Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
Ib. (B) 1200rb. Zegaiti begiratu gura ez dozu / zugaiti nola nagoan kantaetaz. Ib. 1185r. Begira egizu zer egiten
dozun. Ib. 1185r. Lastozko buztana dauenak atzera begira. "Hacia atrás mira". RS 202. Onerestea daukat
biotzean sarturik, / linda eder galanpat kausea izanik. / Begiratu negion ta egun batean / errenkore andiak erne
zitean (V, c. 1609). TAV 3.1.22. Alde batera eta berzera begiratzen dutela. Ber Trat 31v. Gizonaren adiñari
zioat begiratu, / Zeña baita leheneko ephetarik laburtu. EZ Man I 25. Esker diot, Iongoikoa, zure ontasunari, /
begiratu ez baitio ene ezdeustasunari. Ib. 39. Iudu gaixtoek diote / zeihar begiraturen, / azkenean martirioz /
dute hillaraziren. EZ Noel 35. Ea begiretan dabeen zelan bizi direan euren etsekoak. "Si miran como vive". Cap
113. Oraziñoagaz, konsejuagaz eta ondo begiratuagaz. "Con oraciones, consejo y recato". Ib. 70. Bear dau
begiratu leenago. "Debe considerar primero". Ib. 87. Begira zazu istiborrerat eta deskubri zazu hareazko mendi
bat. INav 55. Zure hitzari begiratuko dio ene arimak. Gç 49.
(s. XVIII) Egon ote zan itzegiten edo batera eta bestera begiratzen zebala Mezaren parte konsiderablean. OA
152. Beti gauza superfluo bat bekala beiratus Jangoikoari eman bear zaionari. SermAN 7. Begiak lurrera
beiratzen dutela. El 94. --Kontrizioak eta atrizioak biek dute damu Jangoikoa ofendituas: biak dire bat? --Ez;
begira zazu ongi arrazioa zergatik damu duten. Ib. 69. Nik ispiluan egiten dudan bekala neure iduria, Aitak,
beiraturik bere entendamentuan, enjendratu zue Seme galanpat. Ib. 33. Neuk dakit merezietan eztodala
begiretea zeure arpegi ederrera. Urqz 3. Utz atzu errenkurak beiratu ondoan ene pasioneari eta sainduen
sofrikariei. "Considerata mea & aliorum Sanctorum pasione". Ch III 19, 1 (SP konsideraturik, Mst ikhusi
onduan). Ken itzatzu bada nigandik zure begiok; ez niri begiratu. Lar SAgust 14. Orretarako ez degun San
Agustiñen santidade au alde guztietatik begiratu bear: urruti txit eramango ginduke gauza onek. Ib. 13. Etzaio
begiratubear San Agustiñ osoari, bai San Agustiñ bakanduari. Ib. 12. Ez dioela begi onez begiratu nahiko, haren
oihuei ez diotela beharria paratu nahiko. He Gudu 46. Non vidi justum derelictum. Guk ere ez dugu ekusiko,
behar den begiz begiratu ezkero munduan izandu diran nekatu on guziei. Mb IArg I 195. Horduko, ta lenago
ere, ametsleari bezala begiratzen zioten ekusten zuten geienak. Mb IArg II 355. Zeure barru guztiari ondo
begiratu ta esaminadu bear dozu. Cb CatV 87. Tranze estu onetan alde guzietara begiratu, ta zer erremedio
dedan ikusi nai det. Cb Eg II 93. Ta betiko suak nola eramango ditut nik? Nola au begiratu ez nuen? Ib. 92.
Gure gorputza errespeto andiagoaz begiratu ta txit garbiro gorde bear degu. Cb Eg III 381. Begira, nola bere
besoak zabalik dauzkan, pekatariak artzeko. Ib. 290. [Peregrinoak] Betaniatik Eremura jarraitu zion; ta an
Salbadoreari begiratzen zion berrogei gau ta eguneko barau andia ateratzen, ta Satanasen tentazioak garaitzen.
Ib. 327. Etzaie ez haragiari, ez odolari begiratu behar Yaunaren legea ukitzen duten gauzetan. Mih 90. Haren
biziari hurbildik begiratu ondoan. Ib. 7. O Kristio izenéskoak, [...] estuziénak memoriarik beirátzeko
Jangoikoagána. LE Prog 104.
