Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
por lo menos, por cierto en el transcurso del día" A. Gaur behin erran izan darotazu xitxuriak egin behar
direla. Aditzea badut bizkitartean ez direla bethi on. Dv Lab 35 (cf. supra la explicación de Azkue).
(Otros). Illhabethe oro behin irakurrak guztia, / Iesus Kristok munduari deklaratu egia. EZ Man I 9.
Erretorek urtheko Laur Temporakal behin, haurrer Katexima haur erran erazi behar derie. Bp II 87.
2. (V-ger; Lar, Añ, Dv, H, A). Ref.: A EY III 217. Primero, en primer lugar; antes, previamente. Beiñ onegatik,
berriz orregatik. "Parte por esto, parte por esotro, beiñ onegatik, berriz orregatik" Lar (tbn. con alguna var. en
Añ). "Beiñ (V, G) [...], premièrement, d'abord. Behin irri, gero nigar, qui rit d'abord pleure ensuite" Dv.
"D'abord, premièrement" H. "D'abord, auparavant (Lç Mt 8, 21)" Ib. "Primeramente [...] (O Pr 574)" A.
"Nobera (nor bera) da bein (V-ger), la caridad empieza por sí mismo" A EY III 217. Cf. BEHINAGO;
BEHINIK BEHIN; LEHENGO ETA BEHIN (s.v. lehen). Tr. General en toda la tradición antigua. Escasean
comparativamente los ejs. del s. XX. Gizonaren probetxuko emaztia bethi da, / oro behin haietarik sortzen
gira mundura. 'D'abord, c'est d'une femme que nous venons tous au monde'. E 119. Permeti iezadak behin joan
nadin neure aitaren ohorztera. "Permets-moi premier d'aller". Lç Mt 8, 21 (TB, HeH, Ip, Dv lehenik, Hual lein,
Echn lenik, Ur lenengo). Bada gauza hauk aiphatu nahi drauzkizuet, ikhusirik ezen haur behin badakizuela. Lç
Iudae 5 (Dv lehendanik). Speranzaz ezen Instrukzione hunek lehenik, eta orain behin gehienik, hetan
zerbitzaturen duela. Lç ABC A 2v. Arren, agir zatez, / izar zuria, / bein Ernandez da / gero Maria. Lazarraga (B)
1173vb. Egun bein ur jarruta / Ganboar seme lasterra, / are bere lasterrago / Abendañuje Motela. 'Hoy en
primer lugar me seguía de cerca'. (Cantares de la quema de Mondragón). TAV 3.1.7. Behin zerotzun hitz eder /
eta onez lausengatu, / eta gero heriotze / kruelaz dixidatu. EZ Noel 149. Behin eror, gero altxa, / urratsik
aitziñera / ezin egiñez, gelditzen / zitzaien gibelera. Ib. 97. Gero pagamendu gozoa izaitea gatik behin biktoria
irabazi behar dela. Harb 152. Badirudi hoberena lizatekeiela behin erakustea eta aditzera emaitea zein peril
handian dauden: eta gero aphur bat absolbazinoaren luzatzea. Ax 267 (V 178). Erradazu behin, egiteko
hunetan sarthu baiño lehen. Ib. 55 (V 36, que traduce 'dime de una vez'; parece más seguro interpretar 'dime
antes'). Zeren komunzki halakoa [bekhatore konbertitua] zinezago permatzen eta enplegatzen baita [...] eta hala
manaiatuz, iragaiten da, anhitzetan ere, behin iustu izatu dena baiño aitzinago. Ib. 551 (V 353, que traduce 'el
que siempre ha sido justo'). Artu egizu bein onako trapu ikuzleak ekarri dituzanak. "Toma primero
esta ropa". Mic 14v. Egik ungi behin eurei, eta gero, ahal badagik, atzei. "Premièrement". O Pr 574. Zure
miñaren sosegatzeko / ohoratzen tut, Maitea, / zure flakotasuna behin, / gero zure botherea. Gç 74. Lehenbizirik
ematen du tristezia arian; gero bozkario bethea; behin dolore ttipia, ondoan atsegin handia. Ib. 30. Hau die
sekulako penek / bere kondizionea; / behin has eta gero bethi / fiñik gabe irautea. Ib. 183. Ikhasten baduzu behiñ
gizonen aldebatarat uzten, hek ere utziko zaituzte lauster nahi duzunaren egitera. Ch I 21, 2. Len amakia egin
diguk gure hizkuntza ta orain alabakia, beiñ txuri ta gero beltx. Lar DT CCIV. Goazen ekustera bein, orain
azkenik esan dugun hau. Mb IArg I 160. Zer ote da Eliz Ama santak Jerusalendar onen gaurko lan onekin
adirazten diguna? Esazu bein: ta zer ote da Jesusen gaurko Jerusalenen sarze onek adirazten duena? Ib. 268.
