Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
xedea, zeiña baita gure arimako begia, garbiago eta xuxenago baita, hanbatenaz gabiltza seguratukiago
hirrisku diferenten artean. Ib. 33, 2. Eztabela urtaiten negarrik geure begietati. Urqz 13. Ene begiak bustirik /
zugatik negarretan. Gamiz 205. Jaungoikoak ez badeub begirik zerekin ekusten deub? CatCeg 25r. Atxik-arazten
baititu begiak eta beharriak zarratuak, izpiritua lohi dezaketen objet guzientzat. He Gudu 114. Engañadurik
ezpadago begia / au dok Mutil balz Bergarako danzari koplaria. Acto 236. Zuri diaudetzü ene begiak, zütan
fidatzen nüzü, ene Jinkua. Mst III 59, 4. Agur bat egin ez dizunagana begi zorrotzak iraultzea. Mb IArg I 72.
Bere bi begietatik negarra dariola. Ib. 84. Gutitan jasotzen zituen lurretik begiak. Ib. 179. Negarrezko iturri bi
nere begiak izan bite. Cb Eg II 59. Lurrak jango dituen begi oriekin. Cb Eg III 385. Burutik berako andi batek
begietara eman zion ta itsuturik gelditu zan. Cb Just 65. Fedearen begiekin behatzen diote munduko lazeria eta
atsekabe guziei. Lg I 377. Erakutsi ziotzon handik begiak ikhus ahal bezanbat bazter. Lg II 131. Gizonen begiei
gordea badago, hanbatenaz gehiago izarniatzen du Jinkoarenetan. Mih 94. Bégis beterik egon bear dú etxéko
búruak adbertitzekó ta zelatzekó on den guzia. LE Matr5 9. Ohoria beste althera mintza laiteke haren begien
khinper ari baginande zerbaitetan. Egiat 261.
(s. XIX). Ifernuak erraiak idekirik, / diote, hots, irets baginetza. / Bainan egun Jaunaren begitarik / ez daite
nihor geriza. Monho 118. Gabian gabian / begirik itxi barik / oiaren ganian. DurPl 50. Gauza gaitza da aditzea
begien kontra sinistu bear degula. Mg CC 196. Batera ta bestera begiak darabiltezala. Ib. 216. Odola ateratia,
eskutur ikara bagia ta begi zolijak ditubenentzat ez da orren gauza gatxa. Mg PAb 49. Jaso begiak ta biotza
zerurantz. Añ EL 1 64. Neure naiaz, gurariz ta begiak zabalik jausi nas suzko oxin gartu onetan. Ib. 57. Gizon ta
emakume delikaduak sentikorrak ta su-txatar bat eskura jausirik negar-anpulluak begietara ateretan
deutsuezanak. Añ LoraS 117. Begi bat baño bearrago ta maiteago. Ib. 28. Begi batetik okerra zan. AA II 216.
Aginte onen itzak [...] erabilliko dituzu begi bien erdian, eta letraz ezarriko dituzu zure etxeko atalburuan (Deut
6). "Inter oculos tuos". Ib. 10. Erran diezakezuedan guzia da gizonaren begiak deus eztuela egundaino ikhusi,
gizonaren beharriak egundaino deus eztuela aditu. Dh 169. Txito ikuste laburra ta begi illunak daukaguz geure
paltai begiratuteko. fB Ic II 216. Eurak [letrauak] diriala bein kereiliagaz doianaren poltsiari usain egin ezkero,
Argok baino begi geijago daukeezanak. Ib. 169. Begiai eragin barik / arriturik, ikararik / dagoz yenteak
entzuten. Zav Fab RIEV 1907, 535. Ez da erran behar begia ezin egin daitekela ardura K eta Z ikhusteari; letra
horiek gaitzikorrago begientzat, eta hobeago izanen da, zeren gehiago lothuko baitire izpirituari. MarIl IX.
