Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
dogunean? --Bedeinkatu bear dogu, beintzat geure barruan, Jaungoikoaren izena. Itz Azald 89.
(s. XX) Jainkoak benedikatzen zuen heien lana, leialki zerbitzatzen zutelakotz. CatJauf 25. --Aita San
Antoniok bedeinka dezalata, ederra beia. --Izugarri! Ag G 89. Jauna, lan au eskeintzen dizut; onetsi
(bedeinkatu) zazu. ArgiDL 20. Bihotzez, eta menderen mendeentzat, benedikatzen ditut nere Eskualdun
adixkideak. Barb Sup 165s. Egin bear degu Gurutze santua [...] Jaungoikoak bere Semearen ezaupideaz jantzirik
ikustean bedeinka gaitzan. Inza Azalp 17. Bazabiltzan gaiaz haur bateiatzen, ezkuntze benedikatzen eta Elizako
heltüren erier emaiten. Const 26. Elizkizunetan erabilli oi dan gauza ta jantzi onetsirik --bedeinkaturik--
geiago bein ere ez erabiltzeko erabakia ez al zuten artu? RIEV 1927, 431. Basoko artaldiak be Jaungoikua
onesten (bedeinkatuten) dabe. Eta zeuk, eztozu olakorik egingo? Altuna 95. Andrea, Jaungoikoak / zaitzan
benedika, / orrazea tratuan / dezagula truka! Etcham 141. Etxe ontako iende noblea / Iaunak bedeika dezala.
Canc. pop. in Or BM 66n. Erramu egunez bedeinkatutako abarrak atarian erretzen dituzte. JMB ELG 85.
Moisek, etxola bezala kutxa, bigak benedikatu zituen Jainkoak berak irakatsi othoitzekin. Zerb IxtS 40. Besoa
hedaturik airea hiru aldiz benedikatzen du kurutzearekin. Lf Murtuts 2. Birjin paregabea, / bedeinka nazazu.
SMitx Aranz 188. Gizonak areago ez zekien etsipenez negar-garraisiaka hasi, ala zorionaren onaz belaunikatu
eta Izatea benedikatu behar zuenetz. Mde HaurB 98. Fraidiak guutziak bedeinkatu zituen ezkero, indar gutxiago
dauke sorgiñ ta deabru ta olako gauzak (V-gip). Gand Eusk 1956, 222. Zure Liburuaren ortzantzan siñestunak
bedeinkatzeko. Or Aitork 421. Eskarrez beterik nagokio. Jainkoak bedeinka beza. Bera ezagutu ez banu, nor
nitekean ni orain? Anab Poli 136. [Kanpo santu barrie] Santiago egunean, Andra Mariko parroko jaunek
bedeinkatu oan. Akes Ipiña 16. --Eta zer gertatu zitzaion gero Joanetegiri? --Gauza itsusia, nik benedika
eztezakedana. Arti Tobera 279. Orduan kutunak egiten ziran San Juan egunean bedeinkatutako belarrakin. And
AUzta 67. Amak egunoro bezela jangaiak benedikatu. Osk Kurl 56. Baserrietako aterpetan, San Juan-irak,
lorak, leixar orriak, arto landarak, gariburuak. San Juanek bedeinkatuko dauz biar goizeko agunsentian [sic].
Alzola Atalak 81. Urez bedeinka beza gela au. Berron Kijote 75. Onetsi euskal hitza da, baina ez du
"bedeinkatu" adierazten, "maitatu" baizik. MIH 346.
v. tbn. JJMg BasEsc 63. CatLlo 98. CatBus 59. Urruz Urz 31. Ir YKBiz 444. Munita 31. MAtx Gazt 13. NEtx
LBB 121.
Benedikatu: Mercy 31. CatLuz 39. MarIl 70. Jaur 349. CatS 104.
Bedeikatu: CatBurg 12. Añ CatAN 74. CatB 40. CatEliz 467.
"Abelek bedinkatu daiala! (V-arr), ¡que Abel lo bendiga! (el pueblo lo dice de una criatura aún no bautizada)"
A.
