Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
beeratzea. Vill Jaink 70. Lagüngua zor beitügü / Eüskal Herriko besteri, / indarrak behera ditian / igorririk
herriz herri. "Envoyons-leur nos forces en bas". Casve SGrazi 132. [Mutil koxkorrak] utzitzen du bazkaria eta
begiak beheratzen ditu. MEIG IX 109.
(V, L, BN, S ap. A; Ht VocGr, Lar, Dv, H), beratu (H). (Fig.). Humillar(se); rebajar(se). "Blâmer" Ht VocGr
333. "Humilier" Ib. 371. "Apocarse, humillarse, bere burua gitxitzea, &c. beeratzea" Lar. "No me abato yo a
esas raterías, ez naiz ni beeratzen txarkeria orietara" Ib. "Humiliare, humilier, abaisser" Dv. "Norbaiten omen
ona beeratzea, rabaisser la réputaion de quelqu'un" H. "Panparroikeriak ederki beratu niozkan" Ib. "Beeratu
(V), beheratu (L, BN, S), humillarse" A. Ezen haur humiliatu eta beheratu izan da, gure exaltatzeagatik eta
goratzeagatik. Lç Adv ** 8r. Ezen bere burua goratzen duen guzia, beheraturen da: eta bere burua beheratzen
duena, goraturen da. Lç Lc 14, 11 (He, Ker, IBk, IBe be(h)eratu; TB, HeH, Dv, Ol, Leon ap(h)aldu, Oteiza,
Brunet humillatu, Or beerago bota). Ikhus ezazue zeuen / Iauna beheratua, / zeruetan handi dena / lurrean
ttipitua. EZ Noel 52. Lehen hautatu dut Iainkoaren etxean beheraturik egoitea, ezen ez bekhatoreen iauregietan
(Ps 83, 11). SP Phil 220 (He 221 beheititurik). Hain goratü izan dela, nola bere büria beheratü baitzian
berthütez. Bp II 108. Beheratu baitzare gizonaren zerbitzatzeraiño. Ch III 10, 3. Iazar zazu ene bizkarraren
gaiñean, behera zazu ene buru superbioa. Ib. 50, 6. Zure falten gatik beheratua eta mezprezatua izateko. Ib. 46,
2. Spirituak eman nahi nau gauza guziez gorago, baiñan haragiak nahi badut eta ez beheratzen nau. Ib. 48, 4.
Ondo balegokit nik astinduko nuke, nik beeratuko nioke bere andiustea. Lar DT CCIV. Horra nola den hunen
baitan pobrezia bera beheratua eta humiliatua. He Phil 216. Jautsi eta beheratu nahi izan duenaz geroz, gizon
egiteraiño, eta heriotze laidotsu bat, gu salbatzeagatik, pairatzeraño. He Gudu 134. Leoirik erreenak [...] ere
barkatzen dio bere atzaparren ta orzen artean urratzera zijoan gizonari artara baño len beratzen ta humilzen
zaion aldian. Mb IArg I 336s. Jainkoak beheratzen eta urmariatzen ditu supherrak eta sendoak. Lg I 279. Nor
ere altxatuko baida, eta hura izanen da beheratua; berriz, nor ere beheratuko baida, eta hura bera izanen da
altxatua. Lg II 243. Adiskide izanen ditutzu, zure izanetarik edo goratasunetik zenbait probetxu usteko duteño;
beheratzen bazare, ez darotzute gehiago begiratuko. Mih 68. Beraz behera behera [sic] zaite zure Jinkoaren
ainziñean. Ib. 44. Zure buruba beheratzen zinduen, zure ezdeustasunean hondatzen ziñen. Ib. 29. Baña zu nire
arimea beeratu, ta humildu zaite, ta eldu zaite beti Jauna gana. Añ LoraS 183. Ipui ezin obea adierazotzeko
gizon arro, astin ta buruiritzikoai, nola geroenean izango diran beratuak. VMg 81. Gu salbatzeagatik edo
pekatutik libratu eta Jaungoikoarekin adiskidetzeagatik humillatu, jatxi eta beeratu zan. Gco I 181. Ain arroak,
non uste duen geiegi beeratuko lirakeala egin zaizten ontarteak aitortu ta ongillea alabatzearekin. AA III 345.
