Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
mutill biai; arpegi guztiak naigabe-soñekoa jantzi zuten. Ag G 229. Esakeran tolesgabea, ibilkeran adjutua,
begirunean samurra. Ib. 131. Antxen dakusgu jantzi loi, izerdi usai ta begirune gaiztoko langille zikiñ zetakaz
beteak. Ib. 216. Gurasoaren itzalak, orde, / aldez dezake eragotzi; / baiña noizik bein begirune bat / lapurtze ez
âl da zillegi? Or Eus 83. Igesari emateko gogoa ematen dit bere begirune maitariak. Txill Let 103.
"Regard de mépris, colère" H.
"(V-gip), acogida" A.
3. begiraune (Dgs-Lar). Objeto, fin. "Objeto, begiraunia" Dgs-Lar. v. begiko. Zerurik ez infernurik
ezpalego bere, nik biotz guztiaz Jangoikoa maite izango dodala, bere ontasuna gaiti, berari gustu emotea gaiti,
beste sari ta begirune bage. Añ MisE 158.
4. Providencia. v. begirunde. Umetandik asi zitzaion Ama Birjiña Maria guziz santari eta San Pedro
Apostolu gloriatsuari beti iduki izan zien jaiera bizia. Ala noski zuzenbidetzen zuen Jaungoikoaren begiruneak.
'La providencia divina'. Aran SIgn 4.
5. Importancia, consideración. Badu gañera beste aldekoi [= 'circunstancia'] begirune ez txikiagokoa. EE
1881b, 36.
- BEGIRUNEZ. (Tras gen.). "(En) atención a ésto, onelakoren begirunez" Lar. "Atento a lo cual, a ésto, onen
begirunez" Ib. "(En) atención a esto: (c.) onen begirunez, begiramentuz" Añ. Cf. Dv: "Jakesen begirunez, grâce à
Jacques (Lar)" (pero no lo encontramos en Larramendi).
- BEGIRUNEZKO. Respetuoso; de respeto. "Reverencial, begirunezkoa" Lar. Txit gaitz anditzat artu du
fraile Bartolome jaunak Leclusen euskarazko obrari nik egin diodan andigotzea, eta agertaratzen du
begirunezkoak ez diraden itzakin. "En términos poco comedidos". Izt, carta a JJMg 5. Ametsezko izaki bat dela
aitortu, eta gero izaki orren izena, begirunezko laño tartean nai dute atxiki. Vill Jaink 133.
begirunedun. "Reverente" Lar.
begirunegabe, begirunebage (Lar, Añ), begirunbage (Lar). 1. Irreverente. "Indecoroso, begirunbagea" Lar.
2. begirunebage (Lar, Añ). "Irreverencia, irreverente, begirunebagea" Lar y Añ.
begirunegabekeria, begirungabekeria. Falta de respeto, irreverencia. Ordean gehienik zen hunkitua Elizan
egin zituen begirun gabekeriez. "Irrévérences". Birjin 271. Han egiten nituen begirune gabekeriez. Ib. 271.
begiruneti, begirunti (Lar). "Atento, cortés", "comedido", "cortesano", "urbano" Lar.
begirunetsu, begiruntsu, begirauntsu. Respetuoso. Harendako ikhustate begiruntsu batez. Birjin 141.
Elizan, begirauntsua, Mezan oneratsua. Cristiñau-neskatilla 1 (ap. DRA). Belauntzatik Azpeitiko bereterburu
jaunari, beraren adiskide begirunetsu Agustin Basaldek. A Ardi 99.
begirunetu (Lar, Añ). 1. Reverenciar. "Reverenciar, erreberenziatu, beakurtu, begirunetu" Lar. "Reverenciar
(c.) erreberenziatu, errespetatu, begirunetu, lotsea, (AN) alkea gorde, euki; (c.) onestu" Añ. --Nork honratzen
ditu gurasoak? --Obeditzen, laguntzen ta begirunetzen dituztenak. CatBurg 29 (en el orig. de Mb (v. IArg 29)
obeditzen, sokorritzen ta erreberenziatzen dituenak). Aren [iduriaren] bidez oroitu gaitezin zeruan dagonaz, eta
onen iduria delakotz, begirunetu edo erreberenziatu dezagun. Legaz 23. Maitatutea gure Aitarik onena, gurtuaz,
bedeinkatuaz; Izaterik Done, Artez, Gozo, Bigun da maitegarriena legez begirunetuaz (reverenciar). Ag AL 113.
2. "Comedirse" Lar.
begirunez. "Malmirado, descortés" Lar.
begirunezkiro. "Indecorosamente" Lar. Cf. begirunez.
begirungarri. Venerable. Orduan Sofia begirungarria eman zen Gurutzefikaren oinetan. "La vénérable
Sophie". Birjin 141.
begirunle. "Desirainlea: begirunlea, beratzallea, gozatzallea, esker-beltzen desegillea" Aran in Mb JBDev (ed.
1882), app. XXIVn.
begirunti. "Atento, cortés", "comedido", "cortesano", "urbano" Lar. Ber-etxeko andrearen aintzinean egon
zen bethi begiak beheitituak, aire begirunti guedarekin [?] higurikatzen zuela zer nahi zioen manatu. "Avec une
contenance respectueuse". Birjin 324.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
578