Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
2. Cuidado, atención, dedicación. Modu onetan dirade bada, begiramen ezin geiagorekin ifiniak,
Euskaldunen izengaiñ guztiak. Izt C 22. Probinzia onetako nekazariak gariaganako baino ere, begiramen
andiago dute artoarekiko langinzara, zergaitik au duten beren bazkarik aurrenengoa. Ib. 28. Aita zan, ta pamili
aundiyarena; eta pamiliak begiramen aundiak dituan bezela, ezin juan zitekian orduan guziya utzirik. Bv AsL
167. Iduritu zitzaion igurtzi geiegi egiten ziola bere gorputzari eta onen mañarentzat begiramen aundigia
zeukala. Ib. 109. Neguan ta udabarrian euren begiramen edo arreta arduratsuagoa izaten da; orduan neke ta
galenda andi andiak eukiteko era ona egoten dalako. Ezale 1897, 82b. Zurtasun ta begiramen aundiz izan da be
asko lortu leike. Belaus LEItz 118.
3. Consideración, cosa a tener en cuenta. Txomiñek askotan oartuten eutsan, bear larregi erebillela [...] eta
ganera bekian zelan orain euken esnea len baño geiago [...]. Onekaz begiramen guztiokaz, artu eban atzenean
burubidea, neskame bat billatzeko. Echta Jos 26.
- BEGIRAMENA DEITU. Llamar la atención. Bi gizon penitentziak deseginak ta itxuraz aurdikarriak deitu
zuten sultan biotz gogorrekuaren begiramena. Bv AsL 216.
- BEGIRAMENEZKO. De respeto, de consideración. Emakumeai zor yaken begiramenezko opariski lez,
edari bigunak eta janari gozozkoak eskeiñiaz. Erkiag Arran 45.
begiramendu (G ap. A; Dv, T-L). Tr. Las primeras documentaciones son de Axular y Pouvreau; a principios
del s. XIX lo emplean Añibarro y Aguirre de Asteasu, y posteriormente es usado por autores guipuzcoanos, hasta
que en la tercera década del s. XX prácticamente desaparece. En DFrec hay dos ejs., meridionales, de
begiramendu. La forma con -mendu, aparte de en los labortanos, aparece a veces en Aguirre de Asteasu,
Lardizabal, J.I. Arana e Inza.
1. "Circunspección" A. "Réserve, retenue, circonspection" Dv. "Retenue, zuhurtasun, begiragune,
begiramendu" T-L. Hala da bada komunzki zahartzeko pairamendua, begiramendua eta bekhatuetarik
barurtzea ere: ezinezkoa da, eta ez borondatezkoa. 'Circunspección'. Ax 176s (V 119).
(Dv, H), begiramentu (Añ, Izt 105v, Dv). Respeto, defererencia, consideración, miramiento. "Atención,
respeto" Añ. "Respeto, miramiento" Izt 105v. "Considération, égard" Dv. "Respect, déférence, considération" H.
v. begiramen, begirune. Ezteutso iñori lotsarik, ez begiramenturik. Añ MisE 117. Turkoak berak
begiramentu eta jaiera andiagoarekin egoten dira eren Elizamoduetan. AA I 531. Baso bateko lekuari ainbeste
begiramentu gorde bazion Moisesek, zer egingo etzuan gure Elizetan sartu baliz? Ib. 528. Mandamentu onen
kontra bekatu egingo dezu Jaunaren etxe ta itzari, gurutzeari eta imajiñai galtzen badiezu dagoten begiramentu
edo errespetoa. AA II 14. Zenbait aldiz gertatzen da Jesusen izen santua autan ekartzea begiramentu gutxirekin.
Ib. 28. Edaleak denboren ta orduen begiramenturik gabe, izan gaba izan eguna, [...] lujuriaren atsegin
loietarako dira. Ib. 381. Ur hura, Jesusen esanera, ardo egin zala zekusatenean, guziak arritu ziran eta Jesusi
begirune edo begiramentu txit andia artu zioten. Lard 374. Ezkonduai [...] ematen ziezten erakutsi onak oi ziran:
alkarri begiramentu eta amorea zegiotela. Arr GB 138. Jende on hura añ ixill eta begiramentuz egon oi zan, non
eta hitzik ateratzeratzen eta ateaz aurrera sartzeratzen etziran. Ib. 135. Gertaera onen ondorengoa izandu zan
len baño begiramentu obe ta geiagoz bere erakusbideai jarraitzea. Aran SIgn 69. Ezeren begiramentu ta
errukirik gabe. Ib. 50. Baña ezagutu zutenean geixeago, iseka ta burlak begiramendu ta errespetoan bereganako
biurtu zitzaizkan. 'Estimación y respeto'. Ib. 22. Jainkoaren gizon ark bere oiñ eta ukitzearekin santutu zituen
ladrillu ta orma aieri begiramendu ta jaierarik andienarekin muñ-eman. Ib. 53. Medranok begiramendurekin
kendu zuen burukoa eta juntero guziak xutitu ziren. REusk 1878, 252 (ap. Dv). Gauza txit errexa da
alabaiñdanere, zer nai desegokeri esatea begiramentu eta erreparo gabe. AJauregi 214. Beste iñork baño
karidade geiago duen Ama Eleiza Santak badu orrelakoentzat [pobre arloteentzat] begiramentua, erabakiak
dauzka oei laguntzeko neurriak. Ib. 272. Ikasi dezagun gure Aita-lenaren antzera Jaungoikuaren etxiari
begiratzen arreta guziarekin, garbitasunian bezela berari zor diogun begiramentuan. Bv AsL 56. San
Franziskoren Ordena arkitzen zala baimendua guziak jakin zezaten eta jendiak izan zekion merezi zuen
begiramentua. Ib. 158. Begiramentu eta errespeto andiko karta bat eskribitu zion. Arr May 165. Berari zitzaion
begiramentu laburra zeñ gaizki erorten zitzaion agertu nai izan zuen. Ib. 108. Elizan beste iñon ez bezelako
modu on eta begiramentua. Ib. 109. Nazaretarrak begiramentu andija deutse arrotz edo estranjeruai. Izur JerOs
18. Euskalerriak baño Jaungoikoaren izenari errespetu edo begiramendu geiago zion erririk nekez. Inza Azalp
133.
Consideración (buena o mala). Bereala adierazo zuen Danieli eta onen katibu-lagunai aitak bezain
begiramendu ona ziela. Lard 311. Oso mudatzen ez baldin bada / jeniyo oien kuziña, / leku askotan izango dezu /
begiramentu muziña. Tx B I 267.
2. Cautela, precaución. "La garde que quelqu'un fait" SP. Hala gerta dakizunean, pensa zazu argia berriz
bihur daitekeiela, zeren hura edekiten baiterautzut noizpaiterainokotz ene loriatan eta zure begiramendutan.
"Ad cautelam tibi". SP Imit III 7, 4 (Ch zure hobeagoagatik, Mst zü abisatiago izan zintian).
Prudencia, mesura. "Economía, begiramentua gauzeetan" Añ.
3. Consideración, cosa que debe ser tenida en cuenta. Ez due sinisten bizimodu ergel edo lasaia dala bekatu
oen iturburua, edo obeto esateko, ez dira batere begiramendu oetan nekatzen. AA III 610. Bazekusan Santuak
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
561