(s. XIX) Tristeziari / Bihotza libratuz / Bertuteari / Zeiharka beiratuz. Monho 84. Ez dala begiratu bear
lurrekoen esamesetara. Mg CC 187. Begira, Jauna, adi zakioz begi errukitsuaz bekatari andi oni. Añ EL 1 150.
Beira, Jauna, beirabéz bére séme Jesu Kristorén itxura. LE Ong 107vs. Beirabéz ene bearrái. Ib. 87v. Zerren
bere humeai eta Jesu Kristoren senideai bezela begiratzen digun. Gco I 472. Begiratu bage onak edo gaiztoak
diran artzen dituan medioak. Gco II 84. Eta neurri ona zertan dago? [...] pekatuaren anditasunari edo
txikitasunari bere ondorengoakin ondo begiratzen edo kontu artzen. Ib. 47. Begira, atzenean, zer dion S. Paulok.
AA I 425. Añ ederra, non ezin aspertu zan Errege begiratzez eta ekustez. Ib. 74. Ez degu begiratu bear nor dan
Predikaria, baizik noren izenean datorren. AA III 427. Begira giezu begien aurrean dauzkagun gauzai. Ib. 323s.
[Ai! zu] kargudun izan zeranean zere lanari baizik begiratu ez diozuna! Ib. 472. Ekusiko ditu zure obra onak,
eta begiratuko die nola eta zergatik egiñak diran. Ib. 460. Errenterubak begiratu biar dabee ondo, pagau ete
daikeen garbiro errentia. JJMg BasEsc 199. Inportantzija gitxiko gauzatzat begiratuten deutsee Jangoikuaren
ofensa andijari. Ib. 260. Errenteru askok bere ez dau begiratuten korta ta ganbara onak eukitera baño. Ib. 201.
Neskatilliari ez begiratuteko, bere edertasunagaz galdu ez dagijan. Jok santubak inos bere ez eutseen begiratu.
fB Ic II 275. Begiratu bada, kristinaubak, zetarikuak dirian zeuben gurarijak. Ib. 255. Jakin gura badabe semiak
[...] ze doatsu eta bedeinkatu dirian euren gurasuak honretan ditubezanak; eztauke begiratu baño Eskritura
Sagradia. Astar II 86. Bein ekandu zital au artu ezkero, ezta begiratuten esaten dana egija dan ala ez. Ib. 65. Iru
gauza begiratu biar dituguz itxaromen edo esperanzan biar dan modukua izango bada: zer itxaroten dogun,
noganik itxaroten dogun, eta zelan itxaroten dogun. Ib. 12. Ez, arren, gure bekatuai begiratu, ta bai zeure
ontasun andiari. Añ EL 2 125. Elexako Mandamentuak bein banaan igaroaz itoka gaba, baña ez burua
austeraño. Begiratu bear dira bere opizio ta estaduko obligaziñoak. CatBus 48. Jainkoak begi gaiztoz / zion
begiratu. It Fab 223. Begira egiozu berriz ta berriz ere [...]. Begira zaiozu ondo ta aspertubage. Jauregui 241.
Begiratu bedi bada ondo [...] sei urteetan, Gipuzkoako mugapean zenbat gari, arto ta aragi ezkutatu izan dan.
Izt C 31. Egia onen argibidea zearo ikusi nai debanak, begiratzea dauka oarrez ta artezaz Don Juan Bauptista
de Erro Jaunak [...] agertaratu izan zeban libruaren berreun ta zortzigarren orrikatik aurrera. Ib. 14. Eta bizi
nazan arte guztijaz errukiz begiratu egidazu. Ur MarIl 108. Begira, diñot, beste onenbeste jazo ez dakizun. Ib.
33. Begira bere nekeetara! Ib. 96. Buru guziek betan diote beiratzen, / Ezker-eskuin direla harekin itzultzen. Hb
Esk 214. Onek etzion bere gogoari baizik ezeri begiratu. Lard 94. Susanaren morroiak otsetara begiratu
zutenean, etxekoandrea bi zar aien erdian, txit antsiatua eta itz gabe ikusi zuten. Ib. 303. Lotek bazter guziai
begiratu. Ib. 14. Eta berari begiratu utsarekin, ozkatu eta zauritu guziak sendatzen ziran. Ib. 100. Bada jakin
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
565