Jainkoaz naski orhoitu ere gabe, bederen maiestate adoragarri haren aitzinean beheratu gabe. Dh 224. Ezagutu
erazoten deuskube ze argalak eta gitxirakuak garian, ezauera onegaz humildu eta beeratu daigun geure
arrokerija. Astar II 264. Ala gaizki egin othe dut, zuen goratzeko ene buruaren beheratzea. Dv 2 Cor 11, 7.
Egarri naiz, dio, galtzen diran ainbeste animagatik, nere Aitaren gloria aiñ beeratuagatik eta [...] nere Elizaren
triunfo edo garaipenagatik. EE 1885b, 546. Beeratzen dana, gooratua [sic] izango da. Bv AsL 110. Gisa
onetako egitiakin Franziskok bere burua beratzen zuan, eta etsaiari ebakitzen zion bidia, bere biotzian sartu
etzedin. Ib. 109s. Izketetan iñoiz ere bere izena aotan artzea debekatu zuen, izen au beeratu etzediñ. Arr May
162s. O Jesus bigun gizonagaitik / beeraturiko gorena. Azc PB 31. Gaztelar ta prantzesak beratzeko gaizki
esaten dek, baño aien diruagatik eure sorterria salduko eukealata nago. Ag G 117. Ontasun andia dala gizon
bat apala izanik igotea, ta goien egonik, zer oker dan beeratutea. Or Tormes 15. Bere burua / beratzen daula /
guri bakezko / mosua emon gurarik! Enb 104. Goratzen dana beeratuko baita eta beeratzen dana, goratuko. Ir
YKBiz 343. Txirotasunak ez dau / gizona beratzen, / ezta diruak ere / iñor goratzen. BEnb NereA 69. Nik nere
burua goraipatzen ez badut arako argatik da: beeratzea bait da nork bere burua goraipatzea. Berron Kijote 175.
Esandakoak ez du [Arrese] beheratzen ez gutxiesten. MEIG II 87.
(Part. en función de adj.). Humilde, bajo. Erakatsi nahi derikü Jinkoaren aitzinian bihotz beheratü bateki
bekhatore girela aithortü behar dügüla. Bp I 142. Ez zaiteztela altxa zeben baitan handigozko gogoetez; aitzitik
aphal zaitezte presuna beheratuen alderat. He Rom 12, 16 (Lç beheretara akomodatzen zaretelarik). Munduko
distiaduratik urrun, bizitze beheratua, ilhuna, gordea hautatu izan duzu. Dh 108. Lan ta egikizunik
beeratuenetan: zurak zerreetan, etxia garbitzen ta onelakuetan. Ur MarIl 99. Lurrera zelai bota Erri anditsua, /
goratu ta eregi umill beratua. AB AmaE 29. Arpegiera umil, beeratu eta moduonekotasunagaz gure Jauna
artutera eldutea. Itz Azald 161.
(Part. en función de adj.). Abatido. "Gogoa beratua daduka txit, il a l'esprit très abattu" H. Gogoa (arima)
aspaldion oso eri [du]; ta gogo beeratuak emeki-emeki ta igartzaka soinik errutsuenari oben eragiten dio. A
Ardi 87s.
(Lar, Añ, A), beratu (Lcc, H). "Baratar" Lcc. "Baxar de precio" Lar y Añ. "Garia beratu da, le blé a baissé de
prix" H. Orduko prezioa eskatu dezakezu, baña beeratu bear dezu zerbait mermakgatik. AA II 189. Beti nai
dabee erosten dabeenak al daijen gustija beeratu, eta orregaitik geijago eskatuten dot. Astar II 169.
(Urt), beratu (V, G ap. A; Lar, Añ). Disminuir. "Attenuare" Urt III 52. "Menguar [...] el mar, ríos, luna,
beratu" Lar y Añ. "Beratu (V, G, Añ), menguar, disminuir" A. Senda dietzadatzu ene miñak, ezen ene ezur
guziak khiritu zaizkit eta indarrak osoki beheratu. Gç 43.
Bajar (la voz, el volumen del sonido). Beltranek ordea, abotsa beeratuz, bere azken itzak apalki zuzendu
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
496