Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
diabrubari zeure firmiaren beian? Mg CO 188. Eleisa-gizonai naasteko dantzeetara juatia, ta ikustia bere, pena
andijeen beian eragozten deutseenak. fB Olg 172. Zenbat usurerija edo logrerija ikusten ez da, ezin egin
leijeezanak kondenazinoiaren beian? JJMg BasEsc 197. Narru gordinen azpian / edo ondurikoen pean / egunean
egunean / dabil yoan etorrian. Zav Fab RIEV 1907, 531. Izen askoren beian daukaguz eta adoretan dituguz
Jesu Kristo, Ama Birjinia eta Santubak. Astar II 48. --Graziyan egon biar daudee ezkonduten dirianak? --Bai,
Jauna, pekatu mortalaren beian. CatLlo 77. Bere laguna ikhusi zuenian / ongi hilik kargaren pian, / Ogen handi
diat, erran zuen. Arch Fab 193. Nox zor dituguz pekatubaren bean? CatBus 28. Jaungoikua dago zure aurrian,
zure ostian, zure goijan, zure beian, zure inguruan, zure barruan eta zure gorputzeko zati ta zentzun guztijetan.
Ur MarIl 70. Lagunek elgarrekin ihardoki zuten peregrin hura, itxura txar baten pean, Jaun handi eta saindu
handi bat zitekela. Laph 36. Agindu erazo zioten Jenobebari juramentuaren bean, basa-mortu artatik sekula
irtengo etzala. Arr GB 39. Lurraren pian sar nindaiteke, maitia, zure ahalgez! (BN). ChantP 292. Obligatü
gireia bekhatiaren pian Jinkuari hitzeman gaizen egitera? CatS 45. Noiz dira bada zor bekatuaren beian edo
azpian? Legaz 34. Bai Inglesak nola Alemanak nai dute ta datoz nere agintiaren pian jartzera. Bv AsL 65.
Adinarekin ezagutza ethorri zitzaitanean, kausitu nian Piarres Adame, honyo batek bere burua iratzeondo baten
pean kausitzen duen bezala. Elzb PAd 17. Itsasoko ibaiak aphaltzen ditu bere eskuez egin dituen untzien pean.
Lap 3 (V 4). Zeliak gisa hortan agertzen zütian Mariak bere ümilitatiaren eta praubeziaren pian gordatzen
zütian senthagallak. Ip Hil 119. Eskual-herriko etxalderik ederrenak eta zaharrenak zorren pean leherturik
erortzen ari dire. HU Zez 64. Debriaren pian beikinen. UNLilia 18. Espiritu Santuaren argitasunaren beian
eskribiduriko liburuen [...] batuerea. Itz Azald 17.
(s. XX) Jesu-Kristo den guzia aurkhitzen da Itxura bakhotxaren pean. CatJauf 111. Betik digu tenpra, otz, eta
gaude elurraren pean. Mdg 135. Ixil nindoalarik haitz hekien pean / gogoeta hunek nu jo nahigabean. Ox 175.
Goberniak ezari nahi üken zütien Elizaa eta Elizako gizonak Constitution Civile zelako lege berri baten pian.
Const 23. [Eskualduna astekariak] Eskual-herri guziak / bere pean gitu, / gu azkar eta sano / nahiz begiratu.
Etcham 212. Bardin Adan ongo zan / pozezko lurrian, / jarraitu baleu Jaunen / aginduben beian. Enb 82.
Leertua kausitu dute karrosa uzkailduaren pean. Zub 61. Elkarren etsaigoan dirautenentzat: ez dira beregatzpean
oatzen; tellatu baten pean ez direla etzaten errateko. FIr 159. Naigabe izugarri baten pean nago. Lab
EEguna 105. Eder, ibilli zaite / gaztain batez urrenean, / oarkabe ere sar etzaitela / ari naizanaren pean. Or Eus
76. Kezka zulagarriaren bean lertu bear zitzaion barrunbea. TAg Uzt 122s. Aurreko eguneko ekaitzaldiaren
pean bizkar-oker gelditu ziran artoak. Ib. 152. Elgarrekin gainez gain ardura gabiltza / gure pean ikusiz
Haltsuko zelaia. Iratz 51. Utzi zuen ahoa berean har ziezon, nahiz haren izate guztia bihurtzen zen laztan horren
pean. Mde HaurB 35. Axal horren pean ez dela deus badagonik, ez mamirik, ez izaiterik. Lf in Zait Plat 20.
