Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
begikatzen dira. "Desaparecen". Arriaga Lekob 22. v. tbn. Arriand Euzkadi 1915, 493 (ap. NeolAG).
begikera. Mirada, forma de mirar. Zure begikera / euriarena da. / Egun ederreneko argi-dardarea, / kantuz
apainduriko zelaitar aizea, / larrosen arnasa... Gand Elorri 131.
begiketu. v. bedeinkatu.
begiko (Urt Gram 40, Dv, A). I (Sust.). 1. Objeto, fin. "Objet, begikoa ou objeta" Urt Gram 40. v. begirakari,
begirune (4). Mariaren bihotza, [...] Trinitate adoragarriaren konplesentzien begikoa, bihotz Aingeruen eta
gizonen errespetu eta amodioaren izaiteko gai zarena. JesBih 441. Jainko Aitak behatu zioen bere Alaba ongi
maiteari bezala, bere begikorik samurrenari bezala. MarIl 92. Gurutzea behar da izan ez xoilki gure loria,
bainan bai oraino gure esperantzaren begiko guzia. Jaur 408. Ene debozione samurrenaren begikoa. 'L'objectif'.
Jaur (ap. Dv). Jesus aurkhitzen zen beraz besta batean, zeinaren begiko bakharra eta akhabantza bera baitzen.
'L'unique objet'. Jaur St. Joseph 168 (ap. Dv). Jesus, ene samurtasunaren begiko bakharra. Ib. 184 (ap. Dv).
2. "Golpe en el ojo" A Morf 122 B.
II (Adj.). (V, G, BN ap. A). Agradable, atractivo. "Ez da begikoa, il n'est pas beau à l'oeil" Dv. "Simpático" A.
"Plaisant à l'œil, surtout par l'harmonie des proportions" JE Ber en el voc. del final. v. BEGIETAKO, begizko
(II). Tr. Documentado desde mediados del s. XIX. En DFrec hay 7 ejs. Ikusten zituenez burua bethea, /
mingarri zitzaioen behiti yaustea. / Etzuen holakorik aurkhitu begiko. Hb Esk 102. Haren itxura begikoak, haren
jakitate hedatuak, izpirituko eta gorphutzeko haren dohain ederrek xoratua atxiki zuten. Laph 122. Bere
itxurantza begikoaz, bere gorphutz azkar eta lerdenaz. Ib. 164. Bertzalde Ainesek ere bazuen bere baithan
munduak maite eta bilhatzen duen guzia. Aines guziz begikoa zen. Jnn SBi 136. Elizako liburu eskuarak
badirelarik, hein bat begikoak barnez eta estalgiz. HU Aurp 203. Neu baño seien bat urte zarragua zan mutil
polit, argi-argi, gustiz begikua. Kk Ab I 107. Aldizkingi begiko, eder maitagarri / egiz deitu leikio "Patria
Vasca"ri. Enb 147. Erri ospetsu polit ederrak / Ludijan ixan arren aneika, / gustijetarik begikoena / niretzako
zeu zara, Gernika. Ib. 143. Toki begikoagorik guti Eskualerrian. JE Ber 9. Etzaikularik [Iruñako kathedralea]
nehori iduritu Baionakoa bezain arin eta begikoa barnez, orhoituko gira gure bizian haren gorputz gaitzaz. Ib.
26. Erregebidearen harateko bazterrean, ditaken herririk begikoena: Zumaia. Ib. 76. Sisisaga erreka latz, bere
moldean osoki begiko hura oren erditsu batez iraganik. Ib. 18. Ondoren, Abadal, Lligakoak, itz-egin du. Yatorkisamar,
arraioak ez badu. Aguretxo bat duzu, oso begikoa. Ldi IL 25. Saitzartar Maite neskatil eder-begikoari,
biotzez. TP Y 1933, 88. Hain begikoak dire! Hain xuriak! Hain garbiak! Hain alegerak! Zerb Azk 11. Mutillok
itzetan eder zerate, baiñan alare, neskarik begikoena baiño zuen lagunartea maiteago. Etxde JJ 34.
Estimable. Ark, zorrotz eta bizi, irriparre gazia beti ere ezpaiñean, izperringietan eman zizkigun idazlan
begikoetarik zenbait. Markiegi in Ldi IL 7.
Querido; favorito. Zure begitan begiko gera / --poz degu gogoratzea. / Jainko-begitan kristau-erririk /
kristauena agiz gurea. SMitx Aranz 178. Nere lagun begikoa. NEtx Nola 10. Auxe zizun Piarresek bere adiskide
begikoa, aspaldiko lagun zaharra. Etxde JJ 147. Zuzen-zuzenean, "nere" xoko begikora joan naiz, ots,
bestetango urmaelondo berera. Txill Let 30s. Aski dugu orain hor ere zenbait lore eder aurki daitezkeela
jakitearekin. Baita ere, gainera, besterentzat ximel xamar agertu arren guretzat atsegin, begiko eta kuttun
direnak ugari. MIH 57. Gure lege zaharretan zaharrena eta begikoena, beraz, euskaraz sekula egon ez baldin
bada, horrek zerbait adierazten du. MEIG IV 56.
(Tras gen.). Favorito (de). "Askoren begiko mutilla, muchacho simpático a muchos" A. "Favorito. Ese es su
favorito, orixe dau berorren begikoa" A DBols. "Davidek Salomon bere begikua eban, pekatuko frutuan eriotzia
aztu gurarik sortutakua zalako, Salomón era el preferido de David" Etxba Eib. Erdaldunen begikoa, baiña
bizkaitar utsa; erri ikusgarri, elizarakoi, erri maitagarria. A BGuzur 108. Eladitxo zan lenengo aldiz / zure
begiko kutuna, / egurastuten ortik-emetik / egunaroko laguna. Echta Jos 232. Eladitxo izango zan niretzat
alagalako emaztea, baña enaz bere begikoa! Ib. 225. Ez eban iñoiz autortu zein zan bere begikoa, baña bere
arpegian da begietan ikusten zan zerbait. Ib. 55. --Laurok zarie neure begikoak. --Ori ezin izan leitteke; bat
izango da besteak baño zeure begikoagoa. Ib. 314. Ene begiko "Euzko Gastedia"ri. Enb 54. Ango agintarien
begiko onexek azkenengo kolhoz-ok ei dira ta baserritar guztiak onako baltsan sartzeko alak egiten ei dabez.
Eguzk GizAuz 133. Erlus-anpulu garden, goiz eta eguzki, / Jainkoaren begiko Andrea, / zelan ager zatxataz
orrenbeste argi? Gand Elorri 123. [Hagin-zur] hori omen zen inoizko arkugileen begikoa. MEIG V 91.
- BEGI-BEGIKO IZAN. Intens. de begiko izan. Santa Cruz begi begiko zuten Lizarragaren taldeak ere. Or
SCruz 77.
(Con aux. intrans. bipersonal). Nik badakit nire irakurle guztieri begi-begiko yakezana zangurru ta
karramarru egosiak. Bilbao IpuiB 239.
- BEGIKO EDUKI. Gustar. Euskal idazle askoren lanak irakurri dauz. Begikoen daukozan egilleak. Alzola
Atalak 128.
- BEGIKO EGIN. (Con aux. intrans. bipersonal). Gustar. Inguruetako mendiak [...] oso begiko egin jakozan
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
546