15.05.2013 Views

Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru<br />

erresumalat ützüli ziratekianian. Ip Hil 130. Itzul ezatzue zuen begiak eta zuen gogoak lekhu sainduko alderat.<br />

Arb Igand 181. Begiak errespeturekin itzuliak Ostia Saindua ganat. CatJauf 116. Itzuli nigana zure begiak,<br />

Maria Birjin txit goragarria. ArgiDL 51. Goienekoak beregana begiak itzuli arte ez da atzeratuko. Inza Azalp<br />

127. Gora-âla, noizean-bein itzuliz begia, / mutillak jalkitzen du dakien guzia. Or Eus 249. Yainkoek beren<br />

begiak nigana itzuliko zituten itxaropenik elikatzen ote zenun? Zait Sof 116. Denak begiak sartu berriari buruz<br />

itzuli zituzten. JEtchep 102. Beren gisa eta beren aldetik ibili izan direla estrukturalista direlakoak, beren<br />

hauzotik irten gabe, beste inora begiak itzuli gabe. MIH 194.<br />

Volver, apartar los ojos (de). Hobe da begiak itzultzea desgogarazko gauzetarik. SP Imit III 44, 1 (Ch<br />

apartatzea, Ip begien baztertzia). Hobiago düzü gaiza desplazer egiten deizienetarik begien ützültzia. Mst III 44,<br />

1.<br />

- BEGIAK JARRI, BEGIA JARRI. Poner la vista, fijarse. Liburua itxirik, eman zion agintariari, eta eseri<br />

zan. Eta, Sinagogan zeuden guztiak, zeuden argan begiak jarrita. Oteiza Lc 4, 20 (Brunet jarriak). Joseren<br />

begiak etziran iñongo neskatxetan beñere jarri. Ag G 138. Itxuak asmo batean begia jartzen duenean, utsegiten<br />

ikusi al dek beñere? Alz Ram 99. Bere begiak ikaslengan yarri ta bere agoa zabaldu ta irakasten zien. Ir YKBiz<br />

117s. Arako arrantzaleari begia jarrita zegoan, presa-ondoan kanabelarekin amoarraiak nola arrapatzen zituan<br />

ikusten. Anab Poli 105. Biltzarre nagusian zeuden guztiek begiak harengan jarriak zituzten. IBe Act 6, 15.<br />

- BEGIAK JO. Ver. Cf. BEGIEK JO. Begiak ez du yotzen / urdin baztergabea / besterik. "La vista no huella<br />

sino el azul sin término". Ldi BB 44.<br />

- BEGIAK JOSI. Clavar los ojos, mirar fijamente; fijarse, poner los ojos (en). Bere begiak oi berabilke /<br />

laztantxoagan josirik. Lazarraga 1182v. Begiak lurrean josi, mandatua aditu ta gelan itxitzen zan. Cb Just 30.<br />

Begijak ez dituzu eukiko beti lurrian josirik. Mg CO 141. Aurrez-aurre ikusi al banedi, nere begiak bereetan josi<br />

al banitza. Alz Ram 81. Bizkaiko arma arriari / josirik neure begiak / kantauko dodaz Euskal / -Erriaren gloriak.<br />

AB AmaE 47. Apez gaizoa jarraiki zaio gillotinaren gaineradino, beti begiak haren begieri josiak zituelarik. HU<br />

Aurp 47. Lotsien-lotsiaz neure begiyek lurrai yosita nituela, eskien asi nintzen. Kk Ab II 58s. Bekuaz gora,<br />

goikuaz bera, alde guzietara erabilli zuen. Begiyak bere artan josi nai zituen. Alz Burr 33. Su-garren gorabear<br />

kizkurrari begiak yosita, nere buruari ala nitxion. Ldi IL 19. Guzien begiak arengan yosirik zeuden. Ir YKBiz 79.<br />

Nitzaz kontura dedin, bere begiak nigan josi ditzan, nitzaz oar dedin. Txill Let 35. Bere begiak sarjentuarenetan<br />

josiaz, aren itzen egia igarri nai zukean. NEtx Antz 143. Bat yegoan besteak baño loditxuagoa. Ta areri josi<br />

neutxiazan begi biak. Bai! Aixe bera eroan bear niyoan. Bilbao IpuiB 252.<br />

- BEGIAK KENDU. Apartar la vista. "Apártate, begiak kendu gauza txarretatik" Izt. Dakuskezun gauzagaiti<br />

ez begiok espilurean kendu. Lazarraga 1153v. Ken ditzadala zugandik nere begiak. Lar SAgust 14. Toki batetik<br />