Haltura haundiko arbola baten pean / trankil jezarri nintzen, atseden hartzera. Arti MaldanB 195. Lanari
borroka, iguzki gorriaren pean edo haizearen erdian. JEtchep 60. Illobiaren beean, iru emakume beltzez jantziak
zeuden lurrean nolanai etzanda. Anab Aprika 17. Olertitza ain eintsu ta aratz orren pean, betiko erasoaldi
mingarrien menpean zegoen baten aiurria nabari zaigu. Gazt MusIx 59. Juramentuan beian ataratzen badetsazu
beste emakumeren bat dabela maitte, sinistixozu. Etxba Ibilt 481 (cf. ib. 481 juramentu beian).
PEAN (V-gip, AN-egües-ilzarb-olza, B; Lar, Añ, A Apend). Ref.: Bon-Ond 166; Etxba Eib; Gte Erd 32. (Tras
tema nominal nudo). "Debaxo del Cielo, de la tierra, del agua, Zerupean, lurpean, urpean" Lar. "Debaxo de,
bean, pean; v.g. zerupean, maipean" Añ. "(Al) pie de un manzano [...], sagar pean" Ib. "(AN-egüés) mai pean
dago; (AN-ilzarb) mayan azpian, mai pean; (AN-olza) mai pean" Bon-Ond 166. "Sous, por rapport à ce qui
couvre, enferme, cache: Giltz-pean, sous clef; kapa pean, sous le manteau" H. "Sous, exprimant dépendance,
subordination: gereiz pean, sous la protection, menpean, sous l'autorité" Ib. "Ardo eta ogiaren iduri pean, sous
l'apparence du vin et du pain" Ib. "Beti gaixopean eta elizapean egon gara, siempre hemos tenido enfermos o
luto (msOch)" A Apend. "Au milieu de. Jende pean ibiltzen dena, celui qui vit parmi le monde" Lh. Cf. Gte Erd
252s: "-pean, eskuarki tokia adierazteko erabiltzen dute baserritarrek. Egun, ordea, erdararen eraginez,
maiztxoegi ikusten dugu".
Tr. Documentado ya en Leiçarraga, es desde el s. XIX de uso gral.
Iauna, ez adila nekha: ezen ez nauk digne ene atharbe pean sar adin. Lç Lc 7, 6. Gure buruak plazer-pean
igerika erabilli nahi bagiñtu ere, ez giñtezke guziarekiñ penarik gabe. He Gudu 103. Aski maiz permetitzen du,
bada, etsai-pean zenbeit zauri errezibi dezagun. Ib. 55. Orra testigu onek juramentu pean esaten duena. Mb
IArg II 310. Urrundu behar gara mundutiar, bere gogo guzia mundu-pean dadukatenetarik. Lg I 367. Nola
olloak bildurik / bere txitak egal-pean. LE Kop 176. Berarén oñetán gaude maipéan. LE Ong 96rs. Nere izena
aztu ez zidin, itxatsi zidan nere ezkerreko ta atzeko oin pean. VMg 82. Errege Jaunaren antz ta imajiña bat
ekusiko bazendu nork-ere bait oiñ pean darabillela [...] zer esango zenduke? AA III 373. Mundu huntan
bekhatupean eta sakrileio pean bizi izan ondoan. Dh 222s. Eta azkenean / ostendu yake ederto / mats-orri-pean.
Zav Fab RIEV 1909, 28. Yesus datza luze luze / lurrean kurutze-pean, / bota dabe zure erruak. / Aremen nor
tzarean. Añ EL 2 192. Au benziyetan da gorputza neke pian erabiliyagaz, bere gustuak ukatuagaz ta barau
eginagaz. CatLlo 81. Murraila pian sartu / bederatzietan, / kanale bati barna / atera errestan. Bordel 39. Dugun
egin zoinek gure estatuan Saindu harrek mundu pean egiten zuena. Jaur 398. Zaute, zaute, mordoak, / zaute
osto-pean; / ez zerate oraindik / jarri sasoiean. It Fab 135. Pesta andi hura egitera leku guzietatik bildu ziranak,
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
468