Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
(s. XIX) Terroristak kargutarik / apartatuak jadanik, / begitarteak ilunik / doluan dire sartu. Monho 66. Oni
barkatzen diozkagu egiten eta eragiten dituan okerrak; ta beldur gera griña ta pasio nagusiena muzindurik ta
begitarte gaistoarekin jarri dakigun. AA III 628. Burua gora ekarriko dau [...]; jente artera bere begirartea
lotsa baga atarako dau. Añ GGero 9. Zonbaiten sinhestia düzü, ordian Veronica deitzen zenbatek odolak eta
inzerdiak begithartetik xükatü zeitzola. UskLiB 57. Nekhez egin daiteke idea justu bat hirietan [...] erreginatzen
duen alegrantziaz, kharraz, bai eta beitharte guzietan agertzen den kontentamendu izpiritualaz. MarIl 4.
Behatzen ziotenean bere Seme maitearen buruari, beitharteari, zangoei, eskuei, errepresentatzen zioen [...] egun
batez izan behar zen bezala. Jaur 359. Sugea khexuturik, / inguru bat eginik, / bere honkiegiliari / bizia eman
dionari / begithartiala jauzi / zaiko bai nahi. "Contre son bienfaiteur". Arch Fab 201. Deus ez zaizko baliatzen, /
ez begitarte eztia / ez nigarrezko isuria. Gy 91. Hargatik behar dira egun oroz garbitu begithartea eta eskuak.
Dv Dial 34 (It, Ur arpegia, Ip begithartia). Barurtan tziuanian konpoin zazu zore burina eta ekuz onki zore
begitartia. Hual Mt 6, 17 (Samper beitartea, Echn aurpegia). Athea idekitzean farrasta bat egiten dio bihotzak,
desegiten zaio begithartea. Laph 114. Golok begitarte izugarri bat ipiñi, eta [...] zalaparta batekin ziegako atea
itxirik Genoveva beldur laborrian utzi zuen. Arr GB 26. Bere tronoan yarririk zagolarik, korona buruan, zetroa
eskuan, bere bisaia edo bitartea maiestatez betea (Luzaide, 1869). ETZ 282. Ezin sofrituz zure Yainko eta
Yuiazalearen bitarte terriblea. Ib. 282. Ikhusirik zure begithartia / elizateke posible, maitia, / düdan pazentzia.
ChantP 116. Zeñaren aurpegiak, begitarte azkarrak eta boz eztitsuak irabazi duten aren gaitzikgabeko biotza.
"Cuyo aspecto, semblante varonil y voz melosa". Otag EE 1882c, 537. Begithartea dute guziz zikhina, oroz
gainetik aho, sudur eta begien inguruak. Prop 1886, 156. Ostaler batek ezagutu zuen Errege, haren begithartea
konparatuz zilhar sei liberako batean zen potretari. Elsb Fram 91. Beren zaldirik ederrenen gainean, gudukako
harma guziekin eta begitarteak gordeak. Jnn SBi 90. Hein bat polliki bazakiten amoinaren galdatzen. Eta gero
ukaiten zutena hartu eta beti begitarte on berarekin bazoazin. HU Zez 35. Beti eri eta beti aitzina lanean,
gaitzeko gizon luze bat, herioa iduri begitartez. Ib. 162. Hauetarik batek, Jesüs haurraren begithartiaren
edertarzünaz joik, erran zian lagüner. Ip Hil 128.
(s. XX). Begitartearen akitutik ageri zen etzela aitzineko gauetan lo handirik egina. JE Bur 131. Ikustekoa zan
Leaburuarren begitartea, ni, zure ezkutitza eskuan nuela, "Medelen berriak" esanez, agertu nintzanean! A Ardi
11. Txapela ta abarketak, bai bertakoak ditu, begitartea ere ez arrotz. Mok 4. Elia bekantziari begitartia
ülüntüxe zaio. Const 43. Manexek, begitarte hits batekin, uzten du kazeta bat-batian, nigarra kasik agerian. Zub
