Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
ateratzen / obeki kontua, / laster jarriko zaizu / mingaña mutua. JanEd I 38. Begira: Txomin Urreta prestuaren
etxean emango digute gaur gabeko ostatua. Zab Gabon 37. Begira: baldin nik esana egiten badezu, nik zuri
jaten billatuko dizut. Bv AsL 52. Begira, Patxi, egin zak nai dekana. Ni banijoak ik zer esan dekan ari esatera.
Apaol 100. Beira, beira, ixillik egon zaitez! Moc Damu 22.
(s. XX) Begira: etortzen bada paperista ori nere galdian, etzaiozula utzi sartzen. Iraola 114. Eta begira, esan
zion Andre Errosak, ez al zenduten arkitu bidean oraingo aeroplano oietakorik? Urruz Zer 16. Begira, Bernaiño,
nik nai det automobilla. Alz Bern 67. Begira, bromatxo gogorik ez daukat nik, eta esan zer dezun. Ill Pill 17.
Begira, Mirei, yaun Erraimun-ek i beste alabarik ez din. Or Mi 18. Billerakoak? Begira! lenago alkate jauna
izan da; gero mediku gaztea; gero iru andre, bat alarguna, erriko jaia dirudi! Lab EEguna 15. Begira, Elisabet
zure aideak ere sortu du aur bat. Ir YKBiz 7. Begira, egiaz, nik diotsuet: Profeta ta zuzentsu askok zuek ikusten
duzuena ikusi nai izan zuten, ta etzuten ikusi. Ib. 173. Begira! Neronek dakidana yalkiko dizut. Zait Sof 21.
Begira, esan zitzaion bere jabeari, azpigarria nai badezu edo [...], jarri errenkadak beti gora ogei metrotik ogei
metrora. Munita 69. Begira, osaba, Elizak gauza asko esaten ditu, baiñan aren esanak eztitu iñork betetzen.
Etxde JJ 141. Begira, mandatari jauna, nire errespeto guztiak daduzkazu. Arti Tobera 274. Begira, yauna,
erantzun zion Piarresek. Ebatsi dakute emen ginuen diru guzie. Izeta DirG 30. Dantza lotua ez da edonorentzat.
Ez da guztientzat. Begira, motoa naiz-ta automobilla erabiltzen ez diote edonori nola-nai uzten. Orixe bear
genuke! MAtx Gazt 65. Begira, Martin: nik illean kobratu nai det nere soldata. Salav 34. Begira, ezbearren
batek jotzekotan nagonean, izar ori illundu egiten dek. NEtx LBB 38.
- BEGIRATU BATEAN. A simple vista, a primera vista. Begiratu batean idurin badute ere aldats oek,
amiltzeko zorian daudela zinzilika erori naiean, aiñ irme ta sendo arkitzen dira alkarri laztandu ta itsatsiak, non,
ez diran aspertzen beintxu ere, batak bestea naitasun andiarekin leialkiro maitatzeaz. Izt C 25. Gipuzkoako
mendi goitituen babesa zenbaterañokoa dan ez da bear bezala ezagutzen begiratu batean. Ib. 32. Bertako barri
ez dakien edozeñek begiratu batean esan leike, bi erriak bat dirala. Ib. 113. Begiratu batean badirudi, Rut-en
joanera Booz-en oñetara irrisku andikoa zala [...]; baña [...] Jainkoaren bildur andikoak ziran, okerrik egiteko.
Lard 162. Ongi dirudi, begiratu batean... Baña, galdegin ere badezakegu: ea noiz, euskal-yaietan, euskaldunen
ta euskeltzaleen garaia yo bear duan. Ldi IL 64.
- BEGIRATUKI. Cf. begiratuki. Mirando. (Errelejua begiratuki). Alaxe da, amarrak gañean ditugu. Goazen.
Lab EEguna 110. Etxenagusiari begiratuki). Ib. 70. Aurrera begiratuki, beste biziera bat islatzen da, alegia,
ezkonberrientzat. Txill Let 28.
- BEGIRATU ONEKO. Reservado. Bere gauzetan batubagua, ta begiratu onekua gaiti [dino bere artian
gaistuak]: Ezertako eza dala. fB Ic II 223.
- BEGIRATUZKO. Conservado, que está en conserva. Afaritako tenorea da. [...] Ez dugu deusen eskasik.
Bada gizenkia eta arrain begiratuzkoa baratzekariekin. Prop 1908, 88.
- BEGIRATZAKA, BEGIRATZEKE. Sin mirar. Zerren kausea begiratzaka / ifinten dabe obratan. Lazarraga
1175r. Erriko seme guziek, nor-nolako zan begiratzeka, nor-nondik zetorren gogoan artu gabe, alkarri eskua
eman ta etxe garbiko senide zintzoak bezela yokatu zenduten. Ldi IL 135. Ezinekuri dabil, atergabe aitarena
deitoratzen errukigarria, urretxindor negartia bezela, eriotzari begiratzeka. Zait Sof 39. Ardien oberena
begiratzeke. Ib. 137. Lats lasterrean zere buruaren gainetik iraitzi itzatzu, atzera begiratzeke. Ibiñ Virgil 57. Eta
bere ezkutaria ondoren ote zetorkion begiratzeke, puskatxo bat urrutiratu zan andik. Berron Kijote 190. Hobe
litzateke guk ere beste horrenbeste egingo bagenu: daukaguna gorde, ingurukoek nahiz urrutikoek antzekorik ba
ote duten begiratzeke. MEIG I 229.
- BEGIRATZEKO. Considerable, digno de tener en cuenta. Cf. Lcc: "Miradero, begiraitakoa". Eskol artan
egiten zituen aurrerapenak txit begiratzekoak ziran. Arr May 191.
- EZIN BEGIRATUZKO. "Qu'on [ne] peut garder, regarder, retenir, conserver" Dv. Anhitz aldiz gerthatu niz
eta orai ere gerthatzen zure debekua ezin begiratuzko heinetan. Prop 1876-77, 109.
- INGURU-BEGIRATU. v. inguru.
Etim. v. SHLV 34s. y PT 317.
begiratuki (L, BN, S ap. A; Dv). Cautamente, cuidadosamente, con precaución. "Caute, avec précaution,
sobre, sobrement, avec circonspection" Dv. Cf. BEGIRATUKI. Bainan duzun damu zeren etzabiltzan ongi
eta begiratuki aski, Iainkoaren serbitzari debozionetsu batek ibilli behar lukeien bezala. SP Imit I 21, 3.
Gabiltzan haren serbitzuan fidanzarekin eta sinplizitaterekin, baina zuhurki eta begiratuki. SP Phil 227. Xoil
mansoki eta begiratuki hari behar da, borondaterik gabe bertzearen espirituari bortxa egiteko. Ib. 363s (He 366
eztitasun eta artezia handiarekin). Ibill gaitezen haren zerbitzuan fidantziarekin eta sinpletasunekiñ, ordean
zuhurki eta begiratuki. He Phil 228. Nagusiaren alabatxoak ere begiratuki arretatzen zitun, eta aiek zentzatzen
aski gogor zan, bear zalarik. Or Aitork 226. Liburu Sainduak irakurten omen, eta kristauen ele ederrak oro
begiratuki aztertzen. Ib. 186. Erriari ari zitzaionean, begiratuki nentzun. Ib. 121. Luisek Ibani aunitz kentzen dio
ortan. Zertan geiago? Itzak eta izkiak begiratuki aukeratzen. Or in Gazt MusIx 28.
begiratune. Mirada. v. begirakune. Zeinbat begiratune arima illtzaille? fB Ic III 116.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
573