Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
les yeux, représenter" H. "Begietan emon (V), hacer palpable" A Apend, que cita el msOch. Ondo zail da
Donibane Gurutzen olertitza --batean mistiku ta olerkari danez-- idazkera aldetik begitan ematea. Gazt MusIx
164.
BEGITAN EMAN (H). Echar en cara, reprochar. "Reprocher. Asitzen badira zuri begitan ematen egin ez
dezuna, si on commence à vous reprocher, attribuer, une chose que vous n'avez pas fait (Mb). Syn. gain ematea"
H. Zeren [...] begitan ematen zien beren gaistakeriekin, artu zuten begitan ta etziran gelditu gurutze batean
ilzez josirik illa ekusi arte guzian. Mb IArg I 344. Bera baño gutiagokoa izanagatik jaiotzez, adimentuz, dotez ta
diruz aren andrea, begitan orrelakorik ari ez ematea. Ib. 181.
- BEGIETAN GOITI HARTU. "(Sal), tomar ojeriza" A. v. BEGIETAN HARTU.
- BEGIETAN IZAN. (Aux. trans.). a) Tener a la vista. Cf. Lar, Añ: "(Siempre te tengo) presente, beti gogoan
zauzkat, aurrean zaitut, nere begi bietan zaude, zagoz". Benedika fortuna! ala enkontru hona! / orai begietan
dizit desiratzen nuiena. E 177. Fiñean begietan zaitut, / amaren seme maitea; / utzi duzu ene gorphutza, / preso
ziñauden etxea. Gç 73. Nekhez nahi zuten sinhetsi ezin ukha zezaketen eta begietan zuten gauza. Lg II 142. Beira
ematen ginen, ederren aldetik; / begietan gintuen Laphurdi guzia, / linho landa iduri, itsaso garbia. Hb Esk 233.
Egyptoan ikusiak baitzituen jainko faltsoak, Aaroni galdeka eman zen othoi eta lehenbailehen egin zetzon
halakoak, hek bederen bethi begietan ukhaiteko. Zerb IxtS 39. Begietan dituztan lur horiek ez nuzke ikusi nahi.
Elur egin balu gehiago, mendiak xuri-xuriak balire, beste gogoeta batzu egin nezazke menturaz. JEtchep 75.
b) (Dv), BEGITAN IZAN. Aborrecer. "Begietan nau, il me regarde avec de mauvaises dispositions" Dv. v.
BEGIETAN HARTU. Geroztik begietan ditu, eta uste dut ez direla hemen luzaz egonen ahal. Prop 1880b,
277. Nor da zuzenagorik, nor khorodunetan? / Gaixtaginek hortako dute begietan! Zby RIEV 1908, 604. Dituzte
asasinaraziko begietan dituzten gizonak, bai eta egin araziko egun guziez [...] krimarik beltzenak. Elsb Fram
183. Jaun hoiek serora batzu eta fraide batzu dituztela holaxet begietan; eta bertze batzu aldiz beren gogokoak
dituztela. HU Zez 100. Ba, poxolu ditugu, begietan ditugu, etsai ditugu frantsesaren itzalean eskuara ito nahi
luketenak. HU Aurp 205. Jabeak ikharan arrotz harek, guti edo aski begietan dituelakotz, sudurra sarthuko
duela barnago, jakitea gatik zer irakasten den han. JE Bur 44s. Zuzena maite duzu, ta okerra begitan (Hebr 1,
9). Or MB 76 (Lç gaitz eritzi, He gaitzetsi, TB hastiatu, Dv higuindu, Ol gorroto). Ifernuak begietan du Eliza:
fraile eta serorak baitire Elizaren ume hoberenak, han eta hemen inharrosiko dituzte. Zerb IxtS 111. Munduak
herrarik ezin duke zuentzat; ni bai begietan nu. Leon Io 7, 7 (Dv gaitzets nau). "Politikero" eta Eliza gizonen
martira, orok, begitan zutenek berek, Saindutzat zaukaten gizona! Ardoy SFran 21.
