Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
MEIG IV 102. Hitza eskatzen dut, halaz guztiz, eta lotsa gutxirekin gainera, gure behin-bateko neskatxen
irudira. MEIG VII 27.
- BEHIN BATEZ (S-saug ap. Lh; Dv, Hb ap. Lh). Una vez, en cierta ocasión. (Expresión con la que
frecuentemente se suele dar comienzo a una narración). "Behin batez goan nintzen merkhatura, j'allais un jour
(un certain jour) au marché" Dv. "Un jour, une fois. Syn. aldibatez (c), aldixe batez (S)" Lh. v. BEHIN
BATEAN. Tr. Documentado a partir de mediados del s. XIX tanto al Norte como al Sur.
Oraiñtxe zait gogoratzen, / Behiñ batez niñdoala / Phentze bat bera bezala. Gy 159. Orduz landarako kantu
garratzakin, atsekabetzen zuten oek santua, guztiz ere baldin oraziuan bazenguan. Bein batez bada eman zien
errietan. Bv AsL 160. Beñ batez orazioan zegoela, Jaungoikoagan gozotoro kordea galdu eta ikusi zuen nola
Ama Birjiña bere alde erreguka zegoen. Arr May 112. Behin batez, Jesus Jauna predikatzen hari zelarik. Jnn SBi
43. Bein batez Usurbillen / tentatu zenduan, / ea Azpeitiyatik / zer berri zituan. AzpPr 117. Azalduko al diñat
bein batez laisterka saria irabazixe nuela? Pozik, esan zuen neskak. Or Mi 12. Nere denboran etzait aztuko /
bein batez orren esana. Tx B I 209. Behin batez, omen zen gizon bat debruz egina. Barb Leg 132. Bein batez,
[...] karel ganian jezarritta egualarik. Otx 133. Eta bein batez, bera otoitz egiten ari zala, ikasleak ere berarekin
zeuden. Ir YKBiz 237. Pelotan ari zan, bein batez, jolasean bera besteko lagun batekin. TAg Uzt 34. Behin batez
bere heltin / Dofinerat juaitin / Bieneko hiri khantin / mündik ikhusi ziranin / mintzatü nahiz juan ziradin. Balad
115. Oker mingotzak etorri ziran / bein batez gure artera, / artzai bakarra alde bat utziz, / bakoitza bere aldera.
Basarri 1. Arrebatxu biotza janzten zendun lez, / ninduzun jantzi neu be, ama, bein batez. Gand Elorri 210. Behin
batez, hiru egun hartan erkin zagon emazte gaixo bat, hiltzerat zoan. Ardoy SFran 165. Behin batez, "Zer da
ezkontza?" galdatu eta Xalbadorrek eman pertsuak. In Xa Odol 346.
(En frase negativa). Nunca. v. BEHIN ERE. Bada lur biribilian / ni bezain eskelerik? / Behin batez ez
ogirik, / sekulan aldiz phausurik. "Point de pain quelquefois et jamais de repos". Arch Fab 117s.
- BEHIN BAT GEHIAGO. Otra vez. Bere burnizko borondateak bein bat geiago garaitu zun! Etxde JJ 48.
- BEHIN-BEHIN (S ap. A; H (L)). a) Siquiera, por lo menos. "Du moins, toutefois, quant à" H s.v. behintzat.
"Beinazbein, beinazpein, behin-behin (S), siquiera, por lo menos" A. Gure penak eta aflikzioneak zerbait
pausutara eta libertatera behin-behin kanbiaturik, gure nigar uriak ere kanbia ahal ditzagun bethi esker eta
laudorio emaite batetara. Lç Ins F 8v.
