Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
comida improvisada". Or Eus 230.
- BEHIN-BEHINEKOZ. Antes que nada, primeramente. Zumatzetako-zerkara eroan eta an, beinbeiñekoz,
otzarak utsitu eta gauzak polito polito utzi nai zituezan beian, lurrean. Erkiag Arran 55.
- BEHIN-BEHINGO. v. BEHIN-BEHINEKO.
- BEHIN-BEHINGOAN (H (que cita a Mb)). a) De una vez. --Zenbat denboran egin zan obra miragarri au?
--Bein beingoan, une edo instante batean. CatOiq 54. Agertzen diozka Erreinu guzietako edertasunak [...], ez
bereziak eta banaka bezala, baizik, S. Lukasek dionaz, in momento temporis, batetan ta guzien edertasunarekin
bein-beingoan bere begietan Jesus maitagarriari ematen diola [...] esker gabeko lan galdu galgarri bat. Mb
OtGai II 68s.
b) A la primera, en un primer momento. Gizon aundi bateri galdetu nion erriak nola zuan izena, ta, beinbeingoan
atxitu aal izan ez banuan ere, Ben Zrud zan izena. Anab Aprika 26. Ganbusia da angularen antzeko
arrai ttiki-ttiki bat, arrea, oso bizia, oso azkarra, begien aurrean ibillita bein-beingoan ikusten ez dana. Ib. 39s.
- BEHIN-BEHINIK. De una vez, por fin. Ire tripak ikusten dik / amaika mixeri, / ogi bat osoa ar zak / bein
beñik ase'di. Auspoa 119, 79 (ap. ELok 512).
- BEHIN-BEHINKA. De vez en cuando. Zer da ordean liburu bat edo bertze behin-behinka bortz-pa-sei
urtheka? Iturralde GH 1923, 188.
- BEHIN BERERE. "Bein-berere (Sal, R), por cierto" A. Pero cf. Iz R 393: "(R-uzt) beinberere, una vez
siquiera"; cf. tbn. urtean bein berere 'al menos una vez al año' en CatAe 46 y CatSal 47, urtian bein bedrere en
CatR 47.
- BEHIN BERRIZ, BEHIN BERRIRO. Una vez más. Apukaduko jatzu bein barriz, / alkilatzen bazabilz lagun
ona, / beste bati apuka ekiona. Lazarraga (B) 1154rb. Ego-aize atsegiña mandioan, pil-pil, / an diranak
legortzeko sar-atera dabil; / [...] kalerik gordeena bein berriz derabil. Or Eus 46. Bein-berriz esan zaiguzu, /
bein-berriz entzun nai degu: / Ama, pozik al zaitugu? SMitx Aranz 246. Ez atsedenik eregi arte / aundiago bat
berria. / Zure esanera ona bein-berriz / ermitagintzan Erria! Ib. 95. Irugarren aldiz ere / tella, ol eta guzi /
Gezaltzatik bein-berriro / itzaintzan Andra Mari, / Aida txuri! Aida gorri! Ib. 83. Sto. Ofizioko Kongregazioak
"Index"ean ipiñi ditu Unamunoren liburu nagusienetako bi [...]. Erabaki au ez da batere arritzeko ta bai
beinberriz Eliza Amari gure menpetasuna azaltzeko. SMitx Unam XXII.