Üskal herriko anderik / dirade izarren parik; / kolorik gorri, begik argi eta ajil haien airik. Etch 534. Ez duela
abandonatuko bere eskuko obra, begia haren gainean izanen duela. Jaur 106. Eloy asi zanean / klaratzen egia /
illun ifinten zion / Kamarak begia. Izt Po 64. Bego bethi, derra Esopok, nausiaren begia, / ikhusteko gauza
nehor bertzek ez ikhusia. Gy 91. Hiru mendi badire, atheka bezala, / Laphurdi hegoatik beiratzen dutela, / begiei
baitiote besta erakusten / nihor hekin gainerat denean higaten. Hb Esk 90. Begietako miragarri hura ikusi
zutenean [...], arri egiñik geratu ziran. Lard 407. Begien zoragarria zan leku ederra. Ib. 128. Ai nola Aingeruak
begiak estaliko zituzten ez ikusteagatik. Ib. 446. Begia begiagatik, ortza ortzagatik. Ib. 381. Begi hunak behar
dira ekhitara ere haren elkhiteko. Ip Dial 24 (It ikuste ona, Ur begi argijak, Dv begi ona). Jainko Jaunak lurretik
ilkhiarazi zituen zuhamu guziak, ederrak begiko, eta ahoko gozoak. Dv Gen 2, 9 (Urt ikhusteko eder, Ol, Bibl
begi-betegarri, Ker begientzat eder). Hari da begiz kheinuka, zangoz joka; erhiz mintzo da. Dv Prov 6, 13 (Ol
begiz keñu; Ker begiakaz kiñuka). Eskuak gainean ezartzen ziozkala, argia bihur zakion begietara. Dv Act 9, 12.
Begi biyak dakazkit / malkotan asiak. Bil 64. Neri gisa berera / bein sartu zitzaitan / dama bat biyotzera /
begiyetatikan. Ib. 57. Burua eta begiak aphal, iduri du hobendun bat bere jujearen aitzinean. Laph 55. Egia
behin ezagutuz geroz, begirik ez du haren ikhusteko baizik. Ib. 131. Pozaren indarrez begi biak irten nai
zitzaizkan. Arr GB 72. Lo gozo batek begiak itxi ziozkan. Ib. 47. Orai banuazü herriti, / ardüra dizüt nigarra
begiti! ChantP 298. Egündano ükhen banü demendren leiñhüria / enündüzün ausartüren begila so' gitera. Ib.
174. Begi bat itxua du, / adar biyak motzak. Xe 298. Batek erraiten zuen: / trixte du begia! Elzb Po 209. Xorta
bat edanez-geroz, begiak ñir-ñir; zer? ez dun ahalkerik? Ib. 207. Nori gogoak emon artu burduntzia, / tau
sartuta galduko eutsala begia / agura berenoak bere andreari? AB AmaE 237. Nai dek begitik agertu biotzian
ez daukiana? Bv AsL 109. Urre-zillarrak begirako onak, biotzerako txarrak. Bv AsL 131. Esan zion begi bat
kiñatuaz. Apaol 40. Gure Manuri ez zaiok sekula begirikan legortuko. Ib. 67. Gobernadorearen begia etzen aski
garbi saindu hekien loriaren ikusteko. Jnn SBi 146. Lanho batek hartu ziozkan begiak; itsutua zen osoki. Ib. 70.
Giristino gazte harrek hain zuen arin eta alegera begia, non errexki ezagun baitzen alferretan zirela tiranoaren
lan eta indarka guziak. Ib. 151. Haien begiak eztitzadan seküla kolpa bekhatiaren thona itxusiaz. Ip Hil 261. Eta
hori zertako? Jendearen enganatzeko; begietara errautsaren emaiteko. HU Zez 42. Bits utsa da, Sebero, /
gaurko iakituria: / begirako, mendia; / aizea, ukutuezkero. Azc PB 266 (en la versión de Ur PoBasc 378
begijentzat mendija). Urdailla baiño begiyak andiyago daukanazan yatun orrek. A BGuzur 119. Ain txikia dan
begiko ikuslekutxuan, egiten da oso osorik gauza guztiz andiaren antz edo irudia. Itz Azald 164.
(s. XX). Etorri jakoen begietara beti betiko loa. Ag Kr 199. Anpolaiak baño begi gorriagoakaz, zoro baten
irudira, zotinga ta negarrez. Ib. 204. Aztako tenpra guziuan egon zen begireki, zoinek zion bizitarzun obenena.
Mdg 133. Arri batek arpegian jo zuen eta begi bat iya aterean utzi zion. Goñi 49. Lenengo ikusi zendudazanean,
sartu ziñean nire begi bietatik biotzerarte. Echta Jos 110. Begia baño naiago leuke etorriko bazintzake. Ib. 250.
Eta iguzkia, begietarat baitago arratsalde aphalarekin, guziz gibelekoentzat! hok itsutzen baititu eta [...] ez
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
506