Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
98.
(Begien aurrean). A los ojos de, a juicio de. Nire begijen aurrian, beintzat, Narkisen idekua zirudijan. Otx
108. Leitza-mendietan daude izai-zuaitzik (pinabeteak) onenetakoak; nere begien aurrean jarri diran ederrenak.
Munita 113. "Neuretasun" kuttun hori baliakuntza eskasa izango dute besteren begi aurrean. MEIG III 142.
- BEGIEN AURREAN (AITZINEAN, BISTAN) EZIN IKUSI. Aborrecer, no poder ver. v. BEGIZ EZIN
IKUSI. Hil nahi laugukete gure mintzai zahar maitea [...]. Begien aitzinean eztezakete ikus. HU Zez 121.
Harritua nindagon, iduri zaitan Jainkoaz madarikatua zela, ez nezakeen begien bixtan ikhus. Arb Igand 56. Zuk
eta zure senarrak arrokeria andia daukazue zeuen ondasunakaz, da ezin ikusi dozue nekazalerik begien aurrean.
Echta Jos 66.
- BEGIEN AZPI. (En casos locales de decl. sing.). A (de, etc.) la vista, ante los ojos. Jainkoaren beraren
begien azpian eta Jesu-Kristo hekientzat sakrifikatzen den memento berean, asko bekhatuz lohitzen dire. Dh 224.
Nik, aingeruen begien azpian, eta ardura gizonen aintzinean, mazelakoka ibili dut nere Jainkoa. Dv LEd 112
(Cb Eg II 58 aurrean). Ahalaz begien azpian iduki behar da zer gertha ere. Dv Dial 71 (It ikuskiñean, Ur
ikusbegijan, Ip ikhusteko bidian). Holetan bizi da laboraria Jainkoaren begien azpian. Dv Lab 8. Haren
aitzinean ez da ezin-ikhusizko kreaturarik, eta gauza guziak ageriak eta zabalduak dire guk aiphatzen dugunaren
begien azpian. Dv He 4, 13 (Lç, Ker begietan, He, TB begien aitzinean, Ol begitan, IBe begientzat). Zure begien
azpian hartuko ditut zure emazteak eta bertze bati emanen, eta harek iguzki hunen argitan hekiekin loeginen
du. Dv 2 Reg 12, 11. Bazterretarik begien azpirat edo bere esku ederren arterat emaiten zakotenean
arrotz zerbeit, urruntzen zitzakon, edo zuen aurdikitzen behatu orduko. JE Bur 175.
- BEGIEN BETEGARRI. v. BEGI-BETEGARRI.
- BEGIEN BISTA (V-gip, AN-5vill). Ref.: Etxba Eib; Gte Erd 303; Elexp Berg. (En casos locales de decl. sing).
A (de) la vista, ante los ojos; presente (en expresiones como begien bistan hartu 'tomar en consideración, tener
presente'), evidente (begien bistan egon, izan, etc. 'ser evidente'). "Begixen bistan dago zeren ondoren dabillen"
Etxba Eib. Begixen bistatik kendu zaitez, gaiztuori! Ib. "Zoazi nere begien bistatik (AN-5vill)" Gte Erd 303.
"Begixen bistatik kendu, quitarse de la vista. Kendu zaittez nere begixen bistatik belarrondoko bat ezpozu nahi"
Elexp Berg. v. BEGI-BISTA. Ene begien bistatik zoazte, o gaixtoak. EZ Man I 86. Zer den gure etorkia / ongi
kontsideratuz / eta gure miseria / begien bixtan hartuz / ezagutu behar dugu / gure ez-deustasuna. Monho 106.
Billafranka herrira / hurbiltzen pausia, / begien bistan daukat / hango presentzia. Bordel 46. Larrun paretan
alha zirela ardiak, / gure begien bixtan ageri guziak. Hb Esk 233. Zure parerik etzaut jiten neure begien bistara.
