Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
Graziyaz ta doaiez / beterik beingoan, / Ama maite Mariya / ona non dagoan. Ib. 102. Kontentuz beterikan /
gorputza beingoan. Ib. 152. Eta gaur zorionez / beingoan beteak, / soñuakin kantari / naikera gureak. Ib. 155.
g) (Hb ap. Lh). Una vez, en cierta ocasión. "Une fois" Lh. Begiratu niñan bildurez beingoan; / ik, bestera
begiratu unan. / Begiratu idanan beste bein bildurrez; / nik, jetxi nizkiñan begiak samiñez. NEtx LBB 239.
h) (Seguido de gero). Una vez que. v. supra (3). [Oliondoak] eztaude iñauskai makurren zai eztare aitzur
gogorren, beingoan lurrean tinkatu ta azieak ere egari ditutenez gero. Ibiñ Virgil 90.
i) (Repetido, con valor de conj. distributiva). v. supra (7). Beingoan zimur, txanponik atera nai ezta; beingoan
jori, bere illobarentzat dana gutxi zalata. Ag G 316.
- BEHINGOANGO. "Subitáneo: (c.) bat batekoa; (G) supitukoa; (V) beingo batekoa, beingoangoa" Añ.
- BEHINGOAZ. v. BEHINGOZ.
- BEHINGO BATEAN (b. baten Vc ap. A; Añ (V)). Tr. Sólo meridional, documentado desde principios del s.
XIX, sobre todo en autores vizcaínos.
a) Inmediatamente, al momento, rápidamente. "Instantáneamente" Añ. "En un momento, al instante" A. "Al
momento, muy pronto" A Morf 680. v. BEHINGOAN. Berak esan ta nai izanaren indarrez egin ziran beingo
batean Zeruak eta Lurrea [sic]. Mg CC 195. Eztozue au beingo batean irabaziko; baña bai denporaz. Añ LoraS
88. Ez beingo baten esetsi guztiai erabatera. Ib. 122. Onan zabaldu zan beingo baten bazter gustijetara Jesusen
dotriña. JJMg BasEsc 38. Eta beingo batean ez nondik ta nora / Ezkutau zan igesi egiñik basora. AB AmaE 307.
Beñgo baten zabaldu zan Bilboko uri danean barri txar ori. Ag Kr 200. Mutilla zan Txomin arazo onetan!
Beingo baten artu eban estalki on bat, eta [...] joan zan Murguan egoan gizasemea biziratuteko usteaz. Echta
Jos 341. Mutiko-neskatoak, txanpon bitzea bukatu ondorean, beingo baten zabaldu ziran pelotalekura edo
gozotegietara. Ag G 74. Beingo baten ixildu dira guztijak. Kk Ab I 94. Beingo batian usteltzen dan lez / gogo
bagako gorputza, / Euzkadi bardin ilgo litzake / Euzkeria ilgo balitza. Enb 37. Leengo intziriak amaituaz, beingo
batean jantzi zan Zuriñe. Erkiag Arran 156. Beingo baten nagotzu beragaz barriro be. Bilbao IpuiB 95. Aguro ta
beingo batean erantzun be nire adiskide on onek. Alzola Atalak 111. Ez batek bakarrik, noski, ezta behingo
batean ere, askoren artean eta nekearen nekez baizik. MIH 281.
b) "Súbitamente, de repente"Añ. Iltzen ez dira asko beingo batean ezertako astirik ez dutela? Mg CC 136.
