Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
Gudu 92. Ta adirazten die gaistagin berei begira dutela, betiko galduak dirala, beren gaizki guziez damuturik
onzen ezpadira. Mb IArg I 121. Begirautzu munduak umore ona deitzen duen hizkuntza suerte bati hirkaitzik ere
egitetik. Mih 65. Begirautzue zer dagoen zuentzat, ezen Jesu-Kristoren izpiritua eztuena eta hartaz bizi eztena,
ezta Jesu-Kristorena; eztiteke hainarentzat salbamendurik. Dh 257. Artharekin begirautzu nihori penarik egin.
MarIl 32. Begira dugun gal, eta har dezagun hartaz [gure arimaren balioaz] merezi duen artha. Jaur 396. Baña
"Txito, txito! / --igelak deitzen dio-- / Begirozu ito!". It Fab 119. Ez, bertzeak derro, begirauk nigatik / holakorik
egitetik. Gy 187. Zuk begirautzu bidaia, / non eztuzun athezaia. Ib. 49. Eta begirauzue zuen baithan erraitetik:
Abraham guk aita dugu. HeH Mt 3, 9. Berautzue nagikeria eta luzamenduetarik. Dv Iud 18, 9. Eta berauzue
zuen baithan egitetik: Abraham dugu aita. Dv Mt 3, 9. Nola itz egiten dekan, / ai, mutil, begirok. Bil 116.
Begirozute pikadoriak! Ib. 144. Eskualdun maitea, begirauk gazetaren elhe zuhur eta argituari. Arb Igand 32.
Berauk eriari erraitetik xahu dela, azken hatsetan ikusi dukalarik baizen. JE Bur 125. Ñapur izaitetik berautzu /
gogoz ala egintzaz, likiski. Ib. 154. Orain ire barrikakin ua, baña beirok gero urik eramaten badek
sagardotegira. Iraola 63. Txirrita, itzegin zak / polleki-polleki, / beirok gero bestela / demontre polaki! In Tx B II
256. Begirauzue Lege-irakaslengandik! Ir YKBiz 398. Begauk, othoi! bestenaz ere aizkora morthistua diat.
GaztAlm 1934, 79. To, Manex, har zak hau holaxe, pollikiño! Atxik xuxen, eta begirauk bidean ixur... Lf Murtuts
64. Begirok, bada, bestela aguro joango aiz etorritako bidetik. Anab Poli 100. Ta begirok arduari ur-tantorik
sekulan bota neri aitzakiya eman ez dizadatekan. Ib. 42.
- BEGIRAGO. (Estar, ec.) mirando más. Inoiz baino begirago egon behar genduke orain aldi igaroari,
etorkizunaz atzendu gabe noski eta etorkizunaren zain gaudelako, hain justu. MIH 288.
- BEGIRAN, BEGIREAN (V-arr ap. A). "Esperando" A.
- INGURU-BEGIRA. Mirando alrededor. Ta an bi-biak besatokiaren arrimoan, atsegintxo uke, naski, ingurubegira
egoitea. Or Mi 32. Ikuszelai zoragarri oni inguru-begira burtzoraturik zeuden bitartean. TAg Uzt 94.
Luzaroan inguru-begira ibilliaz gero, zokondoko seskadiraño aurreratu zan. Ib. 164.
(Uso sust.). Ala, inguru-begira ernaian ezkutuka zegoala, gau-zapi beltza zabaldu zun illunak zerupean.
TAg Uzt 165.
Etim. De lat. uigilia. v. SHLV 34s. y PT 317.
begira. v. bigira; BEGIRA (s.v. 1 begi).
begira-aldi. v. begiraldi.
begiraazi. v. begirarazi.
begira beu, biu... v. BEGIRA EDUN.
begirabide. "Mira" BeraLzM.
begirada (Lar, Añ, Hb ap. Lh). Mirada, ojeada. "Coup d'œil, regard" Lh. v. begiraldi; behako. Tr.
Documentado sólo en escritores vizcaínos y guipuzcoanos (y en Mirande). Aunque aparece ya a mediados del s.
XVIII, la documentación es muy escasa hasta el s. XX e, incluso en éste, falta en muchos autores y en otros sólo
aparece como acotación; no ha de ser ajeno a este hecho el que Azkue (tampoco Bera ni BeraLzM) no lo
incluyera en su dicc. En DFrec hay 27 ejs., meridionales. Con el vb. eman (emon) lo emplean Cardaberaz, D.
Agirre y Mirande, con bota D. Agirre, Altuna y Bilbao (IpuiB 237), con jaurti Altuna (96) y Bilbao, con egotzi y
con egin Mirande.
Antsiaz beterik nere burua iltzeko zorian ikusi ta begirada berri bat obeto eman nai det tranze onen gañean.
Cb Eg II 95. Bekoki tximurtu ta begirada aserratu batekin. VMg 1. Begirada batean ikusi eban. Ag AL 114.
Euskaldun gazte azkar bat, sendokotea, begirada gogorrekoa, agintari itxuraduna. Ib. 56. Begi bietatik otsoen
txingarrezko begiradea boteaz. Ib. 164. --Azkar dabiltz-- esaeban etxekoandreak paperari begirada bat emon
orduko. Ag Kr 166. Neuk be, erri guztiko begiradak neure gañean ditudala, enparantzan tente egoteko gogorik
eztaukat. Ib. 55. Itz gozo bat ez, begirada bigun bat ez. Ag G 277. Begirada itxala, abotsa lodi ta aztuna. Kk Ab
I 31. Lenengo begiradan irudi ez arren alan. Ib. 86. Ori esanda, semiari begirada itxala bota eutson. Altuna 58.
Begiradan igarten yako zintzo-zintzua dala. Kk Ab II 76. Isilgune-ostean zuzen du bekera (begirada). Or Eus
134n. Errukia adi erazi nahi zuen begirada batekin. Mde Pr 100. Esker onezko begirada bat egin zion. Mde
HaurB 57. Konturatu ahal izan zen begirada bitxiak egozten zizkiela gurasoetatik batek edo bestek. Ib. 60. Ezer
ez zien esan, baina begirada gaizto bat eman zien. Ib. 44. Arrotzaren begietan bereak ziztatuz, errukizko soa
(begirada) zeriola konturatu zan. Etxde JJ 244. Nolatan ez ditu bere begirada otoitsuak arkaitzak berak
beratzen? Txill Let 34. Inguru artan begirada luze ta arduratsua egiñaz. Erkiag Arran 71. Alkarreri begirada
illun-zorrotz bat jaurti. Bilbao IpuiB 271. Aurreneko begiradan elkarrekin gustatu baziren ere, bigarrenean
enamoratu baziren ere. Arti Ipuin 76. Alperreko berbak, alperreko erantzunak, alperreko begiradak. Erkiag
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
554