ChantP 292. Barbaro oiek begien bistan / illta nai zuten ikusi. Xe 338. Ene begien bixtan egin du Ganixek bere
azken sakrifiziua. Atheka 171. Obrak begiyen bistan or daude / gezurrak ez du baliyo. Tx B I 98. Ama, tristeziaz
bethea, / Semea iltzean, / begien bistan gurutzea, / zagoen nigarretan. In SMitx Aranz 126. Al dan azkarren
aldegin zazu / nere begien bixtatik. Basarri 145. Gure olerkariak eztu joera ori begien bistatik galdu, baiña
bizitzaren aitzinean berak artzen duen jokabidea oso da ezberdiña. Vill in Gand Elorri 10. Etxera biurtzerakoan,
egundoko eztabaidea daroa bere barruan. Beste bizitza-sail bat agertu deutsa Ezekielek begien bistara. Erkiag
BatB 135. Begien bixtan ikusitzen da / ni lilluratzen nazuna, / nere mingaiñak ezin esan du / zuk dezun
edertasuna. Uzt Sas 169. Begien bixtan izar eder bat ezarri dautazulakotz, / ikus orduko maite nuena nik ditutan
indar oroz. Xa Odol 114. Erantzunik gabe utziko dut galdera: zuk dakizulako zein den, nik dakidalako eta
mundu zabal osoak dakielako, begien bistan baitago. MIH 215.
- BEGIEN BISTAKO. Evidente, (lo) que está a la vista. Begien bixtako gauza da ongarri onak duela ondorio
ona. Dv Lab 154s. Gazteari ez eutsan grazi aundirik egin "laztana" itz orrek. Begien bistakoa da orren zegaitia.
Erkiag BatB 71. Eta norbait ori, dana dalakoa izan, Nikanorrentzat eragozpen itzela izango dana, begien
bistakoa argiago ezin. Ib. 161.
- BEGIEN EDER. Agradable a la vista. Ezi adixkide hanitxek eztizie profeitürik emanen [...], ez lekhü apart
eta begien ejer direnek segürantzarik. "Locus aliquis secretus & amœnus". Mst III 59, 3 (SP plazersurik, Ip
ederrak). Ezta nekegarri, bai zuzpergarri ta begien eder... Ldi IL 145. Loretan dago aspaldi huntan / gure
begien eder delarik, / gure bihotzen gorotzak baitu / ongarriztatu et' ernarazi. Mde Po 67.
- BEGIEN EGARRI. "Por ser visto, por que le vean a uno. Zer diñozu? Ni enaz joan iñoiz eleizara begien
egarri" Zam Man 18.
- BEGIEN GAINEAN HARTU. "(R-uzt), tomar ojeriza" A. v. BEGIETAN HARTU (b).
- BEGIEN ISTE. Abrir y cerrar de ojos. Une batean edo bat-batean, begien iste batean, azken tutu otsera
(tutua joko da-ta) illak berriz piztuko dira. Inza Azalp 82.
- BEGIEN ITXI-IREKI, BEGIEN HERTSI-IREKI. Abrir y cerrar de ojos. v. BEGI ITXI-IREKI. Begien itxiidiki
batean, ta hitz bakar bat esanaz sendatzen zituan eritasun edo gaitz guziak. Ub 80. Eméngoa idurizaióte
pasatudéla [...] nola begien ertxi-idikibát. LE in BOEanm 620. Irugarren doaia izango da añ bizi ta ariña
geratzea doatsuaren gorputza, non begien itxi-idiki batean joan ditekean nora nai nekerik gabe. AA III 583.
Begien itxi-ideki batean gaizkiña kendu, begiak argitu eta mingaña askatu zion. Lard 403. Jainkoak guzia
beñgoan eta begien itxi-idiki batean egiñ zezakean. Arr GB 58. Asi ordukoz bukatu zuan. Begien itxi idikian,
esan oi dan bezela, bigarren eliza berritu zuan. Bv AsL 55. Banituen jokorako lagunak. Or ikusi ditut ixtilluak!
Aien begian itxi erekiak; batek eskui eta besteak ezkerra, larri ibilli dituzte nere erriala zupatu arte. Ill Testim 8.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
527