Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
ere lehenak. Zait Plat 33. -Oraintxe edo beiñere ez! NEtx LBB 91. Makiña bat bidar ibili naz arrazkero
Bidasoako errietatik ziar, baiña Elizondon bein be ez barriro. Alzola Atalak 90.
(Dv, que cita Prop). (Con comparativo). Bada ekusi zuten len bein ere baño akordu obean egiten zituela
bere gauza guziak. Mb IArg II 271. Itzul arazten du bere enganiotik eta behin ere beino hazkarrago ezartzen du
fedean. Jaur 167. Behin ere baino garrazkiago jazarri zion bere buruari. Laph 150. Denbora behinere bezain
gaixtoa abiatu da. Prop 1880b, 185. Goizeko izarra bein bere baño / Argiago jat agertu. AB AmaE 22. Behinere
bezain azkar lotzen dira guduari. JE Bur 32. Aitona beñere baño illunago, Kataliñ goiz guztian negarrez. Ag G
307. Burua zuri ta mintzoa garbi, gorputza lerden ta gogoa zuzen, beiñ baño ere azkarrago, zarrago ta obeago.
Ib. 364s. Beñere baño apaiñago zijoan gau artan. Urruz Zer 44. Beñere baño obeto nago. Lab EEguna 66.
Emendik aurrera bearko det beñere bañan geiago Mirentxoren laguntza. JAIraz Bizia 89. Osasunez beiñere
bañon obeki. Or QA 46.
Gizon hauk izan dire egiazki, ez gauzen xuxentzaleak, bainan gauza heien behinere baino trebes emaileak.
Elsb Fram 61.
(Sin negación). Batzuek bethi dute Jainkoa bere mihitan, eta hurren behin ere bere bihotzetan. "Quidam
habent me in ore, sed modicum est in corde". Ch III 4, 5 (SP gutitan). Purgetoriokoak akabatu biaute denboraki,
beño infernukoak beñere. CatUlz 49.
Zenbait judu ere [baziren ehortzi zen egunean],... alta Goienetxe zenak behinere guti perekatu zituenak. HU
Aurp 88.
(En frases no negativas, sobre todo interrogativas y condicionales). Alguna vez. "On dit aussi: behinere
ikhusten baduzu, si jamais vous le voyez, si vous le voyez un jour. Vilinch dit: Ikusi al dezu beñere baratza
batian (CB II 96), vous avez pu voir quelquefois en un jardin" Dv. "(Sans négation) quelquefois, une seule fois.
Syn. nihoiz, nihoiz ere; id. egundaino, inoiz" H. "Behin ere eskatu diozu aridetsi gabe?" H. Nork gerlarik
egiten du bere despendioz behinere? Lç 1 Cor 9, 7 (Dv egundaino). Miretstekoa da nolatan gizona bizitze
hunetan behin ere osoki boz ahal daiten bere desterrua eta arimako peril uzuak konsideratzen [...] dituenean. SP
Imit I 21, 1. Ez dezazula beraz esparantzarik izan, behinere ardiets dezakezula bertute solidorik. He Gudu 87.