- BEHIN-BETIKO (Añ; -th- Dv, Lh (L)), a) (Adv.). De una vez por todas, definitivamente, para siempre. "Behin
bethiko goan da, il est parti pour toujours" Dv. v. BEHIN-BETIKOTZ, BEHIN ETA BETIKO, BEHIN-
BETIRAKO. Tr. Documentado desde mediados del s. XVIII. En DFrec hay 9 ejs. Zeruko zure ur ori
indazu, beñ betiko ase, ta beste gauzen egarria kentzeko. Cb Eg III 309. Urguilluak zarabiltzan; eta horra zerk
erakharri zuen Jainkoa heien punitzerat eta behin bethiko kondemnatzerat. Lg II 234. Sentenzia bat zein bein
betiko ezarriko dan. Añ EL 1 47. Utzi itzatzu bada beñ betiko bekatuaren bideak. AA III 488. Jaun hekien mihian
/ ez da dudatzeko, / onthasunen herdian / naiz behin bethiko. Balad 232. Eskatu zion bien arteko pakeak bein
betiko egin zitezela. Lard 41. Thormenta arrailagarrien erdian, kontsolamendurik gabe, erremediorik gabe,
hats-arterik gabe, eta mendetako, eta behin-bethiko! Dv LEd 225 (Cb Eg II 125 eternidade guzirako). Ene
amaren begi samurrak / bethiko zaizkit estali, / maiteñoaren begithartea / behin bethiko itzali. Elzb Po 194.
Eztagola lur onetan gauza onik prankotar guztiak inguruetatik bein betiko kendu baga. Ag AL 21. Onena
izangok bein betiko jakittea zetan agoan. Echta Jos 48. Inpernuko etsaia ta bere egintza ta aundikeriak bein
betiko uztera beartzen da bataiatzen dana. KIkG 69 (KIkV 87 bein-betiko). Leen-ikustaldiz egin bait ziran beinbetiko
elkar-bearreko lagun min. Markiegi in Ldi IL 11. Kaskarreko ederrak emonaz, azke izateko gogoa bein
betiko kendu bear ei yako. Eguzk GizAuz 106. Bein-betiko jakin zezala bera bizi zen artean alper-alperrik
zebillela Etxahunian ate-joka. Etxde JJ 247. Bein betiko ikasi eragingo eutsen Erramoneri "Aita Gurea". Bilbao
IpuiB 76. Platonek idatzi zuen elkar izketa bati lenengo irakaslearen izena ezarri zion, eta bein-betiko ezilkorren
artekotu egin zuen. Zait Plat 11. Utzi itzazute oiek bein betiko eta gureak artu. Vill Jaink 20. Nigaitik
atzerapiderik baldin badozu, esan egidazu lenbailen bein betiko. Erkiag BatB 180. Zure eskuak ez bitza, otoi,
behin betiko esteka / semeatxiak hain maite baitu esku horien pereka. Xa Odol 343. Nahi horren indarrez santu
eginak gara, Jesukristok behin betiko egin zuen bere gorputzaren apariarengatik. IBk He 10, 10 (IBe behin
betiko).
b) (Dv, H). (Adnom.). Definitivo; eterno. "Éternel, sempiternel" Dv. "Behin bethiko ukhaldia hartu dauka [sic],
il a reçu le dernier coup" H. Gauza guzien gainetik behar dugula bilhatu gure behin-bethiko zoriona. Lg II
182. Ekharri baino lehen behin-bethiko zorionezko edo zorigaitzezko sententzia lazgarria, berexiren ditu batzuk
bertzetarik. Ib. 248. Han gizonak ez du emazte bat baizik hartzen, eta heien arteko batasuna behin-bethikoa da.
Prop 1885, 73. Euskal bihotzik maitenak, / behin betiko izaite osoz, Jainko baitan bat eginak, / kantuz dituzte
lurreratuko gauez gau zeru-uhainak. Iratz 180. Bein betiko egitzat artu bear zituzten gaiak. Zait Plat 115. Une
larri batean bein betiko erabaki aundiren bat artu bearrean egokitu ezkero. Ib. 102.
- BEHIN-BETIKOTZ (-th- H (L), Hb ap. Lh (L, BN)), BEHIN-BETIKOTZAT. De una vez por todas,
definitivamente, para siempre. "Une fois pour toutes" H. v. BEHIN-BETIKO. Tr. Lo hallamos desde
mediados del s. XVIII en autores labortanos y bajo-navarros. En DFrec hay 2 ejs. de behin betikoz. Gure
gaitzentzat solayimendurik batere mundu huntan aurkhitzen ez dugun orduan, hartzen dugu behin bethikotz
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
613