Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
behera so, iduri irriz... HU Zez 57. Baoian Adabaldo, gaur Olabaratza esaten iakon erritik zear, bide zior
batetik bera. Ag AL 54. Lepotik beera meralla zinzilik zubela. Moc Damu 25. Ilgarria, ordu bi baño luzeago
lanean jardun ezkero, eta ordu bitik beera jardun ezkero, geiyenean pekatu arina egiten dabe. Itz Azald 92.
Piragua deitzen yakonetaiko bat ikusi eben eurak egozan alderantz etorrala ibai batetik bera. Kk Ab I 81s.
Nondikan bera dago Portugalete? JanEd II 140. Orrena ogei ta amasei ontza / luze bazuben sikira, / neriak
berriz ogei ta bostetik / bera zedukan medida. EusJok 25. Orrek burutik beera yantzi bear luke eta ez beetik gora
(G). "Debiera llevar faldas y no pantalones". A EY III 93. Orma goittik bera estaltzen zuan oiala. Inza Azalp 70.
Oi, heien nigar goxoak begietarik behera! Barb Sup 165. Lepotik beera berriz, txistu-danboliñak zintzilik. Mok
4. Leihotik behera igorten zian soka hari estekatzen zien zaretto bat. Const 19. Gaur amaiketan bota bazuen /
Jainkuak zerutik bera. Tx B I 153. Jatsi egixube zaldi ganetik bera. Otx 117. Munduan yende geitxo gatxegok,
askoz obeto bizitze aal-giñekek bakantxeago izanda; beraz, nondik-bait asi bear da-ta, nere burua bota dezadan
leiotik beera. Ldi IL 137. Tontorrera eraman zuten, andik bera amiltzeko. Ir YKBiz 80. Josemenditik bêra
ardiekin / Gorritxo dator oiuka. Or Eus 89. Lana bera baño ere okerrago da bizkarretik beera sartzen zaigun
autsaren eta galbizarraren errea. TAg Uzt 157s. Odol berozko iturburu bat doa menditik behera... Iratz 26.
Berreun metro inguru izanen dira goitikan behera goazela. Etxde JJ 91. Aingeru-taldea zeruetatik bera dator
jostari ta itz-jario. NEtx Antz 117. Etxe-bizitzik ez dago berriz / milla pesetatik bera. Basarri 184. Bideko aldetik
baño sakonagoa, beste aldeko lurra, hesi gainetik hiru metro behera arkitzen zan. Ib. 147. Zure poza aidean, /
aidetik beera, / ganean, / daneko euri zabal. Gand Elorri 139. Belar-ondoko bat eman zion matrailatik behera.
Mde HaurB 42. Makhilarekin eman daut burutik behera. Larz Senper 10. Egun batez andamiotik bera erori zan.
Salav 16. Itzalak, aundituz, mendi garaietatik bera erortzen ari dira. Ibiñ Virgil 33. Trena an zijoan Andoaindik
bera, Urnietarako bidean. Ugalde Iltz 51. Oilarandoin goiti eta Leizpartzetik behera / zuk berritu duzu ere
Urdozeko kapera. Xa Odol 158.
(Tras inesivo). "Aldapan bera (G-azp-goi), aldaparan bera (V-gip), khe biden behera eratxi zen (S)" Gte Erd
9 (V-arr aldatzak bera, AN-5vill aldapan beiti). v. BERTAN BEHERA s.v. bertan. Tr. Aunque se documenta
ya en Leiçarraga, no es frecuente hasta el s. XIX. Iuduek konseillu edukiten Saulen kontra. Murraillán behera
hura iausten. Lç Act 9, tít. Edo xalupa irauli gabe gillaz gañera, / edo berekin eraman gabe urtan behera
[baleak]. EZ Man II 155s. Ozta iru gazte aek jatxi ziran labean beera, Aingeru batek alderagin zien su eta
garrai. AA I 410. Jesus bizija egunian egunian eskubetan erabiltia, ta eztarrijan beera irunstia. fB Ic III 301.
Pierris, banuak orai / berala jendarmetara, / igorri nahi hait / Donapaleun behera. AstLas 50. Donostiyara
pozez / gaur etorri gera: / ariñ makil saltoan / aldapetan bera. Echag 80. Jakin balü zer eman zeion sakolala, /
urthukiren ziala ühaitzian behera. Etch 436. Ilea sagerdeka bi alde yautsia, / dirdiratzen duela mazelan behera.
