Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
zitzaion, ta zerabillen aizeak bein batera, bein bestera, sendo egon ezinik. VMg 79. Bizitza gaisto batean bizi
zerala, beiñ jeiki, beiñ erori ta beiñ ere denbora luzeko enmienda gabe. AA III 600. Bein batak eta bein besteak
izaten dogu. msOch 160 (ap. A EY III 243). Ez zan aspertuten Dominika begiratutiaz bein batari bein bestiari.
Ur MarIl 117. Ikusi zuen eskuak gora zeuzkan bitartean Israel geiago zala eta beeratzen zituenean, Amalek.
Onela bein batek eta bein besteak garaitzen zuen. Lard 76. Gero baño gero ziarduten ots andiagoak egiten bein
tronpetarekin, bein deadarka. Ib. 130. Illabetian iraun zuten biar-gai artan, bein batzuek bein bestiak garaitzalle
irtenik. Bv AsL 214. Urte onen azkenera beñ sukar irukorrak, beñ laukorrak, utzi zuten indargabeturik. Ib. 108.
Negar ta paristakaz / bein gora, bein bera / ebiltzazan atso bi / zarrakaz batera. Azc PB 144. Egoten zan
Mundakako neskatilla guztiakaz, bein batzukaz da bein besteakaz. Echta Jos 239. Beiñ ara, beiñ ona,
mozkorturik ibilli oi diran gizonak bezela. Urruz Zer 16. Bein bete ta bein ustu, bigarren aldian / nork nai dun
galdeari luza Xabastian. Or Eus 369.
8. (V-gip, BN-baig). (Uso sust.). Vez; tiempo. "Tiempo. Behin hartan (BN-baig), en aquel tiempo" A. "Beiñ
batian, en una vez, una vez" Etxba Eib (que lo opone a beiñ baten, "cierta vez"). Cf. Ag G 130: Animaren
etsaiak, bakoitzean beiñ baiño eztu eskatzen. Arrek jakiñ beiñ askok egiten duala beti. v. BEHIN BATEAN,
BEHIN BATEZ, BEHINEON. Betor edaten beste beiñatan kalabriadareonik. "Denlos de beber otras sendas
de la calabriada". Mic 14. Jedeon larrañean garbiketan ziardun bein batean, Aingeru bat aurkeztu zitzaion. Lard
126. Bero andia egindako bein batean, Susana baratzako putzuan mainatu nai izan zan. Ib. 303. Irri egiten
diotet gozoki, orhoiturik gaztean hek bezalako batzuek zoin jakinki eta gogotik zautaten erakutsi, behin bat edo
biez, hiria. JE Ber 21.
- AURTEN-BEHIN. v. artemein.
- BAI BEHIN (V-ger ap. Alt Obs 49). "Sí por cierto" Alt Obs 49. Cf. infra EZ BEHIN. --Emen kantauko ete
yuagu, mutillak? --Bai bein! igaz be emon yeskubean da... Kk Ab I 60. --Eta zeuk uste ete dozu ori lortuko
dodanik? --Lortu (kontsegidu) ez? Bai bein! Altuna 64. Ikusgarrija zan, bai bein, Erraldoiak ikusten ebana. Ib.
50. --Ez al naiagok ba dotore? --Bai bein! Kk Ab II 14s. Arrañok ondo artubak ixango dira, bai bein! Otx 158.
Ondo esana, bai bein! "Buono per mia fè". Ib. 108. Ondo matte dozuz zeuk andrak; bai bein. [...] Zeuk egin
dozun berbaldija entzutia baño eztago euren aldez zagozela ikusteko. Ib. 22. Oraingo gazteen lotsabagakeria,
nabarmena da; bai bein! Erkiag BatB 12. Urrengo jai-egunean beraganatuko dau neskameak. Bai bein! Ib.
157s.
- BEHINAGO (V-ger-ple-m ap. A Apend). Anterior, primero, preferible. Cf. supra (2); cf. behinen.
