Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
bat-batean arri eta zabor-pean geratu ziran. Lard 147. Zure bizi guzian bekhatu-pean egotu zare, eta zer egiten
duzu? Dv LEd 129. Sinheste gabe izateko, behar da bederen ezpata gerrian, bizar zama bat sudur pean [...],
bederen izan hiritako zamalzain. Hb Egia 148. Baiunan emana, gure sinet eta gure kaxet pian, 1872gerren
urthian. CatS II. Onen lagunak gauza txit bereak bezela gomendatzen ziozkala, bere esku altsu-pean ipiñten
zituen. Aran SIgn 96. Kontrabandoko bota / zeguen arri-pian, / begiratu ezkero / billa zitekian. Ud 18.
Gernikakoan [zugatzean] baña, nik daukat / neure gloria guztia, / dakarrelako eunkietako / aitak legetxe bizia, /
bere besanga-pean artzeko / kerizpez Euskalerria. AB AmaE 467s. Makallau me me baten antz antzean bardiñ /
anka peian zapalik itxi eban ariñ. Ib. 251. Egun artan bertan, utzirik guziya jarri zan Franziskoren banderapian.
Bv AsL 61. Ikhusi duk behinere, Pello, mendian, iratze edo othe-pean, epher familia bat alhan dabilala?
Elzb PAd 16s. Klubak konpara zaitezken diru faltsu egiteko lur pean hautatzen diren kaberneri edo bertze ohoin
zilho batzueri. Elsb Fram 68s. Lanho pean bidea galdu duen jendearen pare. Jnn SBi 80. Joan gaitezen
munduaren bazter guzietarat, iguzkiaren suez erreak, horma-pean direnetarat bezala. Lap 62 (V 32).
(s. XX) Izeia egotx eta bertan isartan bada, ur pean edo leku busti batian, erranaiz nago eztela tustatan
sekulare. Mdg 130. Horra nolako "ganberan" hil izana den berriki, erhauts pean, mainarik gabe [...] gizon
laborari nekazale bat. JE Bur 187s. Aritzaki ona dago / meza-egunean, / botilla tapatzeko / manteliña pean.
JanEd II 22. Bizkai-Aldundiaren Erri-Irakaskuntza-Batzordearen arduraz ta yaubego-pean egiña. KIkV 1.
Badakit zerbait minxka pairatzen dela, anpallatzean. Bainan, futxo, lau mila libera ere ez dira artho-pean
atzemaiten. Barb Sup 10. Bezperan eta gauaz harizan elhurrak / estalgi xuri pean zauzkala bazterrak. Ox 123.
Egiliak lerrotto horik izkiribatüz geroz, hur untsatto igaran da Atharratzeko zübü pian. Lh in Const 14. Badakit
nik [...] / noiz negarrez biok zaudezten laño beltz-pean / lotsaz sartuta buruak. Jaukol Biozk 68. Auts-bean dago
biotz-sugarra. Ib. 57. Urte zaharra itzali da elur-pean, / berria sortu eta jauntzi soin berean. Etcham 93. Eta han
ohartu zen nola yendea sartzen zen lur-pian. Zub 70. Elkarren etsaigoan dirautenentzat: ez dira beregatz-pean
oatzen. FIr 159. Elitzake egoki baizik zerbait Catalunyatzaz ere esatea, ura ere Españia-pean baitago. Ldi IL
170. Eztu iñork argi bat piztu ta gero gaitzeru pean ezartzen, argi-mutil gañean baizik. Ir YKBiz 120. Berreun
gudari oso sumin / gaztelu-pian dagoz illik. Laux AB 100. Jazkera ta itxura apain-pean gogo ta soin ustelduak
estali. ABar Goi 43. Eta su pean ito orduko lehengo Euskal-Herria, / pertsutan, oihuz, Euskaldun hats bat
zeruetarat doala. Iratz 46. Eta horra Joanes oihan-pean sartua, berhoz-berho, otharrez-othar, ohoinaren
ondotik. Lf Murtuts 42. Arrillobiko zulo-barru-pean estaliko dut. Zait Sof 183. Bi illabete luzean, esi-pean, izu...
