Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
begiztatze. 1. Mirada. Zenbait basilikek aurtikitzen badio behatze lizunik, amoriozko begiztatzerik, haren
bihotza errazki atzematen da eta pozoatzen. SP Phil 372. Erraz da bertzeren senharrarekin edo emaztearekin
lizundu gabe egoitea, bainan ezta hain erraz begiztatzerik edo amoriotzerik ez emaitea edo hartzea. Ib. 453 (He
457 begi kolperik ez arthikitzea). Mutillaren begiztatzeak etzion, agian, naigaberik sortu neskatxoari; bai, ordea,
pozaldiaren ziztadak biozpea zirikatu. TAg Uzt 113.
2. begiztete. Vista, alcance de la vista. Anglante Jauna begiztetean etorkala, / onen arma leun eta argien
dizdizetara / suak artuta urteten jako bereala. AB AmaE 451.
begizto. "Ojo de lazada. Begiztoa egin, begiztoa askatu" Gketx Loiola. v. begizta.
begiztu (SP (-tzt-), A), begistu (VocCB Dv). 1. "Begitztea, regarder de mauvais œil" SP. "Bekaiztu, begistu,
mirar con malos ojos, con envidia" VocCB. "Elegir (para [...] mal)" A.
2. "Begiztu (mirar), de begi (ojo), begiz (a la vista)" AG 2331.
"Contemplar, divisar, ojear" BeraLzM. Nik, jaramon egitteka, / begizten aunat barreka / odeiakaz
amesetan. Laux AB 48.
3. "Elegir (para bien o para mal)" A.
begizu. v. begitsu.
begi-zulo (Añ), betzulo (V ap. A; Lar Sup, Añ, H (V, G)), begi-zilo (L, BN, S ap. A; Foix ap. Lh, H (L, BN, S),
T-L), betzilo (T-L), begi-xilo. 1. Cuenca del ojo. "Cuenca de los ojos, betzuloa, begi-barrena" Lar Sup.
"Cuenca de los ojos, betzuloa, begi zuloa, barrua" Añ. "(Begi zulo), orbite de l'œil. Syn. beutsuna, begi zilhoa
(L, BN, S)" H. "Orbite (oculaire), begi-zilo, betzilo, begi-ohe" T-L. Begi xiloak ditu / izar bigez garnitu, /
begitartea hanti / zauka hanbat argitu. O Po 32. Anitz horduren buruan atera zuena zen Elizako guziei bere
begi-zulo utsak erakustea ta Kotatarako bidea artu zuenean bezain itsu gelditzea. Mb IArg II 354. Zergatik
begiya zan kristalezkua, bestela ikusi nai duenak bere begi zulua. Iraola 51. Ik ez al dun siñesten begia betzuloan
ikara ta dardar dabilenean, begizkoa yaurtitzen duenik? Or Mi 31. Zer geiago itxadon gentzake, begi-ninia ere
betzuloan ezkier ez dagolarik? Goen Y 1934, 181. Gogoa azken zaidak emen / yan-asez azia: / begi-zuloek ar-ala
/ naro duk argia. Ldi UO 46. Orren begien larrain bietan / nindeke beor-gidari: / begizulo oien erdi erdian /
nindeke betiko nini! Or Eus 86. Txinpartak bezela zebiltzkion begiak betzulo sakonetan dirdirka. TAg Uzt 180.
Betazalak urratu zitun; begi-zulo odoltsuak matrailla gorrituz ari ziran. Zait Sof 93. Or baitituzu gomutaki
edertzat zure begi-zulo utsak. Ib. 140. Esango nizukenaren itz xumeenak zure gogoa ikaratu, zure odol gaztea
izoztu, zure begiak izarrak antzo, aien betzuloetatik erauzi ta zure lakain estu ta zizurrok banatu egingo lituke.
Amez Hamlet 42s. Kristalezko begi bat erosten du beraz, eta, garbizalea delakotz, gauero oherakoan begi
zulotik kentu ta arretaz ikuzten du. Mde Pr 72.
"Begi zulotik ere jango luke (G-azp), ezeak eta igarrak jango nituke (G-azp-goi, AN-gip)" Gte Erd 143.
2. (V-gip, G). "Begi-zuluak. Ojeras. Orrek dittuk begizuluak; ze atzo parranda gogorra, ala?" Elexp Berg.
Aundituta agiri zitzaizkion begizuloak. TAg Uzt 122. --Gabon, ama. Ez daukat apaltzeko gogorik. --Ori den.
Biar etxe berrira aldatu bear, eta joan adi begizuloak aundituta. NEtx LBB 15.
3. "Begi-zulua, el ojete del hacha, azada, etc., donde se mete el mango" Iz ArOñ.
1 begoi. "(V-arr), vaca pequeña" A.
2 begoi. "Hondura, profundidad" BeraLzM.
begoiarteko. "Entreordinario" Lar.
begoite. "Inversión" Lar.
begoitetu. "Invertir" Lar. Bere jakintasuna ezin zitekian gorde; [...] munduaren onerako begoitetu (invertir)
bear zan. Ag Lar 553.
begoltxa. "Ojal" y "ojete" Lar.
begoltxadura. "Ojaladura" Lar.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
593