Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
- BEILAN (Lar, Añ, Dv; bellan G-to; Lar). En vela; velando. "Velar a un difunto, [...] beillan egon" Lar. "(En)
vela, sin dormir, eldarniotan, bellan" Ib. "Velar, estar sin dormir, beillan, bigirian egon" Ib. "Velador, el que
vela: (c.) bigirian, beillan dagoana" Añ. "Beilan egotea, être en veillée, faisant une veillée" Dv. "Bellan (G-to),
estar velando al cadáver" Garm LexEV 412. Guarda benáza, nagoláik lokarturík, Kristoréki beillan nágon ta
errepausa bákean. LE BOEanm 1119. Gañera ez dira beillan egoteko eraman bear mutill eta neska arrolasaiak;
bestela eria erioarekin borroka ibilliko da, eta beillariak egongo dira izketa lasaietan. AA I 543.
Ekusiko ditugu oek, batzuetan loa ukatzen beren buruai, Jaunaren aurrean beillan, beren utsegiteen gañean
negarrez. AA III 614. Garbitzeko untzi bat ere kobrez egin zuen bere azpikoarekin, tabernakle sartzean beilan
egoten ziren emaztekien mirailez. Dv Ex 38, 8. Alaba ezkongaiak bere aita bellan dauka; bada beragatik daukan
arretak loa galerazitezen dio. (Eccli 42, 9). Ur BOEg 1127. Zorionekoa ni aditzen nauen gizona, eta nere etxeko
atetan beti bellan dagoena. "Qui vigilat ad fores meas quotidie" (Prov 8, 34). Ib. 774. Eta baziran leku artan
bertan arzai batzuek, soroetan beren artaldeen beillan gaba iragatzen zeudenak. Brunet Lc 2, 8. Zori onekoak,
nagusiak datorrenean beillan arkitzen dituen morroi aiek. Ib. 12, 37.
(Tras gen.). Vigilar, estar pendiente de. Ondasunen beillan egoteak aragiak usteldueraziko ditu, eta beren
gogorazioak kenduko du logalea. (Eccli 31, 1). Ur BOEg 1110. Zaude zure semeen beillan, eta etzaite fiya zure
etxekoakin. "A filiis tuis cave" (Eccli 32, 26). Ib. 1113 (Dv begira zaite zure haurretarik).
- BEILA-TOKI. Lugar de peregrinación. Bi sainduen [San Inazio eta San Frantses Javierekoaren] alderako
beila-toki da, geroztik, Loiola Eskualdunentzat. JE Ber 68. Ez da beraz harritzeko [...] eriak ere beila tokietarat
eremaiten badiozkate: Misionesten laguntzaile paregabea baita ere erien sendatzaile lehena! Ardoy SFran 274.
- BEILAZ BEILA. Peregrinando todo el tiempo. Bai, doala, bidez-bide eta beilaz beila, / euskal anaien
amorez Jainkoaren bila... Iratz 189.
- BEILAZ JOAN. "Pèleriner" T-L. Joánze bellas S. Inesen obiará [...] osasunarén billa. LE JMSB 395.
Jerusalemera zohazila beilaz, gurutze Sainduaren exaltazioneko besta zelebratzera. MarIl 71. Lehen mendetako
girixtinoek, beren eskualdetako sainduen urtheburuetan, lehia zuten heien gorphutz edo gorphuzkiak zauzkaten
herrietara beilaz gateko. Zby RIEV 1908, 83. Agorrilako egun eder batez, eskualdun andana handi bat Lurdera
joana zen beilaz edo erromeriaz. Arb Igand 7.
beilada, bellada. Velada. Jendiak biltzen drenian sukaldeko suetan inguru belladen egitra. Garral EE 1915,
92.
beiladi. "(S), vigilia" A.
beilakai. "Velador, candelero, beillakaia" Lar.
beilakeria (-eill- SP), bellakeria. Bellaquería, acción indigna. "Dissolution, effronterie" SP. Ikhuste berak
defendaturen gaitu, gure kongregazioneak difamatu nahiz aitzinaratu izan diraden enormitatezko eta
beilhakeriazko akusazione falsuetarik. Lç Ins F 8r. Aiteak emon eutsan ondasunak galdu zituzana bizioetan eta
bellakerietan. Cap 118.
beilako, bellako (O-SP 232 SP (-eill-) y Dv). Bellaco. "Bellakoa, méchant garnement" O-SP 232.
"Beillakoa, mutil beillakoa, méchant garnement, débauché" SP. Anzareak oina zabal, buztaina laburra, nork
berea demana beti da bellako Martitxo Musu da alako eta ala kainezko. (Echalecu, c. 1545). FLV 2007, 63. Eta
berze bellakoa, inbidiosoa, falsokiro akusatu zuena. Ber Trat 111v. Bellako oker onek engaña dezala erriau ni
eta guztiok manera ontan. (Alsasua, 1645). FLV 2005, 318. Ezterautzula bere miserikordiaren athea hersten, ez
eta soina itzultzen, zarelarik zure ethorkiaz sorhaio, maingu, uhantu, itsu, demoniatu, eta largatu zaizkolarik
hainitz beillakori. SP Gudu 283.
beilako. v. BEHIALAKO.
beilakotasun. "Beillakotasuna" SP (sin trad.).
beilakotu. "Beillakotzea" SP (sin trad.).
beilaldi. "Trasnochado, el velar alguna noche, bellaldia" Lar. v. beila.
Vigilia (cada una de las partes en que se divide la noche). Gaiazko laur-gerren bellaldian jin zeien Jesüs
itxason gañen ebiltez. Ip Mt 14, 25 (Lç beilla).
beilaliar. Peregrino. v. beilatiar, beilari (2). Meza ondotik orano hünkigarriago izan da eta beillaliarrak
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
601