Badaruez egunak, esaten deutsee Isaias profeta santubak, atsegin ta kontentubetan, ta beingo baten jasten dira
infernura. Mg CO 143. Uste baga beingo baten ilten ezpanas. Añ EL 1 23. Jangoikoak agertu eban bere aserria
bialdubagaz, irurei beingo baten, eriotzarik tristeena. JJMg BasEsc 8. Egun baten orazinoian nenguala, beingo
baten, zelan ez nekijala, aurkitu nintzan begitandurik Infernuban nenguala. Ib. 91. Enzun bazenduban berba
loija beingo baten zeuk enzun nai baga. Astar II 147. Danon ustea zan seguru giñala, baña [...]. Beingo batean
atera zan aize mot izugarri bat. Apaol 56. Burubide guztiak beingo-baten aldatuteko. Echta Jos 270. Eskuarteko
lana bertanbera itzirik, beingo baten aurkeztu zan bakandera aurrian. Otx 151. Autu ortan ziarduela,
etxekandre zuur ta maratzari beingo batean otu yakon irakasle berebizikoa nor izan zeitekean. Erkiag Arran 88.
c) (BeraLzM). Una vez, en cierta ocasión, alguna vez. Esango bazeuntsa guzur zale bati guzurrik esaten ez
daben egun bakotxian emongo deutsazula ogei errialeko bat, zelango arduria artuko ez leuke berba egiteko? Eta
beingo batian esango baleu, zelango atsakaba ta damuba berba txatar bat esan baga ez egotia gaiti galdu
dabelako ogei errialekua? Mg CO 36. Beingo batean Ataungo ardangelan jardunki berperean ziarduala, jabetu
omen zitzaion bertako mendi-mutil gazte indartsu bat. Izt C 251. Aurra magalean gozotoro lo zedukan beñgo
batean, aurraren gañean auspeztu eta esan zuen. Arr GB 24. Beingo batian esan zion . Ud 114.
d) De una vez, de una sola vez. Modu bitan gauzia ostu leiteke: edo beingo baten kendubagaz [...] edo
puskaka puskaka. Astar II 155.
e) De una vez por todas. Ta ia beingo baten ikusten dokan zer darabillen. Bilbao IpuiB 241.
- BEHINGO BATEKO. "Subitáneo: (c.) bat batekoa; (G) supitukoa; (V) beingo batekoa, beingoangoa" Añ.
- BEHINGO-BEHINGO. (Intens. de beingo). Momentáneo. Onetarako denpora apur puska bat da asko.
Bolbora barrika bat erre eta kalte andijak egiteko beingo beingo bat da asko. Astar II 135.
- BEHINGO-BEHINGOAN (Añ, H (que cita a Astar)). a) "De repente: (c.) ustekabean, ez ustean, bat batean;
(G) supituan; (V) beingoan, beingo beingoan" Añ. Batzubetan ezarten dira beingo beinguan euren ganian,
eta il, birrindu, eta zapalduten ditubez. Astar II VI. Etzaitekez batu murmuretan oi dabenakaz, bada beingo
beinguan jausiko da euren ganera ondamendija. Ib. 194. Zer burutaldik jo dau bakalduna beingo-beinguan? Otx
23.
b) Inmediatamente, rápidamente, en seguida. Onako gauza asko gure asaba edo aurretikoak egin izan
balebez, euskereak ezeban beingo beingoan Bilbotik alboko baserrietara iges egingo. Ezale 1897, 40a. Ezta
beingo-beinguen aztuko misiñue gure etxian. Kk Ab II 58. Zin egin eban jagolea topau al ba-egijan topau,
beingo-beinguan urkatuteko egingo ebala aginddu. Otx 84.
- BEHINGO-BEHINGO BATEAN. a) Al momento, inmediatamente. "Instantáneamente: (c.) bereala, bertati;
(AN) fite; (V) beingoan, beingo beingo baten" Añ. Yasoko dabe Deabruak ta ondatuko dabe beingo-beingo
baten infernuko su-garretan. Añ EL 2 37. Peru, axe berbera, ez Jesus ta Amen, / geratu da otz otzik beingo
beingo baten. AB AmaE 323.
b) A la vez, al mismo tiempo. Lau gauza oneek etzirian bata bestien leijan edo ondoren egin, ezpada beingo
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
622