Sendiaren eskubide ori estaduarena baño beñagoa dala be egiz esan geinke, familia estadua baño lenagokoa data.
Eguzk GizAuz 95. Il-eziña dan arima laga, gorputza bailitz beiñago. Gand Elorri 142.
Erantzuna esateko adorea baiño izu ikarea izan leenago ta beiñago, ta kalera anka egin dau. Erkiag BatB
143.
- BEHIN HASTEKO ETA BAT. En primer lugar. Behin hasteko eta bat, nahi dut irakurleri orhoitarazi
pilota-jokoaren hastapenez ez gitazkela sobera ausartziarekin mintza. Herr 18-12-1958, 3. Bozkatze horiek
aipatzean, bi galde heldu dira lehen lehenik gogorat: behin hasteko eta bat, noiz eginen ote diren. Herr 7-7-1966
(ap. DRA).
- BEHINAZ BEHIN. v. BEHINEZ BEHIN.
- BEHIN BAINO GEHIAGO(TAN), HABOROTAN, SARRIAGO(TAN). Más de una vez, frecuentemente.
Tr. De uso gral. desde principios del s. XVIII. Debozinoarekin Autorak juntaturikako bokantza naharotsu
miragarriak behin baino gehiagotan neure baitan miretsirik eta espantaturik ezarri nau. ES 147. Ezagütüren
dizie klarki [...] librü txipi hunen behin beno haborotan irakurtetik, zuñen maithagarri eta profeitable den, zuri
artzañ hunari bezala jarraikitia. Mst VI. Geroz ill da nik bein baño geiagotan lo egin dudan itxe batean bizitu
zen edanerako oikura gaisto bera zuen beste bat. Mb IArg I 294. Iñor ezin bataiatu diteke, bein baño geiagotan.
Ub 194. Ona bein baño sarriagotan gertatzen dan gauza. Mg CC 112. Behein baño gehiagotan egin nuen lo
basoan bizkaitarren beldurrez. Mg PAb 169 (supuesta variante septentrional de bein, puesta en boca del de
Baigorri). Badakizia behin beno gehiagotan [iñhürriak] etxiak egotxi dütiela? Ip Dial 31. Batheyia behin beno
haborotan hartzen ahal deia? CatS 70. Onen atarian geienean predikatzen zuela segurutzat daukate, beiñ baño
sarriago igorik arbola edo zuaitz baten besangaetara. 'A veces'. Aran SIgn 84s. Hori joko berean gertha daite
behin baino gehiago. Zby RIEV 1908, 88. Bein baño sarrijago ez eban asko biar ixan bestiagana juan eta bertan
ostikoka eiotuteko. Kk Ab I 36. Ahunxkiko mendietan behin baino gehiagotan gure begiz ikusi duguna. Barb Sup
VI. Beiñ baño geiagotan adierazi zunez. Or SCruz 99. Bein baiño geiago Xalbaten biotza gezi batek erdibitu zun
auzoko alaba panpoxa bere etxeko sukaldean idorota. Etxde JJ 228. Bein baiño sarriagotan galdegin eutsan
bere buruari. Erkiag Arran 153. behin baino gehiagotan ateraldi hau entzuna zuen. Ardoy SFran 243. Joan nahi
izan genuen zuengana --eta nik, Paulok, behin baino gehiagotan. IBk 1 Thess 2, 18 (IBe behin baino
gehiagotan). Auzi hori behin baino gehiagotan miratua eta arakatua izan zen delako aldizkarian. MEIG VII 88.
(Otras formas). Aitatu det beñ baño geiago aldiz kontaira onetan gure Aita-lenak zenbateraño desiatzen
zuan Jesus maitiaren amorioz bere odola isurtzia. Bv AsL 209. Phindar batez egin daiteke laster gar bat
ikharagarria, eta Erreboluzioneko gizonek phindar hori behin bainotan eman zuten anhitz eta anhitz tokitan.
Elsb Fram 64.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
610