatuaz. Ag G 56.
- BEHINGOZ, BEHINGOTZ (Hb ap. Lh, H), BEHINGOAZ (SP (sin trad.)), BEHINGOTZAT (H).
Tr. Empleado sobre todo en la tradición septentrional, tbn. lo usa Lizarraga de Elcano. Se documenta
primeramente en Leiçarraga, Axular, Etcheberri de Ziburu, Oihenart y Belapeyre, aunque falta en el resto de los
autores hasta el s. XIX, salvo en textos suletinos y mixanos. La var. behingoaz (o -koaz) general entre los autores
citados, es sustituido casi totalmente por behingotz en los de los ss. XIX y XX (aunque cf. beingoas en Lizarraga
y beinguaz en un texto de Valcarlos). Hay behingotz una vez en Leiçarraga, con sdo. diferenciado del de
behingoaz; behinkoz en Xarlem y Casenave; -tzat sólo en el Nuevo Testamento de 1828 y en Xalbador. Al Sur se
emplea bastante la forma be(h)ingoz en el s. XX.
a) De momento, por el momento; por un tiempo. "Behingotz ioan da, il s'en est allé pour longtemps (ou encore)
pour un certain temps" H. Pouvreau, que no da trad., lo podría haber tomado tanto de Leiçarraga como de
Etcheberri o Axular. Hunelako gauzák, guziz lengoaje oraino usatu gabe batetan, ezin behingoaz halako
perfekzionetan iar daitezkela, nola behar bailitzateke. Lç Adv * 7v. Haur [Iesus Krist] da bethierekotzat
behingoaz sakrifizio egin ukhan duen Melchisedech Sakrifikadore eta Ipizpiku handia. Ib. ** 7v. Eta akhabatu
zenean tentazione guzia, Debrua yoan zen haren ganik; behingotzat. TB Lc 4, 13 (Lç denbora batetaranokotz,
Brunet, IBk beste bat arte, Ol ordukotz). Eskapatzen zaizkotenean [debruei] aztaparretarik oraino behingotz han
zituztela uste zituzten arimak. Jnn SBi 56. Behingotz galduak ziren ordu artean Japonen erlijionea eraikiko zela
ginduen usteak. Prop 1890, 204. Lanik ez edo lan guti ja bi edo hirur hilabete huntan, eta naski behingotz
hoberik deusen ikusteko itxura guti. HU Zez 65. Hortakotz utzi izan dut / behingotz neure herria, / Ameriketan
bazela gauza / noizbait jakinik berria. Etcham 43. Filistindarrak garhaitu zituzten [Samuelek] eta behingotz
herritik urrundu. Zerb IxtS 51. Beingoz beintzat egon bearra daukat nere erabakia jakiñarazteko. Etxde JJ 70.
Lasai geldi gintezkeen behingoz behintzat. MIH 324.
b) (V-gip, G-goi), BEHINGOTZ (BN-baig-ciz; VocBN, H). Ref.: A (beingoaz); EI 103; Elexp Berg. Por fin; de
una vez por todas, definitivamente. "Behingotz adiarazi zaio, on lui a fait entendre pour une bonne fois" H.
"Behingoaz (Sal), behingotz (BN-baig-ciz), para siempre, a perpetuidad" A. "De una vez para siempre. Pagaiozu
beingoz eta aber ixiltzen dan" Elexp Berg. "Biar datoz ojalateruak; ia beingoz akabatzen daben obria" Ib.
Ezen hil izan dena, bekhatuari hil izan zaió behingotz: baina bizi dena, Iainkoari bizi zaió. "Pour une fois". Lç
Rom 6, 10 (He behingoan, Ol bein betiko, Bibl behin betikotz). Deusek ere eztezazula otoitza utzaraz, erran nahi
baita, deus eztela behinguaz utzarazten ahal derauzunik. AR 16. Adio orai Xarlemaiña, / bentüraz sekülakoz; /
zuri obligazionetan / baratzen niz behinkoz. 'Je demeure à jamais / votre obligé'. Xarlem 1201. Jangoikoak il
nazala beingoas! (327). LE-Ir. Eméndik gúti deskansatukozára beingoas betíkos. LE Ong 134v. Ez bazare
Nabarretetik itzultzen, beldurra dudan bezala, behingotz uzten bagaituzu, hitzemandazu Loiolako izena bethi
ohorezki ekharriko duzula. Laph 25s. Bekatiak bekatien gainera emendatzen tuztenak, bizitzaren kanbiatzera
beinguaz determinatu gabe (Valcarlos, 1869). ETZ 274. Zerbeit gezur suntsitu, egia zenbeit ere ba ezarri lur
onean behingotz ongi landaturik... HU Zez 80. Luza zezala besoa bat bederak eta ahurrean har, behingotz,
bihika zenbeit. JE Bur 76. Ez dituzu hilen naski, bainan xahuturik utzi tizie gaixoak. Behingotz zauri ederra
badikezie. Ib. 17. Gaizkiari aztaparrak moztu behar zaizkola, eta behingotz! Barb Sup 125. Larrubeltz khexu,
demonioka, / sudur puntari thorra thorraka, / [...]; eskolatu da behingotz, merke. Ox 117. Hamekak joak izana
gatik Loiolarat baikinuke egun berean xede, agertzen dut ene barneko khexua. Berriz otomobiletarat iganik,
adio erraiten dugu behingotz. Orreagako herri ñimiñoari. JE Ber 16. Noizbait bada noizbait, zerbait xoragarri
behintgotz [sic] agerturen zaizulako esperantzak. Ib. 10. Izaera ori, bada, beingoz-betirako gure baratzatxoaren
atean utz dezagun. Ldi IL 87. Burruka latza ari dut / beingoz ezi nairik. "De una vez para siempre". Or BM 120.
Ez naiz gehiago / ez naiz ere "ni" / Oro nitzaitzu eskaini. // Behingotz nago / zure zurea. Iratz 164. Etsaiok
oraingo yardunbidez aitu ditzagun beingoz. Zait Sof 45. Madalen, sarritan mintzatu zitzaion bere senarrari
begiak malkoz blai, Engrazirekin zitun artu-emanak urra zitzan eta beingoz ute izan zun Hegiaphaliako etxekoandre
gazteak Xalbat oneratu zula osoro. Etxde JJ 199. Neregan il da beingoz / aurtzaro garbia, / itzali zan
betiko / orduko argia. EG 1956 (1-2), 9. Ikustean semea gutarterat jina, / airatu da behingotz ene bihotz mina.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
623