Ihur ikhusi badüzü behinere hiltzen, orhit zite bide beraurtarik behar dükezüla igaren zük ere. Mst I 23, 2. Eta
nor, Jinko handia! zure handitasunez behinere minza othe daite zuri dautzun bezala. Mih 56. Izaten ahal baniz
behin ere / zure eretzian kapable, / egin ahala eginen deizut / zuri beti ere. AstLas 35. Behin ere izaitekotz, orai
da mementoa. Jub (ed. 1826), 17 (ap. Dv). Behinere gerthatzen bazare belharra hezeegirik sartzera [...],
atherako duzu aphur bat ondoko egunetan. Dv Lab 122. Arduaren edo beste zerbaiten espiritua, ikusi al dezu
beñere su eman ta garretan? Bil 158. Zugan ustea jarri dabenik bein bere al da lotsatu? AB AmaE 60. Ikhusi
duk behinere, Pello, mendian, iratze edo othe-pean, epher familia bat alhan dabilala? Elzb PAd 16s. Eskualherritik
behinere jalgi diren jakintsun handienetarik bat. HU Aurp 96. --Jaungoikoak diyela egun on. --Beñere
bada ta premiyan arkitzen gera. Moc Damu 34. --Gezurra behinere zilhegi da? --Ez, gezurra ez da behinere
zilhegi. CatJauf 85. Pekatu aundian beiñere Jaunartu al dezu? ArgiDL 25. Gaitz orrek beñere artu zaituten
guziok ongi dakizute. Ldi IL 29. Ain zuzen kantatzeko eska ziotena, / zan, bein ere egin zuen bertsu ederrena. "El
mejor que había hecho en su vida". Or Eus 371. Emakunde, ta, dantzatu bage / ua bein ere egon âl da? Ib. 167.
Ez dakigu mihi azpirat behinere behatu dioten haatik! Zerb Azk 91. Norbaitek beiñere etengabeko arnasa baleu,
itsusi leukela atergabe mintzatzea. Or in Gazt MusIx 48. Dakiguna da etzela berehala legundu, behin ere egin
bazen, Frantsesek sortzean ekarri jite latza. Ardoy SFran 288.
- BEHIN ETA ASKOTAN. Una y otra vez, una y mil veces. Bein ta askotan eskatu zien eraman zezatela. Mb
IArg I 330. Guzien ezpañez banatu zuen zori oneko bere Erreinu onen berria ta bein ta askotan deitu zituen
munduko guziak bere Erreinu berera. Ib. 344. Ori egiten beñ eta askotan asi zera, eta beñere zerearekiñ irten
etzera. Arr May 17s. Mesede guziak beraren bidez datozkigun biotza beñ eta askotan egun artan adoratzera. Ib.
140.
- BEHIN ETA BEHIN. a) Una y otra vez. Erran dezakegu gure mintzaia zaharra eta nihon ez bezalakoa,
izanen dela oraino behin eta behin aiphatua munduan. Arb Igand 29. Nehork ez zuen sinetsi, behin eta behin,
ustez errotua zela. Zortzi urtez bere ahal guziak egin zituen. HU Aurp 50. Frantsesetik eskuararat itzuliaren
bortxaz, hartzen dire azkenean; bainan behin eta behin badagoke bat, bertzeak zer deraskon jakin gabe. HU Zez
192. Hire ezpainetako irriño eztiak bihotza behin eta behin goxatu datan. JEtchep 68. Auzoko mutilaren ganik ez
duta behin eta behin entzun mozkorra zelarik, lan tzarren guziak harendako zirela? Ib. 72.
b) (En frase negativa). Nunca jamás. Agertzen zituen koplen azpian ez zuen bere izena emaiten, bainan
alegiazko izen bat, beti bera: Zalduby. Ez baitago izen hori behin eta behin ahantzirik Eskual-herrian. HU Aurp
165.
- BEHIN ETA BEHINGO. Para un rato, duradero. [Heriotze hori da] oro jo dituena, eta izitu. Hain zen jaun
hori bere herrian eta bertze asko ingurutan oraino behin eta behingo gizontzat ginaukana. HU Aurp 85.
- BEHIN ETA BERRIZ (G ap. A EY III 347s; H), BEHIN ETA BERRIRO. Una y otra vez. "Souvent, mainte
fois. Esan dozu bein ta berriz, vous avez dit souvent, plus d'une fois. Syn. maiz, ardura" H. "Repetidas veces;
litm.: une vez y de nuevo" A EY III 348. v. BEHIN ETA BIRRITAN. Tr. B. eta berriz es general en la
tradición guipuzcoana; aunque sus primeros testimonios son de Leiçarraga y Axular, no se encuentra
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
617