Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
uzten ikustera! JE Bur 28. Horra egiaren bigarren itxura, gure begietakoa. Ib. 165. Ia begietaraño bizarrez
jantzia. Ag G 170. Logale, enauk besterik: [...] Begi batez bestea ezin ikusi diat. A Ardi 48. Guztien begiak
berarengan zituen. Ib. 71. Atso guztijak barre santso baten dagoz eurai begira, bixi-bixi ta pozik daukezela
euren begi tximurrak. Kk Ab I 58. Ikusi zuan jateko ona zala, begitarako ikusgarria ta itxuraz atsegiña. Inza
Azalp 47. Han izan bazinezte... Hirriz urratuak, nigarra ere begietan geldituko zinezten, egiazki. Barb Sup 44.
Bazter guzietan, alhorrak, begiek ikus-ahala urrun, ogi urhezkoz estaliak. Ib. 141. Boneta begietaraino sarturik.
Ib. 180. Borthizki joka, begiak sutan, / ezpata xoil bat eskuan. Ox 161. Azken-asper bat eman nai die begiai
urrutira ikusten duan jaiot-ibarra betikoz utzi baiño leen. Mok 21. Besoak zintzilik, begiak laiño, barrua
laiñoago. Ib. 19. Txoria zegoaneko gelarik ez iriki, begien agerian ba zegoan ere. Or SCruz 88. Arrisko
gogorren artean ibilli bearko dek, nere ondotik urruti, nere begiak iritxiko ez auten tokietan. Alz Ram 23.
Mundua hor dut meneko, / hedatua enetako; / haizia musikan ari zait / beharrien goxoko; / badut ere gai begiko.
Etcham 74. Umearen eitetik begi erne batek aski errazki bila dezake aita. FIr 159. Azkenian kalaka,
harramantza eta oihutan, denek matelak gorrituak, lephoko zainak antuak, begiak bizi eta xorrotx. Zub 98.
Begiek etzuten sinetsi nahi han ikusi zituenak. Ib. 70. Emen alairik / nago begijok urten biarrik, / gauza guztijak
ikusi nairik. Enb 202. Samiñaren miña! orain ernai nabil; / begitatik juan yat betiko lua. Laux BBa 134.
Beribilen gidariek begia luze, harrizko arkua noiz agertuko zaioten. JE Ber 45. Baratz-erdian dut arki / amona:
alderoka dator, / begi galduak nora-nai... "Sus ojos anublados". Ldi BB 148. Begien zuria ageriz. "Poniendo los
ojos en blanco". Or Eus 344. Sua dario mutillari begi bietatik. TAg Uzt 60. Ariek ziran begi sorgiñak Matxinen
bigarren alabarenak! Ib. 214. Agintari-ordekoen begi zorrotza gañean dabela, ez litzatekez ondo ibilliko. Eguzk
GizAuz 129. Ganen, zeruan histurik izar begi arraiak, / gau-amets beroez barnea pilpilka. Iratz 113. Goliath
atxeman zuen kopetan, bi begien artean. Zerb IxtS 53s. Begi handi batzu egin zituzten ba herriko gizonek, ezin
ontsa xilatuz guarda ondoaren matrikula. Lf Murtuts 16. Aro itsusi hauiek errefriaturik seguraz ere, arras begi
trixtea kausitu nion. Ib. 10. Barur egiten duzuenean, ez jar begia ilhun, gizon faltsuen pare. Leon Mt 6, 16 (Lç
itxura tristetako, He triste, Dv begithartez ilhun, Hual beltzuri). Burua besa-tartean sartu, begiak itxi-itxi egin
eta alaxe egon oi zan. Etxde AlosT 28. Aurpegia leun daukazu, begiak azal, esku-zaiñak etzaizkizu
nabarmentzen. Or QA 150 (cf. nota del ed.: "ez zuloan edo barnera sarturik"). Neri etzaizkit ileak beiñere laztu
[...], ez begiak zuringotu, ez dut korderik galdu. Ib. 173 (cf. PMuj: "begiak xuringoturik, con los ojos en
blanco"). Ez dezagun iñor gure begi soillez ebatzi. Etxde JJ 218. Etzuten begien ikusmiran iñoren arrastorik
topa. Ib. 111. Zure biotzaren ontasuna begi xamur oriek erakusten baididate. Ib. 245. Arantza, baltzerana zan,
begi illunduna, barrura dei-egiten dakien begi zoragarrien jaube. Erkiag Arran 26. Ez dute aski begi hamazazpihemezortzi
urte dituzken mutiko mehats luxe batentzat: hain zartako ederra ematen dio pilotari! Zerb Azk 116.