/ Kañoiak, jo ta su. SMitx Aranz 212. Erria ondatzera zijoala; betiko zor-pean sartu bear zuala. Munita 116.
Txikikuskin edo mikroskopio-pean epitelium antzeko mintz bat zela ohartu dira. Mde Pr 333. Kristalezko
aterpea, alakoxea, euria danean igor egon dedin; [...] negua danean, iparraize bean, epel egon dedin. Erkiag
Arran 17. Eleixeari deutsela, ta bere etexa-pean, bixi-leku bat dago. Akes Ipiña 15. Nire maitalea dago /
etzanda lauza-pean. Arti MaldanB 227. Maduran ondo zaozak, ondo bizi dituk, gu berriz edur-peien. And AUzta
94. --Zer dautazu?... Indiano hori ematen laguntzat? --Ba... Ez diagu, mementokotz, bertze artzainik esku-pean!
Larz Iru 92 (Lek esku-artean). Iturri menditarra / ira gazte-pean. / Ardiak badakie, / nun dagon; artean... Gand
Elorri 67. Burua gal ginezake baginio gure Herria dela, bakarrik, hain gora Jainkoak ezarri duen Aingeru baten
itzal-pean. Ardoy SFran 16s. Maiz, irauli gabeko iñaurkin-pean zirauna izkutatzen da egun argitik igesi. Ibiñ
Virgil 102. Ez zeixola [...] aren izenik eskatu, bixen arteko tratua zalako, juramentu beian, iñori ez esatia. Etxba
Ibilt 481. Ehortzi duguneko lur pean hain barna. Xa Odol 225. Lau gütarik orobatkoz / ehortzirik [dirade] elhür
pian. Casve SGrazi 116. Ez noski leorpean, zeru-soil-pean baizik, gure gaiñ udako eguzkiaren ziztada-miñak
artuaz. Berron Kijote 146.
(Tras instr.). "Beian, después de. Jaungoikoaz beian (V, Añ), después de Dios" A y A Apend (donde cita el
msOch). Zuri zor deutsut Jangoikuaz beian neure izatia. Mg CO 54.
- BEHE-HARRI. "Bearri, basa, piedra fundamental, plinto. Etxe orren bearrixari ikara eraiñgo detsanik [ez
dago], no hay quien pueda conmover el fundamento de esa casa" Etxba Eib.
- BEHE-BEHEAN. Intens. de behean. "Ganauak an be-beian dabitz" Elexp Berg. Iñok baño lenago ikusiko
zuan, goi aldetik, odei tarteko arranoaren ibillera [...] ta an bebeian agiri zan urlia erriko orduari (reloj) zar ta
illun samarra. Ag G 2. Eteokel, alegia, zuzenbidez lurperatu omen din, an be-bean, illen artean ospatua izan
dedin. Zait Sof 162.
- BEHE-BEHEKO. Intens. de beheko. Eginalean guziak nekatzen ziran ontzia arintzeko; baña Jonas onziaren
be-beeko zoruan lo zetzan. Lard 250.
- BEHE-BEHERA. Intens. de behera. Abarka urratuetatik beatz lodi biak agirian ekarzan, [...] bernetako
soka ta oialak bebera iausita. Ag AL 128.
- BEHE-BEHERAINO. Intens. de beheraino. Goi-goitik be beraño erazteban, eztakit nik zelan, bere itza, ta
loditu, sendotu ta garraztuten jakon berealako batean. Ag Kr 133.
- BEHE-BEHERAINOKO. (Intens. de beherainoko). Alde batera ta bestera mendixka tenteak altxa ta beebeerañoko
irrikituak erakusten zituzten. Anab Poli 120.
- BEHE-BEHERAN. Intens. de beheran. Ibaiaren alboan / antxe be-bêran, / ura edaten dagon / ardian eran.
Jaukol Biozk 51.
- BEHE-HERRI. v. beterri.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
469