61. Ez badut begitartez / aitaren eiterik, / bertzalde badut asko / haren heinekorik: / kasko berdin gogorra.
Etcham 71. "Emphisema" delakoak handizki anpatzen du begitartea. FIr 192. Eskuak bere begitarte erreari
lothurik, heiagoraka ari zen. Barb Leg 24. Amuinéuàen bithárte tiérsua eta kolóe goría ekhusíik. "La figure
florissante". Lrq Larraja REIV 1931, 234. Behatzen diot ene lagunari. Ezpain ala begi, oro irriz ari zaizko eztiki
bere begitarte onean. JE Ber 53. Ezpaiñik ez du neskak zabaltzen, / aski du begitartea. "Le basta la expresión del
rostro". Or Eus 82. Otoitzean ari zala, aren aurpegia bestelatu zan; aren begitarteak dizdiz egin zuen, eguzkiak
bezela. Ir YKBiz 242. Esposa zak andrea, ez begitartea. Zerb Prov 330. Atsekabeak illuntzen zion biziro
begitartea. TAg Uzt 150. Susmo txar batek ziztatu zion une artantxe Balendini begitartea. Ib. 143. Ene auhen
amultsuak adizkitzu ba, maitea, / irriz argi dakitala hoin maite begitartea. Iratz 174. Holako grazia ikustearekin
neskatxa haren begitarte guzian, galdetu zion nungoa zen. Zerb IxtS 21s. Jendea harritua zagon, ez jakin zer
pentsa; [...] oro ixil-ixila baitzauden, hantxet, begitartea bi eskuen artean. Lf Murtuts 14. Usain-onez thorra
zazu burua eta garbi begitartea. Leon Mt 6, 17. Zure begitartea erritar xearentzat izu-bildurgarria baita. Zait
Sof 180. Gizonari so egiten zion, hain urrundik jadanik! eta haren begitarteak beldur-antzik ez zekarren... Mde
HaurB 101. Begitarteko zati guziak aztertu ditut banaka xegundu batean, eta zeatz itsusi bat ikusi dut: etzaizkit
bere ortzak gustatu. Txill Let 34. Maitasunaren katai meea eten oi danean [...], ikusi eziñaren irudi motz ta
ezaiñak laster baiño lasterrago dakiz erakusten bere belarri ta begitarte iguingarriak. Erkiag Arran 154.
Beithartia eroria du, begi-ondoak ubel, hezur ta larru bilhakatua. Etcheb Zeruari 89 (ap. DRA, s.v. begi-ondo).
Beltz hunek begitarte propia zuen. Etzuen frango beltzek bezala sudurra matatua, lehertua. JEtchep 84. Haren
begitartea berdin egon zen, deus ez balu entzun bezala. Ib. 100. Mendekantzak ditu / hamar mila musu, / eun
mila ta piku / begitarte mutu. Arti MaldanB 220. Alperrik esango du ezetz, bere jatorrizko begitartea ezin du
iñundik ere ezkutatu. Vill Jaink 138. Zoin goxo zitzaion heietaz orhoitzea, heien begitarte eta izenen gogoan
atxikitzea eta erabiltzea! Ardoy SFran 294. Galdu zure begitartea. / Galdu biotzeko pakea. / Galdu zure itzal
gozoa; / arek eraman zidan / bizitzeko gogoa. NEtx LBB 393. Bat batean lasaturik publiko-jenderuntz begitartea
zuzenduaz. Lab SuEm 174 (acot. escén.). Maite dut zure begitartea, maite zure boz eztia, / halaber zure irri
gozoa, zure izaite guzia. Xa Odol 114. Jakobek toki hari Penuel (El-en begitarte) eman zion izena. Bibl Gen 32,
31.
[Iguzkiak] orienten goizian bere begita[r]te ederra, bere bisturak, edermen handiak, eta leiñuriak mundu huni
agerzen dutian pundu berian. Tt Onsa 56.
(No referido a personas). Aspecto. Akzione batek ehun begitarte ahal balitu, behatu behar zaio ederrenean.
SP Phil 347 (He 349 bisaia edo behaalde). Hala amorioak diala haiñbeste begitharte nola aldekoi [=
'circunstancia'] beitü batzen. Egiat 206. Zer du itsusirik berenaz izen batek? Zertako ken eskuarari bere
begitartea? HU Zez 176. Eskuara begitarte hobea zuken baina larderia gutiagorekin seigarren manamenduak
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
583