Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
ezarri izan balitz. JE Bur 154. Phesta hau bera zen, orduan ere! Ahatik, egungo egunak ordukoak ez bezalako
begitartea du guretzat! Larz Iru 120. Inor gutxi saiatu denez gero giro berezien begitarte aldakorra itzultzen eta
irakurleari erakusten. MEIG III 106.
Faz (de la tierra). "Lurraren begithartearen gainean ezta egundaino holakorik ikhusi" H. Eta erreberrituko
duzu lurraren beithartea. "Faciem terrae". JesBih 435.
(En caso alativo, traduciendo el lat. super faciem, 'sobre'). Hori ikhustearekin, Josep jauzi zen bere aitaren
begithartera, nigarrez eta musuka. Dv Gen 50, 1 (Bibl aitaren begitarte gainerat; Urt aitaren bisaiaren gañera,
Ur aitaren arpegiaren gañean, Ol aitaren aurpegira, Ker, BiblE aitaren gainera).
2. Mirada. "Mirada: (c.) begirartea" Añ. Iaunak bere begithartea zuetara itzul dezala eta prosperitate
onetan mainteni zaitzatela. Lç Ins A 4v. Zure begitartea ene ganat itzultzen duzun bezaiñ sarri bethetzen naiz
indarrez eta bozkarioz. "Si autem subito me respexeris". Ch III 8, 1. Ene miserikordiazko begitartetik. "Divini
aspectus". Ib. 49, 1. Ez apárta niorengándik zeure begitártea. LE Matr6 264. Jinkoak eztiela bere bertaitia
heeganik urruntzen. AR 44s. Begithartia lürrari egotxirik erran zünian: Aita posible balinbada dispensa nezazü
kalitza hunen edatetik. UskLiB 37. Haieganat begithartia ützülirik, erran zeneren. Ib. 40.
3. (L, BN, S, R ap. A; SP, Lar; -th- Dv, H), begirarte (Añ). Acogida, recibimiento. "Accueil" SP. "Begitarte
arraia [...] accueil joieux" Ib. "Agrado, emaguria, grazia ona, aurpegi gozoa, begitarte arraia" Lar. "Agrado,
(c.) moduzkotasuna, grazia, arpegi, txera, begirarte ona, gozoa, modu ona" Añ. "Begitharte tzar egitea, faire
mauvais accueil, voir de mauvais œil" Dv. "Begitartea egin (G), acoger, dispensar buena o mala acogida" A, que
cita a Lard. Cf. infra BEGITARTE EGIN, BEGITARTE ONEZ. Halatan hartu dut gogo, lehenbiziko parte
hunen lehenik benturatzeko [...]. Hunek zer iragaiten den, zer begitarte izaiten duen eta nor nola mintzo den,
abisu eman diazadan. Ax 16 (V 6; v. tbn. ES 403). Hau da mandari bat aitzinat berri jakitera bezala dohana eta
bide nabar ikhustera nork zer begitarte eginen dioen. ES 403. Nola izan zen errezibitua? Habitant batzuek egin
zioten aski begitarte ona. CatLav 415 (V 198). Munduak begitarte gaxtoa zeren egiñ darotzun, goan zarela eki
Jaiñkoa gana. He Phil 430. Beti egiten zion zegokan begitart ona ta atseginz guzia ta etzion egin bein ere bekaitz
edo etzegokan gauzarik. Mb IArg I 214. Yakin zuenekotz Dabiten galdeari egin zitzaion begitarte txarra, kargatu
zituen bere astoak yateko gauza guziez eta hel-arazi zituen Dabiten gana. Lg I 287. Salbatzailleak etzuen
aurkhitzen erratekorik, berak eta haren dizipuluek Martha ganik izan zuten begitarte arraiaz. Lg II 182.