Igartuz doa ta urbilduz bein eriotz illun batera ta andik bere obira. Ib. 185. Jainkoaren mirarizko gauza, ta bear
bada munduak ez beñ, da ez gero ikusi eztuena. Cb SIgn 116. Urtheko beste laur egünez, ala den besta, igante
edo astegün, zoin haitatü izanen beitira behin Konfrai eta Konfraisez Aphezküpiaren aprobazioniareki. Mercy 7.
Itxasoak ütxülipurdikaz ontzia inharrausten, behin alde batetara gero berzialat urthukitzen. Egiat 157. Ezkontza
edo Matrimonioa da humez bein mundua ta gero Zerua onez ta santuz betetzeko. Ub 192. Loturik eraman zuen,
bein Anas zeritzan Eliz-gizon andiaren etxera, ta gero urte artako Apaiz-Nagusi Kaifasenera. Ib. 87.
(s. XIX) Ori ez da beiñ olloa ta ondoren ollaskoa jatea baño geiago. AA III 558. Urteak dira [...] bekatu
oriek bein botatzen dituzula, giarrean ukuiturik Jainkoaren itzak garizumako denboran ta egun gutxiren
barrenen orietaratzen zerala. Ib. 599. Beira ordean sekulan kofesoraren kontra thematzetik [...] behin permetitu
zituen komunione usuak ondoan bakhandua gatik ere. Dh 62. Albaitanez [meza santua] barautan entzun: Bada
bein da arimea [sic, por arime o arima] il ezina gorputz ustela baxen. Añ EL 2 16 (EL 1 12 len). Izan zaiteze orain
bitarteko neureak [...] presta nadintzat artzeko, bein penitenziako sakramentu au, eta gero altarakoa. Ib. 164.
Bein bata aurrera eta gero bestea atzera erabilliaz. Izt C 221. Ullu txar horrek eztio phauzurik emaiten, / behin
bizkarra, / gero sudurra / dero ausikitzen. Arch Fab 101. Ematen sendakailu ezagutuak behin, aski ezagutuak
gero eta, azkenean, ezin bertzez, on egin dezaketenak. Hb Egia 128. Ebakitzen duzu behin erditsutik eta geroago
arrasetik. Dv Lab 358. Bainan behin gizendu den ardia, meharazten baduzu, behinere ez da gehiago gizenduko
behar bezala. Ib. 278. Hura den bezalakoa beren bozaz jaun deputatu behin, eta gero jaun zenatur handi
izendatu dutenek, zer diote beren gizonaz? HU Aurp 144.
(s. XX) Ikusi zituan nola zijoazen errenkadan, beiñ bat aurretik eta gero bestea. Ag G 202. Beheraxago,
datxizkon osto alderdiaren zolan, emaiten dugu, frantsesez behin, gero españolez, zer duten erran nahi. JE Bur
5. Zelaia hertsisko dugu behin [...]. Etxe-andanaño baten artetik iragan eta, agertzen zaiku bizkitartean [...]
zelai handia. JE Ber 99. Itsasoa ez othe dugunez, hemen ere, ikusi gabe utzi behar?... Hala luke iduri, behin. Ib.
77. Argiaren ibillietara, aldareko Ama Birjiñak asarre-kiñua zegiola irudi zitzaion bein. Gero, ordea, irribarre
eztia bialdu ziola. Urrena, berriz, [...] besozabalka zetorkiola. TAg Uzt 270. Bein zintzilik buruz beera, urrena
ankaz gora besoen gañean. Anab Poli 87. Edertasun au, izan beti da, ez da jaiotzen ez iltzen, ez urritzen ez
ugaritzen, ez da aldez eder eta aldez itsusi, ez bein eder ta gero itsusi. Zait Plat 155.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
607