begiak kendu bage. Mb IArg 284. Zimurtuak agertzen zituan ispilluagandik emakume batek begiak kendu oi<br />

zituan bezala. AA III 422. Lanbide oietan guzietan begirik kendu etzuten, ez aldegin ere. Lard 465. Zakurrari<br />

begirik kendu gabe. Ag G 310. Eztautsie begirik be kenduko ganetik. Kk Ab II 135. Aren irudiari begiak<br />

kentzeke. Erkiag Arran 83. Aingeruk eztin begirik kentzen, Yolanda. NEtx LBB 149. Artistari begirik ez kendu,<br />

ba. MEIG IX 133 (en colab. con NEtx). v. tbn. Cb Eg III 291. Astar II 137. It Fab 69. Inza Azalp 78. Or Mi 90.<br />

Auspoa 100, 134 (ap. ELok 318). SM Zirik 88. Basarri 28. Osk Kurl 198. Etxba Ibilt 472. Berron Kijote 189.<br />

- BEGIAK KOKATU. Fijar la vista. Eztezazula sekulan begirik koka bertze muetako jenden gainean,<br />

beldurrez begietan gaindi sar dakizun bekhatuaren pozoina. Dh 73. Bere begiak etzekiten nun koka eta bere<br />

biotzak etzun atsedenik arkitzen. Etxde JJ 183.<br />

- BEGIAK LANBROTU. Empañar(se) la vista, nublar(se) los ojos. Erraiten zaitzu zahartzen hasi zarela, bi<br />

illetan iarri zarela, begiak lanbotzen hasi zaizkitzula. Ax 71 (V 47). Isaak zahartu zen, eta begiak lanbrotu<br />

zitzaizkon, eta etzezakeen ikhus. Dv Gen 27, 1 (Ur begiak illundu, Ol begiak gandoarren itsutu, Ker ikustea<br />

galdu, Bibl begiak ahulduak). Izpiritua argitzen balinbadu, begiak lanbrotzen othe ditu arnoak? <strong>Bar</strong>b Sup 72.<br />

- BEGIAK LANDATU. Mirar fijamente, fijar la vista. Bigarren behatze hark, berriz bihurtze hark, gogoeta<br />

egiten duela eta zer hari den dakiela, begiak finkaturik eta landaturik, emaztearen begiei. Ax 392 (V 256).<br />

Batzarrean jarriak ziren guziak begiak landaturik baitzegozkon beha. He Act 6, 15. Zerurat landatuak zituzten<br />

bere begiak. Lg II 297. Nigarrez nindagolarik, begiak Birjina Sainduaren imaxina haren gainean landatuak.<br />

MarIl 74s. Hari buruz itzuli ginen denak, begiak landatuak, zer atherako zuen. JE Bur 135. Mari-Antoni bi<br />

begiak landatuak beha zagokon zorrozki leihotik. Lf Murtuts 9. Gero liburua hetsirik eta sinagogako muthilari<br />

emanik, jarri zen Jesus, oro begiak landatuak hari beha zaudela. Leon Lc 4, 20. Bere begiak harenetan<br />

landatuak egoten zen Theresa, irribarrerik gabe, hitzik gabe. Mde HaurB 66. Eni buruz inguratu zen eta bere<br />

mozkor-begi lausoak landatu zizkidan. Mde Pr 109. Nolazpeit elgar aditzen zuketen, jendea baitzagon segurik<br />

hari beha, begiak haren begietan landatuak. Ardoy SFran 136.<br />

- BEGIAK LAUSOTU. Empañar(se) la vista, nublar(se) los ojos. Liburuan bere jarri oi naiz, / begi neureok<br />

lausotu. Lazarraga (B) 1204r. Irrisku artan bere burua ekusi zuenean, lausotu zitzaizkon bere begiak, ez<br />

ekusteraño an zebiltzan morroiak. Mg VersBasc 18 (PAb 216 begi, larritasunak erdi lausotubak). Nok lausotu<br />

ditu zuben begijak ez ikusteko egija ta jarraituteko guzurrari? Mg CO 275. Begiak lausotu zitzaiezten, Jesus<br />

ezagutu etzezaten. Lard 471. Ganduak lausotu al-zezkiak begiak, ala ez al-da Malentxo lagun-aldra orretan<br />

izketan datorrena? TAg Uzt 41. Eta horrexek lausotu ditu zenbaiten begiak. MIH 269.<br />

Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten<br />

mende.<br />

519

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!