Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
(V-gip). Ref.: A (bigazte, bigita, gibili); Iz To (biixta); Echaide Nav 195. 1. Lazada. "Nœud en rosette (côte)"
Dv. v. 1 begite, bigita, bilisti, txibista. An, emakume urkatua ikusten dugu gargalle biurritan zintzillik
zabuka. Berak ua ikusi orduko, ikaragarriro orru egin gixagaixoak eta exegita zeukan begizta askatu zun. Zait
Sof 93.
2. Eslabón de cadena. Katea esan dut, bai, begizta begiztari kakotuz, morrontza gogorrean baininedukan.
Or Aitork 192.
3. "Begistia, begista bat, erneamotxo bat, el punto de donde ha de brotar la patata, alubia, etc." Iz ArOñ.
"Punto por el que nace el germen de la patata" Elexp Berg.
4. "Begistia, el hueco pequeño que queda en la madera por haber sufrido un golpe durante su crecimiento,
begistá bat" Iz UrrAnz.
begiztagaitz. Imperceptible. Begira ezpazaude, eztuzu egiarik idoroko, begizta-gaitza ta nekez arkitzekoa
baita. Zait Plat 35.
begiztaldi. Mirada. v. begiraldi. Berdin esan genezake, beste mutil gaztea leiotik zugaitz bakarrari begira
ta begira baldin badago; ta batean, begiztaldi zorrotzez edo, zugaitzaren ederra adimenez atsi eta erdimiñez itz
soil eta bakar bateko liburua azaltzen badigu. G. Ansola Egan 1956 (3-4), 92s. Benetako gizon ederberarengan
edonolako ezaguerak gizon antzetsuaren begiztaldi nagusia zeinbesteko litekean adierazten omen du. Zait Plat
153.
begiztandu. Imaginar, creer. v. begitandu. Begiztandurik auzoko andra / bat zala ama berbera: / alan
galdu zan azkatasuna, / alan sartu da erdera. Enb 48.
begiztari, begistari, begixtari. "Begiztari, -stari, -xtari (Hb), qui pointe, qui ajuste bien, qui examine avec soin"
Lh.
begiztatu (V, B, L, BN, S, R ap. A; Urt, Añ, H; -au V ap. A). Tr. Documentado sobre todo en la tradición
septentrional desde mediados del s. XVII. Al Sur su uso se incrementa notablemente en el s. XX (antes lo
hallamos en Iztueta y Arrese Beitia). En DFrec hay 5 ejs., meridionales. Orixe y Erkiaga usan, además de
begiztatu, la forma de part. begizta.
1. Ver, divisar, percibir. "Advertere" Urt. "Avistar, llegar a ver algo, (c.) ikusi, ikustatu, ikusteratu; (V)
begiztatu" Añ. "Percevoir des yeux" H. "Avistar, divisar" A. Erranen duta? Ahal dezaket, / egia dena bezala,
/ zu begiztatuz geroz laket / zu bezi ehor etzautala. 'Depuis que je vous ai aperçue'. O Po 1. Begik ez begizta, ez
gogok sarizta. "Ce que l'œil n'aperçoit". O Pr 491. Gure bide guziak begiztatzen ditu, eta kondatzen ditu gure
urhats guziak. EgunO 167 (ap. DRA). Bazatozkit, o Jauna! zure mantuko orlok / suzko odei artean ditut
begiztetan. AB AmaE 433. Uso pilla agertzen da urrun-urrun eta beila begiztatzen du abatariak eta bere
tutuakin adierazten die nontso den uso multzoa. T. Arburu EEs 1916, 318. Alako batean begiztatu omen zuten
kotxe bat, Oñati ta Elgoibarrera asten dan bidegurutzean. Or SCruz 41. Rodano ibaia laster begizta zuten. An
zetzan bere uberkan lasai. Or Mi 61. Begizta-ahal urrun, Jainkoak daki noraino, agertzen zaizkigu mendi-kasko
zorrotz batzu. JE Ber 41. Gure loria itsasoaren begiztatzetik bigarren aldikotz, erran dugun bizkarrak
Zarautzetik hunat gordetzen baitzaukun! Ib. 83. Zelai ezeak, lore litsak ez geiago pozera eragingo!... Ezta elurteizoztu
gorrizkarik begiztatuko! Goen Y 1934, 180. Balendin begiztatu zuanean, pozaldi azkar batek ziztatu zion
Liberi biozpea. TAg Uzt 115. Basauntza sendu dun leoiari ere, ua begiztatu arte, orroa dario berolaxe
barrualdetik zulagarri. Ib. 229. Ez al dezue begiztatu iñoiz maitaleak alkarreri egin oi dioten agurra? Ib. 6s.
Inguruetan etxola txar bat begiztatu zuten eta hartan sartu. Zerb IxtS 82. Barneko Mirenen irudiaren ordez,
amona gajo bat begiztatu dut aurrean. Txill Let 63. Itsasoaren billa giñoiazan, urduri, gogotsu, lei andiz,
legorraren ertza noiz ikusiko. Orraitiño, noiz edo noiz begizta genduan ur zabalaren alderdi bat. Erkiag Arran
8. Zuk holako gaietan Mattini berari begietan nigarra begiztatu zenionak, ez ahal zenuen zuk ere begia bustia
hitz hauk zure semeari Ameriketarat idaztean? Larre in Xa Odol 13.
(BN, S, R; SP, Ht VocGr 357, Dv, H), begistatu (Gèze), begixtatu (S; Foix ap. Lh), begieztatu (Dv). Ref.: A;
Lrq /begis#ta/; Mirar; examinar. "Jeter des œillades" SP. "Examiner un livre, liburu bat begiztatzea" Ht VocGr
357. "Regarder, examiner" Gèze. "Examiner de l'œil" Dv. "Regarder" H. "Zure lana begiztatu baizik eztut" Ib.
"Examinar, ver con detención, considerar" A. "Jeter un regard" Lh. "Examiner" Lrq. Zenbat ere xipi baita
gauza bat, behar ez bezala onetsten eta begiztatzen bada, gibelatzen du gizona guzien gaineko ontasunetik. SP
Imit III 42, 2 (Mst so egiten). Kreserela daritzon xoriak oiu eginez eta hegaztin ihizilariak begiztatuz, hek
izitzentu berari dagokan eta nihork eztakien bertute batez. SP Phil 197s (He 200 bere oihuez eta behatzez).
Iduritzen zaie mundu guziaz begiztatuak direla. He Phil 201 (SP 199 dadutzala begiak hekin gainean). Jesusek
begiztatu zuen bere ama, eta erran zion amultsuki. Lg II 281. Astoak ez ditu gaizoak yuiatzen, / ageri denetik
baizen: / axeriak aldiz bethi / ditu begiztatzen funtski, / alde orotarik behatuz arthoski. "À fond les examine". Gy
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
591