Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
Aristoni erazagutu eutsanean, bein da birritan, bere guramena, orduantxe, aida baten, amaittu bear ebezala
ezkontza asmoak. Echta Jos 177. Egia da, bere maitasunarren danak uztea agindu ziola bein eta berritan,
baiñan berak etzun pentsatzen gauzak ain okerrera etorriko ziranik. Etxde JJ 73. Allanderi bein eta berritan
esan dioguna esango dizugu zuri ere. Ib. 86. Eredu horretara nondik-nora jo dugun behin eta birritan kontatua
izan da. MEIG VII 168.
Una vez y una segunda vez. Onerako dela, nai bazenu ere ezin uka dezakezun gauza da orain adituko
dezun gizon batekin S. Franzisko Xabierrek bein ta birretan ta irur aldiz egiña. Mb IArg II 330. Bein eta
birrittan eta irutan be etorri yat zaldun ori eraso gurarik. Otx 74. Zeru-lurraren Egille aundia irugarrenez
lurrera erortzen da. Naikoa ez ote zan, ba, bein eta bitan Berak lurra jotzea? ArgiDL 94. Zenbait urtez, behin
eta birritan, ez nuen etxe-teilapearen ardurarik izan, eskatu baino oparoago eskaini baitzidaten. MIH 368.
- BEHIN ETA GEHIAGOTAN, BEHIN ETA SARRIAGO. Más de una vez. Ona emen [...] konfesio jeneral
ta bizitza guzikoa egiteko bide edo modu erraza [...] len bein ta sarriago Konfesio jenerala Konfesorearekin egin
duten kristauentzat. Mg CC 166. Bein ta geijagotan estutu ditu Konfesoriak onelango bizijo dongiaren gañian.
Mg CO 161 (CC 114 bein ta berriz).
- BEHINEZ. a) Al menos. v. BEHINEZ BEHIN. Zeren guk ez zaitugu aditu kantatzen, / behinez zure kantuaz
ez naiz ni oroitzen. It Fab 258.
b) "Parfois, quelquefois" Lecl. "Alguna vez (Arch)" DRA.
- BEHIN EZ BEHIN. "(Vc), nunca" A. "Ni una sola vez (Zav Fab)" A Apend. "(S; Foix), jamais" Lh. Zer, ta
loa erditurik / ta bein ez bein osoturik / beti geuk yagi bearko? Zav Fab RIEV 1907, 96. Aize batek, nik bein ez
bein ezautu eztodan modukoak, putz egiten eutsan suari. A BeinB 57. Ezaz i, Txili, bein ez bein da baten ez baten
bildur izan? Ib. 80. Behin-ez-behin etzitzaioten etsaiik ethorri, etzirelakotz ez eta abiatuak ere izan. Prop 1892,
131.
- BEHINEZ BEHIN (Hb ap. Lh; beinezpen B ap. A), BEHINAZ BEHIN (+ beinazpein A). a) Siquiera, por lo
menos. "En tout cas, quoi qu'il en soit" Lh. "Siquiera, por lo menos" A. v. BEHINIK BEHIN. --Nor dire
biotzez pobreak? --Nai ez dutenak beñezpen afizionez honrarik, ez eta ondasunik. CatB 83. Badu benturaz
gizonak parterik deusetan ere? Edo beneizpen uka dezake onik ttipiena ere zor diola Yaungoikoari ?
(Zugarramurdi, 1875). ETZ 302. Nontik nai den xin dein, nik, oilten daud mandua zainareki; beinaz bein, xin
bedi baratra gorian; gero orrek ekusen du zer egin biar dion. Mdg 128.
b) (Hb ap. Lh). "Et d'abord" Lh.
- BEHINGO (Dv). A) (Adnominal). a) "Qui est d'une fois. Behingo hutsa barkha da, une première faute se
pardonne" Dv. Pouvreau da las formas behingoa y behingo hunetan, sin traducción. Zein borondatez
sanktifikatu izan baikara, Iesus Kristen gorputzaren behingo oblazioneaz. "Par l'oblation une fois faite". Lç He
10, 10 (Dv eskaintza behingoaren bidez). Begietako bista batek, behingo behatzeak, eta aren anhitzetan ere,
iragaitzaz eta ustekabean behatzeak, arrobatzen du bihotza. Ax 392 (V 256). Zauri gaizkoatua, ezta pontu
batetako midikuntzaz sendatzen, ezta behingo bisitaz erremediatzen eta ez hain fite leheneko estantera, estatura
eta egoitzara bihurtzen. Ib. 93 (V 63; v. tbn. ES 182). Plazer aphurragatik, behingo ur hotz edateagatik, errege
eta libre nintzena, muthil eta gathibu egin bai naiz. Ib. 389 (V 254). Iainkoak berak behingo aldi sakratu batez
hari agerturik bertze bide bat hararazi zioen. SP Phil 183 (He 185 aldi batez). Ez gariala illgo bakotxa bein
baino; beingo erijotzako utsegitia betiko utsegitia dala. fB Ic III 268s. Ez dezazula iñor orditurik ikusiagatik ere,
ordia dala esan [...] zergatik beingo gaitzak ez dio ematen gauzari obra aren izena. Echve Dev 402.
(Tras egunean, urtean, etc.). Zorzi oroko, amabostean beingo edo illetik illeko konfesatze-komulgatzeak,
hastean beingo ta beste zenbait egunetako barurak. Mb IArg I 288. Eliza Ama Santak ezin bestez bezela ipini
zuen urtean beingo komunioa, ekusirik kristau askoren atzerapen ta nagitasun lotsagarria. Mg CC 207. Urtian
beingo dibersiyua / ezta gauza alrebesa. Tx B I 194. Eztun aski amabostean beingo asegarria? Etxde JJ 127.
De cierta ocasión. "Orhoitzen zare behingo gizon batez?, vous souvenez vous d'un certain homme?" Ib.
"Erran nahi darotzut haren behingo solasa, je veux vous rapporter ce qu'il me dit un jour" Ib. Zenbait
persona beinguarekin / eskarmentatzen eztia. EusJok 23.
De antes. Errebokatu zuten / bertzen indireta / ikusi zutenian / gure dokumenta; / ortatik eldu zaigu /
behingo errenta. Bordel 120. Ganbaratik atheratzen dira sartzean baino alegerago, elgarrekin ihardokiz
behingo gizon badela oraino Aita Iñazio. Laph 250.
Momentáneo, efímero. "Behingo atseginek bethierekoak ahantzarazten darozkute, les plaisirs passagers nous
font oublier les jouissances éternelles" Dv. Au beingoa da, bildur bageko arloa, geure gurariz egiten dogun
jolasa [...]. Baña gure erriko arrantzaleak [...] egunero [...], igaro bear izaten ditue ordu aspergarriak. Ag Kr
144. Baita itza eman ere, benetan gero, etzala iñongo jokotan berriz sartuko [...]; baña urrengo beta
zetorkionean agur agindu onak [...]. Beingoa ezer etzala ta, berriz ere berera ta lenera. Ag G 130.
(H (L); behinko H (BN, S)). "Précipité, fait à la hâte" H. Esamina azaleko arin ta beingo batekin
konfesatzen diran bekatari batzuek. Mg CC 167.
b) Duradero, (el) que ha de durar mucho. v. BEHIN ETA BEHINGO. Ja ordukotz lanak, bere karrak eta
iduriz adinak ere higatuxea, zioten anitzek, ez ginuela behingo Aita Saindu. HU Aurp 133. Ezta halako biltzar ez
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
619