Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
MEIG VIII 112.
Nik neronek nere begi oezaz ikusi det. Arr GB 131. Begi onetxekaz, lurrak iateko dagozan begiokaz, ikusi
nebazan. A BeinB 58.
Behar dügüia fermokiago sinhetsi Jinkuak errebelatü diena ezinez ikusten dügüna gure begi propiez? CatLan
21.
- BEGI-ZINTA. v. betzinta.
- BEGIZ IRETSI. Comer con los ojos, devorar con la mirada. Olaxe, gosek amorartzen dagon leoe batek
begiz iresten ditu Abisiniko basarteak. 'Dévore du regard'. Or Mi 119. Begietan igerri zidan nitaz landa
nindabillala, ta begiz iretsi nitunak ausnartzen ari nintzala. Or Aitork 63.
- BEGI-ZIZTA (-sista Dv, A), BEGI-TXISTA (S ap. Lh), BEGI-XISTA (T-L). a) Golpe de vista. "Œillade" Dv.
"Begi-sista (AN, BN, Sc), ojeada" A. "Œillade" T-L. Zer begi-zizta! Berreun oiñera / poxpolo bat irazeki /
tiroz buruan jota; besteaz, / berbertan joaz, itzali. "¡Qué golpe de vista el suyo!". Or Eus 422.
b) "Begi-sista (Sal, S, R), punzada del ojo" A.
- BEGIZ JAN. a) Mirar atentamente. Jokatzen asi giñadenian / naikua lana bazan an, / ziaro begiz jaten
niñuzun / baño etzirazun antzeman. PEItz 232.
b) Comer con los ojos, mirar con deseo. Ño-ren lepaldea ta besondo guriak begiz jaten ari da. NEtx LBB 104.
Amerikarrak Ave fría deitzen omen zioten [Orixeri], emakumeak, beste gizakumeen antzera, begiz jaten
etzitulako. NEtx in OrOm 32.
- BEGIZ JARRAITU. Seguir con la vista. Mutillak begiz jarraitzen dio, / basoan izkuta deño. Or Eus 87.
- BEGIZ JO (V, G; Dv), BEGIAZ JO (Añ). Ref.: A; Elexp Berg. Fijarse, poner los ojos (en), elegir, echar el ojo.
"Echarle el ojo, begiaz jo" Añ s.v. ojear. "Distinguer par le regard" Dv. "Elegir, fijarse en alguien; litm.: pegar
con el ojo" A EY III 281. "Onena yo zak begiz, fíjate en la más buena (B)" Ib. 291. "Ojear" A Apend. "(Begia
bota nion zakur hari): begiz jo nun zakur ura (G-azp, AN-gip)" Gte Erd 67 (AN-5vill nik segidun eman nion
begi bei areri, V-arr, BN-arb begiztau, begiztatu). Ogei milla...ren artian badakit zeiñ begiz joko nuken... Sor
Gabon 44. Begiaz joa zeukan eta gazte au beretzat nai zuen Birjiñak [...] pekatu egitetik libratu zuen. Arr May
97s. Ai! Udalatx txuntxurra begiaz jotzean, / Ez dakit zer pasatu zatan biotzean. AB AmaE 283. Uribarrenek
berak begiz io ta eroan eban ikastegi barri atako irakasle izatera. A in Azc PB 5. Aspalditxotik artuba daukat
ezkondutzeko asmoa, eta begiz jua daukat Migel-Mari Alargunsoronekuaren alaba Maritxo. Moc Damu 10. Ta
potiña da gero bera, nik begiz jota daukatana. Ezta errian beste bat politagorik. Ag Kr 150. Kalean bera
etorrela ondo begira egon jakozan begi baltz eder bi; baña arratsaldean ez eban iñok begiz jo. Nun da nogaz
etebillen? Ib. 56. Aitaren egiñ orduko ezkutatu zitzatan, ta ez nuan geiago begiz jo. Ag G 97. Jartzen ziran
lurrean zabal zabal, aurretiaz begiz jotako kerizpe batean. Ib. 24. Oraindik ezkongai dago. Antziñatxo baten
esaten zidan, ia bera zetorreneko, bat edo bat begiz jotzen ote nuan. Urruz Zer 44. Bi goldeek lur larrea batean
