Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
haboroxiak huillantü dia mahain-saintiala. Herr 11-2-1960, 4. Esker dugu segür aürthengo besta ederraz eta
san Blasdiek gure herritarrer eta beillaliarrer egiten dian hunki oroez. Ib. 4.
beilari (BN-baig; Lar, Dv, H; bellari S). Ref.: Lrq /bel'ai/; Satr VocP. 1. Velador, que vela. "Velador, el que
vela", "vigilante" Lar. "Veilleur" Dv, H y Lrq. "El que queda a velar un cadáver" Satr VocP. v. beilatzaile.
Nausi ona logale denian, maiñatak dirade beillari; hontarzünak ere alde orotarik bere soegiliak dütü bethi.
Egiat 266. Gure ingurutan / halaber guardian / aingeruak beilari / eman dauzkunari / esker handiak. Monho 94.
Eria erioarekin borroka ibilliko da, eta beillariak egongo dira izketa lasaietan. AA I 543. Ukharaietan olha
bilhatzen darotate beilariek, eta ezin kausi. Ikusten dut nereak egin duela. Dv LEd 166. Eta Eleazar Aaron
apaizaren semea, Lebiten Prinzipen artean lendabizikoa, izango da santuarioa gordetzen duten bellarien
zaitzallea. (Num 3, 32). Ur BOEg 284. Nekiaren laguna da lua, eta lagun on indartsu onek laster menderatu
zituan. Frantziskoren espiritua beti prest oraziorako, bakarrik ura zeguan beillari. Bv AsL 144. Zubiburu
zelaieko oihanaren zolan, / Zolaren zolan, / Lili bat bada beilari! / Xiru-li-ruli, xiru-li-ruli, / Nork bilduko ote du
lili xarmant hori? Xaramela 30.
2. (B, BN-baig; Ht VocGr 399, Lar, T-L; bellari VocB). Ref.: A; Satr VocP. Peregrino, romero. "Pèlerin" Ht
VocGr 399 y T-L. v. beilatiar, beilaliar. Manreza bidean gibeletik hatzeman zuten Mont-Serrateko beilari
batzuek. Laph 35. Eliza bat han berean / egin izan zen hortako, / arroztegi bat aldean / arrotz beilariendako.
Zby RIEV 1908, 419. Axulai bizkarrean, dohatsu larraina, / Mariak bere oinez hunkitu duena! / Han jalgi zen
bet-betan urik garbiena, / Beilariari gaitza khen diozokena. Ch. Bécas GH 1966, 103. Hantxet, Lurden,
Eskualdun beilari andana batekin. HU Aurp 164. Ez dut uste ihiztaria erneago dagoen ihiziari, nola Jaun hura
Eskualdun beilarien hitz bakhotxari. Arb Igand 8. San Thomas nuen beilari lagun. Ox 22. Garazitik
Orreagarako zintzurrak eta errekak betidanik izan dira gudularien eta beilarien bidiak Espainian sartzeko. Zub
125. Behin hiru beilari / abiatu ziren / Zion ikusi nahiz / eta Jerusalen. Etcham 113. Herriratuz geroztik beilari
nabila, / nahiz doi bat ikusi Exteben itzala. Iratz 83. Lehenagokoek bezala, egiazko beilarik bezala, oinez
kurritzea, herriak eta eremuak. Herr 14-8-1958, 1. Ez dugu haatik uste [...] Konpostelako beilarien beha egon
direla, [...] gure eskualdun herri eta bas-herriak, egiazko giristino molde zerbaiten hartzeko. Ardoy SFran 12s.
Loiola utzirik abiatu zen beraz Cataluñarat buruz, Montserrateko beilari, eta han [...] belaunikatu zen
"Moreneta" hango Birjina "beltxaranaren" oinetan. "Pèlerin de Montserrat". Ib. 98. Orai berriz bagoatzi urte
oroz beilari, / hor gure uzten geriza galdatzeko Jaunari. Xa Odol 157. En DFrec hay 4 ejs., septentrionales.
3. "Beillari (G-goi), rondador, mozo que anda rondando para galantear a las mozas" JMB At.
beilaro. "Vigilancia, beillaroa, ernaida, arreta" Lar.
beilatiar. Peregrino. v. beilari (2). Haste-hastetik ere bazuen debozione hori, bainan hainitz gehiago
handitu zitzaion beilatiar batek kondatu zionean zer gerthatu zitzaion bere bidean. Jnn SBi 56. Frantziatik
Santiago Compostellakorat (Galizian) mendiz-mendi eta oinez bide egiten zuten beilatiar fede-azkarrekoak. JE
Ber 15. Harpe hortan nahi du / Eliza bat ederra, / osteka nahiz han bildu / kristau beilatiarra. Canc. relig. (ap.
DRA).
beilatu (Ae; SP, Urt I 444, Dv, H; bellatu S; Foix ap. Lh), belatu. Ref.: A Apend; Lrq /bel'a/, /bel'ace/. 1.
Velar. "Beillatzea, veiller" SP. "Agitare vigilias, beilatu, guardia egin" Urt I 444. "Veiller" Dv, H y Lrq. "Hacer
tertulia, vigilia" A Apend. Cf. AEF 1955, 19n: "El verbo bellar se usa para significar el trabajo que durante las
largas noches de invierno ejecutan las mujeres, ya sea hilando, haciendo calceta u otras labores. Para bellar se
suelen reunir dos o más familias (Salazar)". v. BEILA EGIN, gaubeilatu. Tr. Propio de la tradición
septentrional (tbn. en el baztanés Echenique); se encuentra tbn. en algún autor guipuzcoano (Cardaberaz, Oteiza,
etc.). En DFrec hay un ej., septentrional. Usado gralmente. con aux. trans., aunque hallamos algún ej. con
intrans. en Tartas.
Zeren [...] Iainkoak aitatasunezko artha batez beillatzen baitu gure gainean halako maneraz non ezpaita bilo
bat ere gure burutik eroriren haren borondatea gabe. Lç Ins G 2v. Gero ethorten da diszipuluetara, eta
erideiten ditu lo daunzala, eta diotsa Pierrisi: Horrela oren bat ezin beillatu duzue enekin? Lç Mt 26, 40 (TB
beilatu, Echn bellatu; He atzarriak egon, Ip, SalabBN, Ker iratzarririk egon, Ur, Or esnai egon, Hual, Samper
bijilatu, Ol ernai egon, IBk, IBe erne egon). Begirauzue, beilla ezazue eta othoitz egizue, ezen eztakizue denborá
noiz daten. Lç Mc 13, 33. Halakotz beillezazue, orhoit zaretelarik ezen hirur urthez gau eta egun ez naizela
zesatu nigar xortarekin zuetarik batbederaren adbertitzetik. Lç Act 20, 31. Bada baldin beilla ezpadezak
ethorriren nauk hiregana ohoina bezala, eta eztuk iakinen zer orenez ethorriren naizén hiregana. Lç Apoc 3, 3.
Etxekoak inguruan senti badu ohoña, / atzarririk beillatzen dik noiz sar dezaken oña. EZ Man I 137. Ohean ere
ni banaiz / maiz zutzaz orhoituko: / zeren zu iabe zaitudan / badut maiz beillatuko. Hm 89. Batzutan
gustugabetasunak, agorteak eta idorteak heldu dira gorputza ez ongi aurkituz, hala nola sobera beillatuz,
nekhatuz, barurtuz. SP Phil 498s (He 505 lo sobra galduz). Beilla beraz gau parte bat, / sekulaz orrhoitzeko. Arg
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
602