Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
- BEHERERAINO. Hasta abajo. Mailak tarrapatan behereraino jautsi gabe, baratzen niz ezkaratzari so. JE
Ber 66s.
(Tras ablativo). Eta tenpleko belá erdira zedin bi zathitara garaitik behererano. Lç Mc 15, 38 (Dv gainetik
behereraino). Denbora berean tenpluko beloa hautsi zen eta bi zathi egin gainetik behereraino. Lg II 282.
Hango berrien guri heltzeko / igorri dute Argia. / Gainetik eta behereraino / dena eskuara garbia... Etcham 237.
- BEHERERAKO. "Qui est en direction du bas" Dv.
- BEHERERAKOAN. "Behererakoan, au moment où il va descendre" Dv.
- BEHERERAT. Abajo, hacia abajo. Yainkoaren semia bazira, aurthik zite behererat. SalabBN Mt 4, 6 (TB
beheiti).
(Tras tema nominal nudo; con valor de part.). (Ir) la parte situada debajo de. Hiri behererat zirenean,
Samuelek erran zioen. Lg I 265.
- BEHERETIK. Por debajo; desde abajo. "Beheretik (Lc), desde abajo" A. Hura tiraturik marinerék remedio
guziak bilhatzen zituztén, unzia beheretik hersturik. Lç Act 27, 17. Zuek beheretik zarete, ni garaitik: zuek
mundu hunetarik zarete, ni ez naiz mundu hunetarik. Lç Io 8, 23 (Dv beheretikakoak). Purgatzeko putzuaren hau
ere idurira, / Beheretik hurbiltzen da munduaren hegira. EZ Man I 127. Gainetik zaude Iaunak bezala manatzea
gatik: beheretik zaude habeak bezala sostengatzea gatik. Harb 404. Beheretik gainera igaiten zen arteko
selharua gaindi. "De inferioribus". Dv Ez 41, 7 (Ker beeko tokitik). Bazter-harresiak guneka beheretik
gaineraino gogorki lodi. JE Ber 21. Haitza, beheretik eta gaineraino, floka gorri ilhun batzuz aphaindua. Barb
Leg 136. Hor zagon muthurraz zeruari, besoz paretari [...] --Zer den haatik aberearen usma? Beha nola
beheretik ezagutu duen khardoa. Lf Murtuts 15.
(Tras instrumental). (Por) debajo (de); menos (de). "Eztu emanen hamarna soz [sic] beheretik" SP.
Iongoiko bat onhets ezak gauza guztien gaiñetik / eta kristau laguna ez heronez beheretik. EZ Man I 12. Zu zara
zeruez gainetik, zeruez beheretik, zeruen barrenetik eta gure gana guk zeurok baino hurbilago eta barrenago.
Harb 403. Jainko bat onets ezak gauza guzien gañetik, / eta Kristau laguna ez heronez beheretik. Ub 172 (parece
tomado, directa o indirectamente, de Etcheberri). Erregina zazu Jainkoaren ondotik, Jainkoaz beheretik diren
gauza guzien gainean. MarIl 102s.
- BEHERETIKAKO. De abajo, que viene de abajo. Zuek, beheretikakoak zarete; ni, gainetikakoa naiz. Zuek,
mundu huntarikakoak zarete; ni ez naiz mundu huntarikakoa. "Vos deorsum estis". Dv Io 8, 23 (Lç beheretik
zarete).
- BEGI-BEHERE. "Begi-beera (V, S), de ojos caídos, mirada baja" A s.v. begi-aphal.
beherekondo. "(Hb), extrémité du fond" Lh.
behereragin. "Attenuare facere, [...] behereragitea" Urt III 55. v. beherazi.
behereratu (Dv, H (L)), beherera (Dv). "Descendre en bas" Dv. "Ez da behererako, il n'ira pas en bas" Ib.
s.v. behererako. "Venir, porter en bas. Behereratu zenean, quand il faut en bas. Behereratu zuenean, quand il fut
descendu, porté en bas, vers le bas" H. v. beheratu.
beheretar (L, BN ap. A), beherear, beheretiar (Hb ap. Lh). Propio de las tierras bajas; habitante de las tierras
bajas. "Natural de abajo" A. v. beheitiar, behetar. Igande phesta egunetan asko herritako plazak sobra
hutsak dira, ostatuak eta kafeak sobra betheak, hoi da, ez Eskualdun izatea, bainan Gaskoin edo beheretar.
Egunaria 1852, 15 (ap. DRA). Ni beheretar zendako deitu, nerez banaiz orotarra? / Goi ta beherik ez da enetzat,
Naparro bat da bakarra. Xa Odol 261.
(Tras nombre de lugar). Ezperen bat bedi Nafarroa-beherearra edo zuberoarra Bizkaitarrekin [...] eta
ikhusiko duzu elkhar ezin adi dezaketela. ES 398. Baionako karrika batean uste gabetarik buruz-buru egin dute
hiriko bi apezek Frantzia beheretar jaun eskualtzale batekin. HU Aurp 197. Hunek deithu zuen bere lana
Uholdea eta moldatu mendebal aldeko Nafar-beheretar mintzairan. Lander RIEV 1914, 157.
beheretasun. v. beheratasun.
beheretxo, beratxo (Lar). "Baratillo, merketxoa, beeratxoa" Lar.
beerin. "Beeriñak, berezerinak, otariak, larrarteak, breñas" Izt C 42 (en una lista de plantas; cf. Lar: "breñas,
matorrales y malezas que nacen de suyo en tierras incultas, viene del Bascuence be ereñak, sembrados hondos y
bajos, o de berez ereñak, los que sembrados de suyo nacen. Breñak, otadiak, larrarteak").
beherofiziale. "Bedellus, sarieenta, [...] beherofizialea" Urt III 282. v. baxofiziale.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
501