Ezkilen ondotik zer ikusgarriak, dela itsasoko alderat, dela mendirat! Begien asea! Ib. 16. Hen begietan
ezagützen nian irri-karkaza handi isil bat. Mde Pr 133. Haren begiak borobildu ziren harridura gatik. Ib. 157.
Langile batek begi bat galdu du ezbehar batean. Kristalezko begi bat erosten du beraz. Ib. 72. Bezperan bezala
musu bat eman zion begietara. Mde HaurB 44. Ganaua neurtzekuan, eiten da, kordela artu, ta, tak, tak, guutzia
egin kordelakin, ta mun egin kordelai, ta nee begixak ezteixola gaitzik ein esaten da (V-gip). Eusk 1956, 211.
Euren artean ba ei zirean banaken batzuk bekokien erdien begi bakarra eukienak be. Akes Ipiña 30. Iguzkiak
joiten zuen. Lehoin, hartz eta zimino horiek debrua begietan iduri zuten iguzkitarat. JEtchep 40. Etzuen bere
lagunari behatu ere. Begi ta gogo han zagon paper handi haren aintzinean zoraturik. Ib. 40. Soin osoa begi
baliz, zerez entzun? Zait Plat 126. Nun begia, hara tiroa. Arti Tobera 280. --Ortarako begi berriak --azti-begiak-
- izan bear, nunbait, edo sen apartekoa, susmo berezia, intuizioa, edo musek igorritako doai sotil ori. Vill in
Gand Elorri 12. Pena ematen zidan gixarajoak. Begi biak aunditurik zeuzkan negarrez. Salav 32. Itzetan
gogorkeria ta begietan eztia jartzen jarraitu zuen. NEtx LBB 149. Zenbat bidar egon ete zan Txingudi itsasadar
oni begira Loti, Jaizkibel mendirantza bere itsas-gizon begiak. Alzola Atalak 88. Gorputza sendo eta begia / argi
edade orretan, / urte oriek dauzkan gizonak / ez ditu saltzen urretan. Uzt Sas 188. Gordian ezin egon dirade, /
ain dirade dotoriak, / begiak piskat gozatutzeko / zer dira gauza obiak? Ib. 321. Begi eztian begira zaude / hartu
duzun senarrari. Mattin 77. Hortaz oroituz maiz etortzen zaut nigarra begietara. Xa Odol 114. Zuretzat baizik ez
dut begirik, zare ene iguzkia. Ib. 114.
A ze zikiña atera diozun begitik! (AN-araq). (Esan diozuna bearrik esan diozu; bestela nork daki zer gertatuko
zitzaion). Inza NaEsZarr 14. Ejitoko ilunbeak baino ilunagoen erdian, Damaskora gabe, argiaren distirak
begiak liluratu dizkielako. MIH 374. Hizkuntza idatzia begiek jasotzen dute bestek baino lehenago. Ib. 111.
(Como primer miembro de compuestos). Lege naturalean asko zen [...] kanpoko zenbait seiñalerekin, kontu
egizu begi ailtxatze batekin edo belhaurikatze batekin, Iainkoari berari kofesatzea. Ax 523 (V 337). Mustatxak
erhi puntez goiti biribiltzea, xirloak barraiatzea, begi dardoak aurtikitzea, kapa ukhondoaz zabaltzea. SP Phil
285 (He 286 begi dardo artikitze bat). Indazuz negarrezko begi-korrontak, urtuteko neure erru atsituak. Añ EL 1
93s (EL 2 103 negar-korrontaak). Zilar-plaka lodi bakotxa hegiz-hegi zilarrezko lore ñimiño batzuek bere
lagunetarik berexten dute, zedarritzen, ikusliarraren begi-atseginarentzat. JE Ber 62. Erriko biztanleak ao batez
begi-ikaraka esango dabe: "Larretxeko sorgin gaizkillea dabil or egazka". TAg GaGo 33. Jasoaldi bakoitzean,
begi-irriño atsegiña bialtzen zion emakume illegorriak. TAg Uzt 181. Matxinek irakurri zun ugazamaren begidirdaian
eta abots zorrotzan Usoaganako gorroto agintza. Etxde AlosT 26. Zure eskutitza jaso bezain laster,
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
507