Hb Esk 181s. Jesus eskalleran beera burlazko soñeko zar urratuarekin bazetorren. Lard 456. Mari-Santzen
lasterra / Bost-Mendietan behera! ChantP 214. Ama bizi ükhen banü, aita, zü bezala, / enündüzün ez juanen
Ongrian behera, / bena bai ezkuntüren Atharratze Salala. Ib. 284. Izugarrizko aitzarte edo leize-moduko batean
beera [...] irristatu eta amildu zan. Aran SIgn 87s. Inguruko mendi-gainek sua zarioten. Aldapetan behera, [...]
bazter guzietaraino dirdiraka jausten ari zen goizeko argi gozo hori. Arb Igand 67. Artu eta eskalletan bera
bota. Iraola 55. Buruan badakar andereek bezalako xapel bat [...]. Xingolak badariotzi hartarik bizkarrean
behera. JE Bur 141n. Bakallao buztana ta urdai tatoa iltzean bera. Ag G 324. Eguzkia Beizamako menditontorretan
beera apaldu zanean, Tolosalderako igitu ginan. A Ardi 72. Zer gertha gero ez jakin, / Xilo-
Gaitzean behera, / etzikan hartuko behin / axeria den barbera! Ox 90. Bein batean Pernando bai omen zijoan
Alegiko kalean bera. Muj PAm 73. Bidean beera jarraitzeko garaia du. Mok 21. Bost haxero, bost kontrebandist
sartü ziren gaiaz, kafez kargatürik Urdaiten behera. Const 30. Errian bera dator zulogillea etxe-aldera. Jaukol
Biozk 50. Ikustekoa zen artalde aberats ua maldarretan beera! Or Mi 42. Ezer askoren paltik ez daukat / maldan
bera amiltzeko. Tx B II 268. Alako batean oñak irrist egin ta jausi da mendian bera. ABar Goi 25. Zer zatozkit,
bai, oñak narras, izkutu-mizkutuka, bekokian beera ginbail-egala eratxirik, betaurreko erantziak begiak lausotu
ta izu-antz? Ldi IL 41. Bidetxigorretan beera, soroak eta sagastiak zearkatuz, mezatara dijoaz baserritarrak.
TAg Uzt 23. Panplonan-bera banoa eta zer gogo dezun esazu. SMitx Aranz 193. Perutikan, Amazonasen bera
joan, itxasoz Venezuelaraño iritxi. JAIraz Bizia 31. Malkoak mara-mara zerizkion begietan behera. Etxde JJ
101. Samako zuloan beera errezto ta zirin-zirin yoiakioen sagardau urre kolorea. Erkiag Arran 121. Norbaitek,
mendian beera, agur, mutil, esaten bazion, ezta erantzun ere. Anab Poli 13. Egun honetan nire gogoak / utzi nai
baitu mendia, / maldan behera doa aguro / nire gorputz biluzia. Arti MaldanB 190. Ule bigunok sorbaldan
beera / urre ta ezti ariak. Gand Elorri 136. Euri-jasa tellatuz, / muñotan beera ugolde lodi. "Envían largos ríos
los collados". Gazt MusIx 125. Orduantxen zetozten kamiyoan bera Ernani aldeko eta Oriamendiko gallurrean
egon ziran gizonak. Salav 56. Mendi-gaillurrera iaso eta berriz maldan bera erortzen zena. Ibiñ Virgil 106.
Kristaletan bera, txirrioka dijoaz euri-tantak. NEtx LBB 106. Andikan Ultzaman bera Iruñara. Uzt Sas 347.
Tximista bezela jeitxi zan aldapan bera. Berron Kijote 200.
Utra laster ta erroitu andiaz eroan zituen florestati beera ['por el bosque abajo']. Lazarraga 1153r.
(Tras adv. de lugar). Baldin Jainkoaren Semea bazare, etxa zaite hor behera. He Mt 4, 6 (Leon hor behera;
TB beheiti). Jainkoaren semea bazera, salta zaite or beera. AA III 566. Nere egonlekhua ifernuan dela
diotelarik, han behera anbiltzen naute. Dv LEd 217.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
473