urratzen. Biek, zuzenbidetako, alor-mugako bi zumartxuri begiz yo zituten. Or Mi 113. Nik goragoko andregaia
billatu biar det. Eta begiz jua daukat. Sendagillearen alaba eskatzera nua. Alz Burr 45. Begiaz dut, alperrik, /
yo aren bidea. / Yoana zan... Yoana, / neri, biotzean, / kezka beldur-eztia / yosi-ondorean. Ldi BB 62. Nire
ondasunak begiz jorik, alaba au emaztetzat niri emotia egin dau burupidia. Otx 74. Auetxek ere aurre-aurretik
begiz yo ta itzartu bear dira. Ldi IL 79. --Ez al dek ortarako iñoiz neskarik begiz jo? --Begiz jo? Bai! Zertarako
gezurrik esan? Badira ederretsi ditudan neskatxak. TAg Uzt 283. Aztarna guziak artu bear ditut, eraillea begiz
yo arte. Zait Sof 64. Bertaratzean begiz-jo orduko, / belaunikatuz bat-batez, / ezin aspertu ziran iñola / Birjiñari
begiratzez. SMitx Aranz 61. Begiz jo zuten lehen iragaileari, buruzagiak agindu bezal-bezala erran zioten. Mde
Pr 138. Ainbeste neska izan aukeragarri Barkoxen eta inguruetan eta berari bizi guziko ondamena lekarkiokena
begiz joko zun? Etxde JJ 62. Oso egoki izan oi don [...] gurasoak eurak bideak garbitu ta laguntxu egoki
berebizikoa begiz jo, aukeratu ta erdi-eskuratutea. Erkiag Arran 108s. Oien gradua bezelakorik / ezin diteke
begiz jo, / lau seme aundi or dituzute / Jaungoikoaren ministro. Basarri 23. Ixil-pean, pentsaketan,
Laztantxurentzako begiz-jota zituan ezkongai goitiarrak, lurrunduta ikusirik. Alt LB 31. Mateok, begiz joko zizun
lenbizi; argia itzaltzen zizuten urrengo, ta illunpe beltzenean andik miñutura pun! tirako zuan zuzen. Papera,
lautik irutan zulatuko zizun kezka gabe. NEtx Antz 136s. Ardirik gizenenak begiz joteko erea be izango eban.
Bilbao IpuiB 52. Gure gazte-garaian, baserritako mutillak neskak begiz jotzera joaten ziran neguan laian
zebiltzanean. And AUzta 64. Poema osoa begiz jorik, bost epe bezela zenbatu genitzake. Gazt MusIx 152. Begiz
io baininduzun, / ederrez, zoramenez, / apain iantzi ninduzun. "Después que me miraste". Or ib. 201 (Gazt
begira ninduzunetik, Onaind zuk begitu ondoren). Aaria txuaria izan arren, ao-sapaipean mingain beltza ageri
baldin bazaio, astandu ezazu [...] eta landa zabalean beste bat begiz io ezazu. Ibiñ Virgil 102. Peste oiek, okela
jatia / zaiotenian gogotzen / eben gustoko gauza nun dagon / laster dute begiz jotzen. Auspoa 77-78, 231. Eztai
aietan zan seguratar neska gazte taldetxua / begiz jo bear nai eta ez bat ezpaldinbazan itxua. Ib. 98-99, 64 (ap.
ELok 307). Sankristiara juan ez dala-ta / ara mutilla begiz jo, / da apaiz jaunak desapioa / egingo dio berrizko.
Uzt Sas 184. Hitz ugariegi izango ditut irispidean [...] eta bata jo beharko dut begiz, besterik ezinean,
gainerakoak baztertuaz. MIH 192. Hau da egia: elizako ez den ale bakanen bat begiz jotzen dugunean, lasterka
bizian oldartzen gatzaizkiola. Ib. 234. Mokoroaren "terapéutica bipolar" eta gainerakoak ez dira ongi begiz joak
izan. Esaldi ergel horiek [...] ez dute deus esan nahi. Ib. 395.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
541