(Fig.) mojar, rociar con agua. "Norbait urez butsi (humorezkoa). Goikua lorak erregatzen asi zan eta gu
bedinkatu giñuzen" Elexp Berg.
(Con aux. intrans. bipersonal). Egin du guziaz guzien Jaun eta Jabeak bezala berak nai zuena, bedeika
dakiola egin duen guziagatik. Mb IArg I 107. Bedeika dakiola Daviden Semeari; ta bedeikatua izan dedilla
Jangoikoaren izenean datorkiguna. Ib. 268. Bedeika dakiola gazte garri (105). "¡Bendito sea tal joven!". LE-Ir.
Benedika dakiola, dio, / mahatsari aihena, / arno ekartzen duena. Bordel 79, ChantP 310.
(Rad., en exclamaciones). Benedika fortuna! ala enkontru hona! / orai begietan dizit desiratzen nuiena. E
177. Estimaduaz ez admiradu / geure alango prendea, / bedeinka erri geurea! BBizk 15. Izen edo
Nominatiboetan zer lanak ez dira? Latinak onela, Griegoak ala. Bedeika gure Euskera: bere sei kasoetan
erregla jakin ta errazak beti bere onean firmeak ditu. Cb EBO 33. Bedeika alako gaztea! (104). LE-Ir. Tristeziak
mundutik / lasterki naroa / bedeinka alegrija / Jaunak emonikua. DurPl 94. Bereinka bere amari / sortu jakonian
/ guztizko seme on bat / bere sabelian. Ib. 103. Bedeinka milla bidar emakume ain eder, ain zoragarri, ain
ikusgarri egin eban Jaungoikua. Astar II 274. Cf. el siguiente ej. de Moguel: Jangoikuak bedeinka zuben biar
egiteko gogua, ta besuetako sendotasuna. Mg PAb 141
(Ht VocGr, Lar, Añ, VocB). (Part. en función de adj.). Bendito. "Benedikatua, beni, benite" Ht VocGr.
"Bendito, bedeikatua, bedeinkatua, oneresia" Lar. "Urbedeikatu, agua bendita" VocB. v. bedeinkagarri,
bendito; benedikata. Tr. Algunos autores antiguos, tanto al Norte (Leiçarraga, Materre, Axular, Gasteluçar)
como al Sur (Micoleta, Capanaga) y la tradición suletina en general emplean frecuentemente el part. indet. con
izan, mientras que en el resto de los textos encontramos el part. det.; p. ej. todos los suletinos (salvo Inchauspe)
escriben benedikatü zira en el "Ave María"; hay tbn. un ej. en Mendigacha, pero no ocurre en el catecismo
roncalés, donde, al igual que en el salacenco y sólo en ellos, la citada fórmula se expresa mediante el partitivo
(benedikatruk, -trik). Elizalde, Lizarraga de Elcano y UskLiB usan part. indet. en función de adj. normal con el
sust. ur. Maledikzionea bere gain harturik, desegin ukhan du hura bere berthutez, [...]: baina halakotz eztu
benedikatu izatea behinere utzi ukhan. Lç Ins C 4v. Lurreko nazione guziak haren hazian benedikatuak izanen
liradela. Lç Adv ** 2v. Oi ta goazen, / ene bedeikatuak. Lazarraga 1200r (tal vez se trate de una constr. con gen.
agente: 'bendecidos por mí'). Zarade bedikatua andre guztien ertean. (Areso, c. 1591). FLV 1991, 110. Erakutsi
egiguzu gure eriotzako orduan Jesu Kristo zure fruitu bedikatua. Ib. 121. Ur bedeinkatuakaz. Bet 15.
Exenplutzat arturika / Bautista bedeinkatua (1610). TAV 3.1.21. Iesus frutu bedeinketu zure sabelekoa. VJ 14.
Biz laudatu eta benedikatu Iainkoaren izen saindua. Mat 181. Maria Birjina benedikatua, saindutasunaren
mirakullua, garaziaren eta miserikordiaren ama. Ib. 290s. Bedeikatua zera, andre guztien artean (G). TAV
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
447