(Con comparativo). Ezta gizona guretarik; gure arak, eta gutiago gure sinistea, eztire harenak; gogoko
baino begietanago ditu hemengo zerak. HU Aurp 197.
c) BEGITAN IZAN. "Begitan diat (Sc), me agrada" A.
- BEGIETAN JARRI, BEGITAN JARRI. (Precedido de gen.). Ser aborrecido por. Neron [...] bere lasaikeria
eta beste biurrikeriakin guzien begitan jarri zan. Lard 540. Ez nuke nahi holakoarekin eta halakoarekin
samurtu; ez nindake nahi auzoekin makurtu, eta guziz herriko auzapezaren begietan jarri. HU Zez 85.
- BEGIETARA. (Alativo en función de part.). v. begietaratu.
- BEGIETARA EMAN (Dv), BEGIETARAT EMAN (Dv), BEGITARA EMAN, BEGITARAT EMAN. Hacer
ver, mostrar. "Begietarat ematea, exposer, représenter, faire voir" Dv. "Horrek begietarat ematen du zein gaixto
den nihortaz trufatzea" Dv. "Begietara eman zion zein zen handia egin zuen gaizkia" Ib. Elizako aiteen
arabera, Adameren lo hark ematen daroku begietarat salbatzaillea gurutzean gure gatik ezarria. Lg I 17. Eman
zioten, hitz estaliz, siximitarrei begitarat bere esker-gabetasuna. Ib. 216. Bada horra nere kasua, baldin
gogoramendu on hauk izpiriturat eta egia hoin ageriak begitarat eman dauztatzun ondoan. CerBid 8. Fable
hunek demaizkigu / begitara bi exenplu: / zointarik bata ez bertzea / zuhur ez baita hartzea. Gy 217. Bazter
orotan Jainkoa da, ta zeruan da lurrean eta beste zer guzietan begitara ematen zaigun ona ta ederra
jainkotasunaren dirdira da. Gazt MusIx 168.
- BEGIETARAINO, BEGI BIETARAINO, BI BEGIETARAINO. Totalmente (litm. 'hasta los ojos'). Hala da
bada haragiaren atseginetan eta plazeretan dabillana ere. Gose da, egarri da eta emozu nahi duen bezanbat, sar
bedi begietaraiño, baiña eztiteke ase. Ax 385 (V 252). Deabruak ta munduak engañatu ta pekatuetan begi
bietaraño sarturik zegoen. Cb Eg II 196. Geiegi maitatu zituan erbesteko emakume arrotz galduak zoratu ta
sartu zan begi bietaraño Idolatrian. Ub 43. Miñatza lotsagarri likits askorekin begi bietaraño beteak datozen
aekin iturri garbitzalle oek egiten dituzten mirari andiak. Izt C 77. Bekhatu lohietan bi begietaraino sarthurik,
Jainkoaren deiei bethi beharriak tapatuz, nere lehia tzarren asetzen ibili izatu naiz. Dv LEd 269 (Cb Eg II 196
begi bietaraño). Oitura gaiztoen zingiran begietaraño sartua zegoen zaldun gazte noble bat. Arr May 41. Sobera
aspaldi huntan bizi da sarthua begietaraino paganotasuneko tzarkeria deithoragarrietan. Prop 1893, 145.
Riktrudis begi bietaraiño gorri-gorri iarri zan. Ag AL 72. Gudan etzan ibilli; baña zantarkeri ta ustelkerietan
begietaraño sartu ta ustelkeri orren atsa alde guztietara zabaldu bai. Eguzk GizAuz 17. Ez ahal dirudite
begietaraiño lokatzez beteak? Mde Pr 99. Apaiz ta moja ta praile, senper ikusteko zaudete; bi begietaraño sartu
baitzerate Biurriaren alde. Or QA 85.
- BEGIETARAT JOAN. (Tras gen.). Ser evidente para. Bada hor egiazki gauza bat, Erlijione gabekoen beren
begietarat dohana. Lap 323 (V 147).
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
530