Hargatik ere enganatzen diano jendia dereio [esperantzari] begitharte eder bat egiten. Egiat 243. Egiozu
[librutxo oni] begirarte on. Añ GGero 9 (Ax egiozu begitarte). Egin nagizue zuen seme esaneko ona, egin
degidazuentzat biok eriotzako orduan begitarte argia. Añ EL 2 194. Bidera irten zitzaion eta laztan emanik,
etxera eraman zuen. Jakobek esan zion bere gurasoen etxetik iges egin eta ara bearrean zerk ipiñi zuen [...] eta
Labanek txit begitarte eta arrera ona egin zion. Lard 36. Erien itxura onak maiteago bihurtzen du miriku ilhuna,
eta niri ere on egiten daut, oraino, sinhestegabeak egiten dautan begitarteak. Hb Egia 148. Geroztik bakeak egin
ditugu, ezen, ikhusirik erregea gure alderat ekharria zela, begitharte ona egiten deraukute. Prop 1880b, 277.
Boz ezti batek ihardetsi zuenean: Aitzina! Sartu ginen [...] sukhalde airos batean. Etxeko andre horrek egin
zarokun begitarte bat daiteken hoberena. Elzb PAd 32. Bainan zer atsegina elgarretaratze hartan! Zer begitarte
arraia batzuek bertzeer! Zer esku tinkatzeak! JE Bur 91s. Orotan begitarte on hatzemaiten dute gaixoek. Ib. 106.
Mendiak --adiskide otxana baita ori beti-- aspaldian neronen erruz elkar-ikusi-gabeak giñan arren, berebiziko
begitarte ona egin zidan. Ldi IL 29. Danak maite zuen gizon ua ta aren iritziari begitarte ona egiten zioen nunai.
TAg Uzt 220. Ez jakinez zer begitarte egin, ez jakinez zer erran, ixil-ixila sartzen ziren, hil baten ondoan
kurutzearen adoratzeko bezala. Lf Murtuts 53. Ango gazte batek begitarte ona egin deutsa. Erkiag BatB 127.
Estimu guti badu eskuak hutsik eta larderiarik gabe heldu denak, nork ez lezake begitarte ona egin eskuak
presentez beteak heldu den norbaiti [...]? "Qui ne ferait [pas] bon visage". Ardoy SFran 250. Etxez etxe zabilan
jaun hoi / bildu nahiz gure bozak, / bainan askotan kausitu ditu / frango begitarte otzak. Mattin 92.
4. (SP, H). Buena acogida, atención, agasajo; agrado, amabilidad. "Caresse" SP. "Accueil (bon, si le mot est
employé sans adjectif)" H. Cf. infra BEGITARTE EGIN. Zeinek bere moldean begitharte eta dilijenziarekin
obedienzia erakusten eta rendatzen zeraukaten. Lç Adv ** 1r. Bizio suerte guztiek egiten dute laster
alfertasunera, [...] baiña berthutek eta obra onek, ihes. Zeren nola baitute ugazama, baitakite, eztuketela
harenganik begitarterik eta ez ongi ethorririk. Ax 39 (V 24; tbn. en ES 186). Hori erraiten zuen bera Aitonen
semeak faboratzea gatik, zeinak haren aldean baitzeudezin zenbait begitarte izaiteko haren maiestatea ganik. SP
Phil 340s (He 343 zenbeit arraizia eta maiña). Morroinek eta emakumeek begitarte erho hetaz elkharrekin
egiten duten tratuetan ezta deus ere akuillu eta pitzgarri handirik gabe. Ib. 289 (He 290 konplazenzia eta balaku
erho). Elkarganatasun ergel eta begitarte fitsezko hek dakazketen afekzione alferretan eta erhoetan. Ib. 286 (He
287 gogoragune edo agradamendu miserable). Zeren baitakite eztuketela harenganik begitarterik, eta ez ongi
ethorririk. ES 186. Begitarte hainitz egin zitzaion etxe hartan. Martha guzia khexatua zabillan yatekoen
aphaintzen eta Maria deskantsu zagoen Salbatzaillearen oinetan entzuten haren hitz sainduak. Lg II 181. Urrun
da izan baitzuten hiri hartan begitarterik batere. Etzen arbuiorik baizen heientzat. Ib. 105. Ai emaztékies anitzéi
beitárte, anitzéki llanéza indigno konsentizentioténes arrapatzeagátik bát senartáko! LE Matr2 85. Esperantza
dut ene borondate onaren ariaz obra hau presuna Jainkotiar guziez onhetsia eta begitharterekin errezibitua
izanen dela. Brtc 8. Onelako presentak eskeñiaz, egiten zitzaion horduan Jainkoari zor zaion adorazio, agur,
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
584