Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
begiratzen dirazun denboran zerk begiratu arazten dit lurrera? Bil 160. Sorbaldak konkor-antzean zituan eta
lurrera begiraazten zioten berak nai baiño geixeago. Berron Kijote 173.
2. begirerazi, begirazi. Hacer vigilar. Baditutzue goardak; zohazte, begirazi zazue. He Mt 27, 65 (Ip
begirerazi; TB zainarazi).
3. +beirarazi. Hacer guardar, hacer mantener. Nahi izan zuelakotz ordena ona edo diziplina bere soldaduer
begirarazi, populuaz izan zen hartua, masakratua, yana! Elsb Fram 64. Lehengo denboretan Erroma paganoak
garbitasun osoa nahi zuen beirarazi sei presuna gazteri "Vesta" deithu jinkosa faltsuaren ohoratzeko. Etcheb
Zeruari 36 (ap. DRA).
Hacer guardar (una fiesta). Nola iguzkiak loreari bere edertasuna, berdin zuk nere lanari emozu
Igandearen maitarazteko eta ongi begiraazteko indarra. Arb Igand 5.
Hacer respetar. Jakina dugu zindikata bat egin gogo dutela, esne saltzalen dretxoen begirarazteko. Herr 8-
1-1959, 2.
begirari (S; SP, Gèze, Dv, H, Bera). Ref.: A; AtSac 50 (ardi begiari); Lrq (begira). 1. Guarda, guardián,
centinela; defensor, salvaguarda. "Garde, gardien" Gèze. "Aingeru begirari, ange gardien. Jainkoa, zoin baita
gure begirari, Dieu qui est notre sauvegarde" Dv. "Dépendant, inférieur, sujet qui regarde son supérieur pour
connaître ses ordres" H. v. begirale. Tr. Excepto en Etcheberri de Ziburu, no se encuentra fuera de la tradición
suletina y mixana hasta el s. XX, en el que aparece en Zerbitzari y, al Sur, en Orixe, T. Aguirre y Atutxa.
Baterere eztezala azala mezprezia / zeren baita fruituaren leial begiraria. EZ Man I 30. Eta zu, o untziaren
patroñ begiraria. EZ Man II 143. Jinkoak haur ezari dü Eliza güzien Ama eta Egiaren begirari handiena
izateko. Bp II 121. Zure handitarzünaren begirari eta zerbütxari leial bat. Mst XIII. Behar dügü beraz gure
Aingürü begirariendako hanitz ezagütza üken? CatLan 30. Behar diaigü remestiatü / Saint Jacques Saintia / eta
orano gehiago / aingürü begiraria. Xarlem 891. Gaiaren etsai, egünaren egile, denbora jakile, ikhusle eta
erakasle ekhi-begirari ederra! Chaho AztiB 6 (Interpr?). Jinkuaren Aingüria, bere huntarzünez ene begirari fidel
ezari zütiana. UskLiB 15 (CatS 120 begirari). Ba-dütüzie begirariak, zuazte eta zien jakinaren arau begireraz
ezazie. Ip Mt 27, 65 (Lç, He goarda, TB, SalabBN, Leon zain(t)zale, Dv, Ker, IBk zaintzaile, Ur gordetzalle, Ur
(V) jaola, IBe goardia). Hurak dira Aingürü Saintü gure begirariak. CatS 22. Gure begirari azkarra, hel zakizkü
zelütik ifernüko photerekin süstengatzen dügün güdüka huntan. Ip Hil 263. Begirari eman behar zaitzo
[xahütarzünari], [...] okazione gaisto orotarik hürrün egoitia, sakramentien ardura hartzia eta Maria Birjinari
othoitze egitia. Ib. 48. Tolosako Zumardi txikian iru begirari edo zentinela atera zitzaizkion. Or SCruz 91.
Soldadu begirariak "¿Quién vive?", ta Santa Cruzek "paisano". Ib. 57. Artarako, bere egiteko guziak aitortu
lezazken begirari bat aukeratu zun. Iñora ere etzan joaten aren berri gabe ta aren lagungoa gabe. Ib. 131.
Sufrenek orduan: Yeiki mutillak! esaten du, ta berela, begirariak, kuzkurtuta, Arabiko itsasegira begia zorrozten
du. 'Le gabier'. Or Mi 8. Itz bitan eman nien arrantzaliai gertatzen zanaren berri. Baita begirariak esan zidana
jalki ere. TAg GaGo 56. Adam eta Eba igorri zituen parabisutik kanporat eta, haren begirari, aingeru bat eman
athean, suzko ezpata bat eskuan. Zerb IxtS 10. Mugarra Begiraria. Atutxa Mugarra tít.
2. Espectador, observador. Beruetetik dugu Urtxupe aizkolari / --enborraren gaiñean txori bat txantxari--; /
Gorritiko Gastesi or du begirari. "Observándole". Or Eus 15.
- BEGIRARIZ. (Estar, etc.) observando. Udalditarrak ere ikusmiña ase nai zuen nolabait. Batzuk,
jauregietako egurastokietako gerizpe atsegiñetik, begirariz. TAg Uzt 227. Luzaroan oarki jarri ezkero, zuriune
ta beltzune batzuk ere ikusi litezke begirariz. Ib. 93s.
begirarte. v. begitarte.
begirasari. "(Sc), pago del guardador" A.
begirasun (G-azp ap. Gte Erd 67), begirazun (Darric ap. DRA). 1. Mirada. "Begirasun gogorra egin zion (Gazp)"
Gte Erd 67. v. begiratasun. Agure arren arpegia, bere bizar luzea beziñ zuri zan; baña begirasuna,
guziz irmea. EE 1882c, 563. Lapurrak berealaxe ezagutzen dira, begirazunian, ibilleran... EEs 1919, 237.
Buruko ille rubiya eta / begirazuna listia, / musu polita, arpegi fiña / gorputza ederra bestia. Tx B 121. Amaika
parre gozo ta begirasun gaizto bialdu dizkit gure Arantzak. Nexkok onetan begi azkarra oi dezue izan ere, ta
antz-eman didala uste det. NEtx Nola 32. Gaztetxoentzat Alejandroren begirazun eta jokaera griñatsua
kaltegarri izan diteke. MAtx Gazt 60. Begiak lengo malkoak legortuta, begirasun galdu batek illuntzen zizkion.
NEtx LBB 52. Aren begirasunak ederki asko erakutsi dit uraxe zala nere maitasunak poztu bear izan zukean
emakumea. Ib. 91. Arkaitzek igurtzi zion arpegia bere semeari; ta onek, aren ikutura, begiak zabaldu ta
begirasun larriz jaso zion pixka bat bere burua. Ib. 98. Aren mintzoa, eresi: / begirasuna, eguzki: / biotza
sorgintzen daki. Ib. 341. Begirazunez maite-mindu ditudanak, itzez ez-etsi ditut. Berron Kijote 160.
2. (G-azp). Respeto. "Begirasunez beitzen zion (G-azp)" Gte Erd 50 (AN-gip, BN-arb errespeto; AN-5vill
errespetatzen). v. begirune.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
563