Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
ohore, esku-muñ ta begitartea. Ub 30. Aurkituren zutela han / kariño eta begitarte: / segurantza ere bertzalde /
hortz eta atzaparren kontra. Gy 122. Ganbararat denean, ez dio sainduak atze bati baino begitharte gehiago
egiten. "Don Iñazio, ez nauzu ezagutzen?". Laph 104. Geroztik badu etxean begitarte, arditik gabe lanetik
sarturik ere. Barb Sup 99. O gure Jesus Salbatzallea: / anaitzat artu gaitzatzu, / Aita-Jainkoak begira gaitzan /
begitartez Zurekin gu. SMitx Aranz 181. Jainko-begiak Kristo du soilki / maitagarri Beraz-kanpo. / Begitartea
Ari bakarrik / Aita-Jaungoikoak dio. Ib. 180. Ez du balio ohiko harriburua --la stèle-- hemendik goiti aipatzea:
gero eta begitarte gutiago egiten diote Euskaldunek. Zerb Azk 19.
5. (H). (En casos locales de decl. sing., con verbos como ekarri, agertu, egon, etc.). Presencia (en expresiones
como "en presencia de", "ante los ojos de"). "Présence" H. "Iangoikoaren begitartera agertzea, paraître en la
présence, devant la face du Seigneur" H. Cf. BEGITARTE-AITZIN. Estal gaitzazue trono gainean iarria
denaren begithartetik eta Bildotsaren hiratik. "Cachés de devant la face". Lç Apoc 6, 16 (He bistatik, Dv
ikhusmenetik, Ip ikhusbidetik, Ur (V y G) ikusbegitik). Hura akhabatu eta bere begitartera / erakhartzen du
gloria handiaz gozatzera. EZ Man I 120. Ez eta gaixtorik hurbill / Dakizun aitzinera, / Ez hain guti ager dadin /
Zure begitartera. EZ Eliç 300. Enazazula khen, ene Iainkoa, zure begitartetik eta eztiazadazula zure Espiritu
Saindua edeki. SP Phil 100 (He 102 zure begien ainzinetik).
6. "Respeto" A. v. begirune. Zor zitzaion begitarte ta errespetu andiagatik. "Propter reverentiam arca". Mb
OtGai III 361. Jaungoiko itzaltsu berarenganako amore ta begitarteagatik ere erregutzen dizuet geron otoitzetan
alkar oroitu gaiteala. 'Por amor y reverencia'. Aran SIgn 105.
7. Entrecejo. "(V, G, BN), espacio entre los dos ojos" A. Cf. vEys: "On ne [se] sert plus de ce mot dans le
Guipuzcoa, mais bien en Biscaye où il a conservé sa signification littérale de 'entre yeux'; on le dit de quelqu'un
qui a pleuré et dont les yeux sont rouges tout autour". v. betarte. Oe-jantziak alde batera jaurtita, jauzi egin
zun ogetik neskak, begitartera erabaki zeatza sartu zaionaren jasez. TAg Uzt 252. Une artan bertan, deabruak
asmo berri gaiztoa aizatu zion begitartera. Ib. 199. Gure "ortografia" ikusita, norbaitek onezkero begi-tartea
zimurtu du. NEtx LBB 8.
- BEGITARTE-AITZIN. (En casos locales de decl. sing., tras gen.). a) (En) presencia de, delante de, ante los
ojos (litm. 'el rostro') de. Cf. supra (5). Zeren hire begitharte aitzinean eta hire Seme gure Iaunaren izenean
huna bilduak baikara. Lç Ins A 2r. Ezen ikhusi dié ene begiék hire salbagarria, zein preparatu baituk populu
guzién begitharte aitzinean. Lç Adv ** 4v. Ezen Iesus ezta lekhu saindu eskuz eginetan sarthu [...]: baina zeruan
berean, orain Iainkoaren begitharte aitzinean guregatik konparitzeko. Lç He 9, 24 (TB Jainkoaren aitzinean, Dv
Jainkoaren aitzinera). Zein apaindu baitzenduen, / argitzat, herri bilduen / begitart' aitzinean; / jenter gorde'
agertzeko / eta glori' emaiteko / Israeltarren artean. O Po 63s.
