Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
zeiñ kalte andiak zetozen emendik. Bazekusan gañera, zer gerta zekikeon berari gai onetan argiro itzeginda.
Alaere utzirik alde bat begiramentu oek itzegin zion Herodesi bere aurpegira, ta aditzera eman zion bere bekatu
itsusia. Ib. 507. Aideak begietaratzen ziozkaten aldapa, eragozpen eta begiramentu guziak ostikoperatu eta biotz
prestu deseagarriaz asmo au bereala bete zuen. Arr May 169.
4. begiramentu (Añ). Fin, objeto. "(El) fin que tuvo para esto: (c.) onetarako euki eban begiramentua zan" Añ.
- BEGIRAMENDUZ. (Tras gen.). "(En) atención a esto, onen begirunez, begiramentuz" Añ.
begirantza (Lar). 1. "Administración, begiranza" Lar. Begiranza edo administrazio agirikoaren gastuak
tinkatzea. EConst 46.
(Hb ap. Lh). "Surveillance, garde, soin, observance" Lh.
2. Consideración. Zenbait egiten dira bein alferez, gero kapitan, gero koronel ta gero geiago, ta izaten dute
zerbait honra ta gizonen zerbait begiranz on ta besterik ez. Mb IArg I 221.
begirantxa (Casve). Respeto. "Respect [...], considération" Casve. Jakin behar dugu zinezko begirantzak ez
duela gizona emalditzen. Herr 28-6-1962, 1. Eliza dü bazterrian, / harriphiñak bizkarrian / gizun azkarrek
ekhartez, / edo phaitetan lerraztez, / txütitü mendien azpian, / üngürien begirantxan. 'En harmonie avec le décor'.
Casve SGrazi 74.
3. Porte, aspecto. Nahiz eskale arropan den, [...] Jaun handi baten itxura khausitzen diot. Ez othoi samur,
Jauna; bainan haren begirantzak ez du batere zureari zorrik. Laph 142.
begirape. (Tras gen., en casos locales de declinación sing.). Lo que queda bajo la vista, la mirada, la
consideración. v. begiratupe. Onek ta beste gauza asko daukoz gizonak beren begirapean. Kk Ab II 114. An
Arantzazun / danok daukagu ostatu, / danon Amaren begirapean / alkar dezagun maitatu! SMitx Aranz 77.
begirapen. 1. Continencia. Seigarrena, kontinenzia edo begirapena. Añ CatAN 64 (tbn. en CatLuz 28 y
Legaz 52).
2. Importancia. Zenbaitek uste duten baino begirapen andiagokoak dira ur maitagarri oen griña ta doaiak.
Guztiz da arrigarria oen izaera eta ibillera, oarrez begiratu ezkero. Izt C 110.
3. (BeraLzM). Respeto, miramiento, consideración. v. begiramen, begirune. Tr. Documentado en autores
meridionales del s. XX. En DFrec hay 2 ejs. Begirapena lenbiziko Jaungoiko gure Jaunari zor zaio. EEs
1917, 138. Elizako zaitzalleai begirapen eta lotsa izan bear al zaie? KIkG 78 (KIkV 103 itzal eta lotsarik).
Santuen izena nolanai ta begirapen edo lotsarik gabe mingañean erabili al dezu? ArgiDL 25. Jaungoikoaren
izena begirapenez esatea ona da. Ib. 25. Nik jeneralari [...] bear zaion begirapena badiot; baño ez du ezagutzen
Gipuzkoa, "ojalatero" alper oiei siñistu egiten baitie. Or SCruz 67s. Zure arrebari ikusi batzuk egin dizkiot, eta
begirapenez jokatu naitzaio. Ib. 56. Kritikuak begirapena zor ei deutsoe yaubearen idazti yatorrari; nik ostera
begirapena zor deutsot neure buruari ta irakurle euskaldunari. Or Tormes 121. Zeorrek itz batzuek esango
balitzaioke. Begirapen aundia dizu-ta... Lab EEguna 103. Orrela galtzen zitzaion Yainkoaren etxeari zor zaion
lotsa ta begirapena. Ir YKBiz 380. Dantzaldi-oro zatoa, / gizonezkoen arloa. / Andrezkoeri begirapenez /
betetzen dite basoa. "Por consideración". Or Eus 170. Begirapen osoko jauna. NEtx Nola 11. Begirapen geixago
merezi dula derizkiot Yesukristoren itzak. Or QA 106. Alare, biok egin ginduzun Iainkoa, zer zan nik nion
begirapena ark eni zidanarekin alderatzeko? Or Aitork 236. Alako balioko gizonagan, zer gerta ere, begirapen
aundia izaten dute. Anab Poli 55. Ezbear ontan danok alkartuz / gizon jokatzen bagera, / Jaungoikoaren
begirapenez / irtengo degu aurrera. Basarri 104. Munduak birtutea begirapenik gabe zapaltzen baldin badu,
idiak landako loreak antzo. Vill Jaink 102. Ori guziari begirapen eta itzal aundia zor zaiola erakutsiko dizut,
Jainkoak jarritako gauza dalako. MAtx Gazt 16. Eta lengo lotsa ta begirapen guziak alde bat utzirik, jo zuan
atea. NEtx LBB 53. Eta bat-ere begirapenik gabe, bertan arkitu zutenetik jan zuten. Berron Kijote 163.
Pellok aitzurra dabil begirapen bage, / epurditik erauziz an diran landare. "Sin miramiento". Or Eus 284.
- BEGIRAPENEZKO. Respetable. Begirapenezko andra-gizon artekoak. "[Cartas] entre personas de respeto".
NEtx Nola 13.
begirapendun. Respetuoso. Begirapendun, zintzo, mena, zotill, zuzen, apal eta, ele batez, Jaungoiko
maitale. Ayerb EEs 1912, 179.
begirapentsu. Respetuoso. Ar zazu azkenik nere agurrik begirapentsuena. NEtx Nola 13. Beorren
emazteari gure agurrik begirapentsuena bialtzen diogu. Ib. 18.
begirarazi (Urt II 431), begiraazi, begiratu arazi. 1. Hacer mirar. "Aspicere facere, ikusarazi, [...] begirarazi"
Urt II 431. Hark ezanziatasun batekin begiraraziko darotzu mundu behere huntako ohoriei. Mih 33.
Giristinotasuna zorokeria denaz geroz, [...] nola onhetsi du munduak hamabi arrantzalen hitzaren gainean,
egun distiantenetan, nahiz orai bezala zorokeriatzat begirarazi nahi zuten? Hb Egia 143. Zuk arpegira
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
562