b) (V-ger, S). Ref.: A (bein bein); Lh; Lrq. Provisionalmente, durante un tiempo, por ahora; en principio. "(Ssaug),
pour une fois, provisoirement" Lh. "Tout d'abord" Lrq. Eskualduna-k, behin behin hun-hartü zian gure
galtua, bena bertan dolütürik, ützi güntian erraiten zeikülarik: Bego ixilik halako apezaren oritzapena! Const
13. Agintariak gizarteko ari guztiak euren eskuetan euki nai dabez-ta, oker ori bein-bein zuzenduko dan antz
andirik eztago. Eguzk GizAuz 167. Bide guziak hetsirik, beldurtzeko baitzen behin-behin ez nuela irinik eta
arnorik eskuratuko, igandetako mezaz kanpo bertzerik eman gabe egon behar! Zerb Bahnar 158.
c) Más de una vez. Uda artan bein-bein izan zituten / gatzagiak utsagorik. "Más de una vez han tenido menos
llenos sus cuajos". Or Eus 332.
- BEHIN-BEHINEAN (V-arr-ger). Ref.: A; Gte Erd 219. En principio, por ahora, provisionalmente; en un
principio. "Provisionalmente" A. "Txabola au bein-beiñean egin dogu, esta choza la hemos hecho
provisionalmente" Zam Man 19. "Bein beinean obeto olan ixtia (V-arr)" Gte Erd 219. Aberetzat artu gattuz
beronek bein-beñian! Otx 112. Alkarri agurrak egiñaz, arrantzale biak eta Zuriñe errirantz abiau ziran
beinbeiñean farolerako bidea artuaz. Erkiag Arran 123.
- BEHIN-BEHINEKO (V-ger ap. A), BEHIN-BEHINGO (V? ap. A). a) Provisional. "Lo provisional, la
interinidad" A. Tr. Se populariza en la literatura meridional a través del diccionario de Azkue. En Eusk 1919-
1920 (II), 91 beiñ-beiñeko "provisional" está incluido en la tabla de neologismos, si bien entre los admitidos por
Euskaltzaindia (obsérvese que posteriormente Azkue recoge la misma expresión, bein beineko etxea, como Vger
en EY). En DFrec hay 4 ejs. de behin-behineko, y 2 de behinbehineko. Amairu ta amalaugarren
batzarraldeak (Bilbon Euskaltzaindiaren bein-beineko etxean epaillaren 24 ta 25tan). Eusk 1919-1920 (I), 67.
Bein beineko etxea (V-ger). "Casa provisional". A EY III 328. Isabel IIgarrenak aldegin zun atzerrira [...].
Artatik erlijioari gerra eskañi zioten bein-beineko gobernu aiek, eta karlista zintzoak bai "eduki" ere. Or SCruz
14. Eskuetako alda-diru ori bear du [Euskerak], ta ori bein beingo gauza da: ori ez da berez aberastasuna. Or
Eusk 1930, 260. Nai izan ezkero, bein-beñekorik (Alcalde provisional) badezute, orreri Batzordearen burugoa
eskiñi, ta kito. Ldi, carta a J.B. Olaizola, 12-3-1930 (ap. DRA). Bein-beineko epai-maiak; urrengo, goragoko
epaikariak. TAg GaGo 88. Macdonalden bein-beñeko asmua gizarteko auzi andi oni beronen garraztasuna
kendu edo beintzat gitxitzea dala dirudi. Eguzk GizAuz 76. Jakintzak, bada, Jainkoa baztertu egin du,
alperrikako biurtu du, bein-beiñeko hipotesi bat zela erakutsiz. Vill Jaink 31. Bere bizi-leku guztiak beinbeiñekoak
izan oi dira, oberik billatu artiokoak. Ib. 147. Besterik baitira iraizekoa, bein-beingoa, ta erabateko
gotorra, aldakaitza ta betikoa. Zait Plat 86. Idoro dabe [saukume goseak] mandio, / ta beinbeingo emendio. "Ya
han hallado el depósito y la provisión de momento". Atutxa Mugarra 40. Nik behintzat besoak desgurutzatzen
ditut, Aita Altunak mordoilokeria barkakizun etsiko duelakoan, behin-behingoa delako edo, egina duen lana
txalotzeko. MEIG III 154.
b) BEHIN-BEHINGO. Improvisadamente. Oinbesterekin ez da bukatzen / bein beingo jarri dan mâia. "Esta
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
612