BEGITARTEAREN AITZIN. Hura higuintzen dutenak ihes dohazila haren beithartearen aintzinetik.
JesBih 460. Zeina ezarri baituzu populu guzien begithartearen aitzinean. HeH Lc 2, 31 (He bistarat agertzen).
b) Delante de, por delante de. Eta hi haurtxoá, subiranoaren profeta deithuren aiz, ezen ioanen aiz Iaunaren
begitharte aitzinean, haren bideak aphain ditzanzat. Lç Lc 1, 76 (He ibiliko zare ezen Jaunaren aitzinean, TB
Iaunaren aitzinean, Brunet, Oteiza Jaunaren aurrean, Ol yaunaren aurretik). Igor zitzan hek birá bere
begitharte aitzinean, bera ethorteko zen hiri eta lekhu guzietara. Ib. 10, 1.
BEGITARTEAREN AITZIN. Ioanen zara Iaunaren begithartearen aitzinean, haren bideak aphain
detzatzuntzat. HeH Lc 1, 76 (Dv Jaunaren begithartearen aitzinean).
- BEGITARTE AZKAR. Buena vista, ojo clínico, olfato. Begitarte azkarra baitue emakumeak nai
duenerako-ta, etzuan izan Yolandak iñork agindu bearrik, mutillengana zer nai zuen galdezka joateko. TAg Uzt
217. Etzuan izan Malentxok geiagoren bearrik osabaren eta amaren itzak noraño zijoazen igartzeko; begitarte
azkarra baitue jatorritik emakumeak giza-biotzari dagozkionak iraduz sendutzeko. Ib. 121.
- BEGITARTE-AZPI. Parte inferior de la cara. Jon Doni Bixintxoren bizarra iduriko sagar-erroi bizar batek
hartzen zion begitarte azpi guzia. Barb Sup 68.
- BEGITARTE-BEGIAK. Begitarte-begiak lorietan, oihu batean erran zuen: "O! milesker, arima onak, nor
ere baitzaizte!" "Une allégresse dans le visage et dans les yeux". Barb Leg 126.
- BEGITARTE-EGILE. v. begitartegile.
- BEGITARTE EGIN (SP, Dv). a) Acoger, dispensar buena acogida. Cf. fr. ant. faire accueil [= 'faire bon
accueil']. "Faire beau visage, bon accueil, caresser" SP. "Faire bon accueil" Dv. Cf. tbn. supra (3) y (4), ejs. de
begitarte con egin. Baldin zuen anaiei solament begitharte egiten badrauezue, zer gehiago egiten duzue?
eztute publikanoek ere horrela egiten? Lç Mt 5, 47 (EvL begitharte egiten; SalabBN salutatzen, TB begitharte
ona egiten, He, Dv y HeH agur egiten). Guztiak dohazi borondate on batez eginak: egiezu begitarte eta errezebi
itzazu nik zeureak balira errezibi nitzan nahi zendukeien bezala. Mat XXVII. Ontasunari egiten dio
besta eta begitarte, eta gaixtatasunari liskar eta beltzuri. Ax 422 (V 273). Zure itzalaren azpian benturatzen da;
errezibi ezazu bada, defenda ezazu, alde zakitza, egiozu begitarte. Ib. 10 (V 5). Eztut etxean barrena sartzera
utzten, ezterauet begitarterik egiten, ezterauet ostaturik emaiten, ez naiz hekin gozatzen eta ez solhasean iartzen.
Ib. 368 (V 242). Hel ditezinean sar arazkitzu eta egiezu begitarte, zurekin ezkontzeko desira duen zeruko
Erregeren Anbazadorei bezala. SP Phil 152 (He 154 beha diozozute). Ienkoak zeruan zuri erranen dizu ungi jin
eta eginen begitarte. Tt Onsa 19. Handiei gorthe egiten diote, lausengatzen ditu aberatsak eta bere idutakoei
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
585