Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
111.
begitartetsu (-th- L-ain ap. A; SP, Dv). Afable, cariñoso, acogedor. "Qui fait beau visage" SP. "Favorable,
propice, en parlant des personnes" Dv. v. begitartegile. Nolatan sararaziko zaitut ene etxera, dakusadala
maiz eta maiz zure begitarte begitartetsua ofensatu dudala? SP Imit IV 1, 3 (Echve guztiz maitagarriya, Ip
ezinago ezti dena, Leon guziz amultsua). Ditugun guziak zure ongi eginak dire, eta erraiten deraukute zu zarela
ongi egille handia, begitartetsua, urrikalmendutsua eta zure ganik ontasun guziak heldu zaizkigula. SP Imit III
22, 2 (Ip ezti, Ol esku-zabal, Pi samur). Nork eztakusa mundua dela iuje gaixto bat, bere umeentzat eme eta
begitartetsu, baina Iainkoaren umeentzat gaitz eta garratz. SP Phil 427 (He 431 ezti eta urrikaltsu). Herri
batako [sic] jendekin treba artean, zenbat ere kortez eta begitartetsu baitire, halarik ere nolazbait izitzen gara.
Ib. 430 (He 435 kortes eta arrai). San Luis Franziako Errege handia, bere gorputzaren aldera garratza eta
orobat bere emazteaganako amorioan begitartetsua. Ib. 400 (He 404 amulsu). Nihork ezin uka dezake gure
Salbatzailleak amudio begitartetsuago eta bereziago batez maite zituela Iondone Ioanis Ebanjelista, Lazaroa,
Marta eta Madalena. Ib. 297 (He 298 eztiago). Othoiztuko du Jainkoa, eta Jainkoa begithartetsu izanen zaio. Dv
Iob 33, 26 (Ol Yainkoa adeibera didoroke, Ker entzuna izango da).
begitartetsuki. Afablemente. Emoizu gaineko ontasunari ahalik esker handienak, zeren horrela zurekin
hari den, begitartetsuki bisitatzen zaituen, beroki atzartzen, botheretsuki altxatzen, beldurrez zure pisuz lurreko
gauzetara eror zaitezin. SP Imit III 49, 1 (Ch, Mst e Ip eztiki, Ol adeiz, Pi adeitsu, Leon amultsuki).
begitartetxo. "Carilla" Lar.
begitartos. Afable, amable, acogedor. "Agraciado, agradable (Darric ms.)" DRA. "Afable, cariñoso (L-côte,
Lander Cor)" Ib. v. begitartetsu. Probintziako Mandarin guziak begithartos eginak ditugu. Prop 1902, 22.
begitartu. Vigilar, cuidar. "Kameluak begitartzea vel kameluen artha izatea" Urt IV 103.
begitasun (Vc ap. A). Ilusión. "Begitasun, ilusión óptica" A BeinB voc. v. begitazio. Begitasuna, besterik
ez, Perrandes; Txantonen begitasuna. A BeinB 57. Maripak besoan atz-tximurkada bi egin ezpaleutsaz, antxe
geratuko zan Katalin altara illundura begira ta mandazaiñaren irudia begitasunez ikusten. Ib. 67. Ala gero
izanen ote zen elkargoa hura, begitasun bat bakarrik edo gerorako gertabide bat izaki orain artean egin zuten
guztia? Mde HaurB 90. Uste dugu, alegia, animaliak, gure gisa ari diren guztietan, guk ditugun bezalakoxe
sentimendu edo asmoen jabe bear dutela izan. Baiña begitasunak edo irudipenak egiten du ori. Vill Jaink 70.
Gauza bera urrutitik begiratzen baduzu, berriz, begitasunaren begi-ordeekin, orduan aunditu oi da, dizdiratsu
ageri da. Ib. 128.
begitatu. "Parecerle así equivocándose, iduritu, iruditu, begitandu, begitatu" Lar. v. begitandu.
begitaune. 1. "Ilusión (c.) begitaziñoa, begitaunea, gogoraziñoa, uts-irudia, buru-kala, irudi utsa" Añ.
Ziñatutean, lenengo krutzea bekokian egiten dogu, Jangoikoak librau gaizan pensamentu deungetarik,
gogoraziño txarretarik, begitaune izugarrietarik. Añ MisE 2.
2. "Objeto, begitia, begit-aunia" Dgs-Lar 6.
begitautsi. "Desojarse la aguja" &c. Lar.
begitazio (Lar, Añ, H), begitan(t)zino (V-gip), begitanzio, begitazino (V-gip; Lar, Añ), begitazinoe. Ref.: Iz
ArOñ (begitantziñua), UrrAnz (begitantziñúa); Etxba Eib (begitxanziño); Elexp Berg (begittaziñua). Tr.
Documentado sobre todo en autores vizcaínos. En DFrec hay un ej. de begitazio. 1. Imaginación; figuración,
ilusión, visión. "Parecer equivocado", "fascinación, alucinación", "representación, figura, imagen",
"trampantojo" Lar y Añ. "Aprehensión, por imaginación", "cabilación", "fantasía, vano ofrecimiento", "fantasma
de la imaginación", "ilusión", "viso, visos" Añ. "(V) imagination, croyance sans fondement" H. "La ilusión" Iz
UrrAnz. "Visión, imaginación, ilusión engañosa. Begitxanziño batekin, astorauta dabill zoratu biarrian" Etxba
Eib. "Alucinación, ilusión, visión engañosa. Eztakitt ze begittaziño euki neban. Ain edarra pentsau jatan orduan,
da oiñ berriz..." Elexp Berg. v. begitasun, irudipen. Ez konfesatu burura etortzen dira[n] begitazioak, uste
izanagatik konfesatu bear dituzula. Mg CC 159. Fedeak ez du gezurrik, ez begitaziorik, ta bai zimendu galduko
ez dana. Ib. 197. Ikusita bere usteko neuke begitazinoren bat dala. Mg PAb 155. Ez da hau begitazino edo
bildurtuteko geituz esaten dana. Mg CO 82. Ondo konfesetan dirialako begitazino ta uste txaarraz duazanak
komulgetara, jaaten dabee Jangoikuaren juizijua itsu itsuban. Ib. 93. Zeinbat begitaziño, irudipena, zorabio,
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
587