15.05.2013 Views

Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru<br />

zala iakin zan. Ag AL 81. Ez neuke gura neure Eliza Ama Done Maite Bedeinkagarriari ondo ez derizkion<br />

gauzarik txikiena erakutsi: lenago ill. Ib. 110n. Iauregi bedeinkagarri atatik. Ib. 148.<br />

2. (Sust.). "(G-goi), propina o sobra que dan los vendedores, después de completar la medida" A.<br />

bedeinkalari. (El) que bendice. v. bedeinkatzaile. Begiak zabal egoten nintzan / guztia jaso bearrez; /<br />

lillura jatan abade jauna, / bedeinkalari, otoitzez. Gand Elorri 109.<br />

bedeinkameza, beinkameza. "El domingo anterior al en que se celebra el cabo de año tiene lugar lo que se llama<br />

beinkamezea: se celebra una misa, la cual antes (hace unos 18 años) solía ser cantada por el sacristán" (G-goi).<br />

AEF 1923, 121.<br />

bedeinkantza, bedeikantza. Bendición. v. bedeinkazio. Zeren galzen dituen horduan animak graziaren<br />

edertasuna ta bedeikanza. Mb IArg I 141. Asi ziran [...] Jangoikoa beren laudanz-bedeikanzez betetzen. Ib.<br />

363s. S. Franzisko Xabier-ek bere bedeikanza eman ta utzi zuen anima ta gorputz sendatua. Mb IArg II 334.<br />

Elizaren konsagrantzez edo bedeikantzez santutua. Ib. 319.<br />

bedeinkapen, bedeikapen. Bendición. v. bedeinkazio. Apaizak Jaunarekin Erriari bedeinkapena eman<br />

ondoren, [...] bere aurrean belauniko esan bear dira Birauen ordezko Gorapenak. ArgiDL 84. Aldegitekoan, ni<br />

ama ikusten yoan nintzan, eta biok negarrez giñarduela, bedeikapena emonez esan eustan: [...]. Or Tormes 13.<br />

Gure ixil-itzak entzuten, Yesus / bedeinkapen bat luzatuz, / besoak zabal, burua makur, / maite-altzoa zabalduz.<br />

P. Markiegi Y 1933, 187. Izurritean ukullukoak / ager ditute plazara; / bedeikapena barratzekoan / eldu dedin<br />

aietara. Or Eus 261. Mugara geran baiño lênago / begira an dago Gorriti... / Mikelek azken-bedeikapenez /<br />

bedeikatzen digu Uitzi. Ib. 261. Bedeinkapena, aintza eta jakinduria [...] gure Jaungoikoarenak dira. IBk Apoc<br />

7, 12 (IBe bedeinkapena). En DFrec hay 20 ejs. de bedeinkapen.<br />

bedeinkarazi, benedikarazi, benedika-arazi. Hacer bendecir. Benedikarazirik ura eta Jainko Jaunari ongi<br />

barkhamendu galdeturik bere gaizkiaz, garbitu zituen begiak ur hartaz, eta ordu berean argitu zitzaizkon. Jnn<br />

SBi 70. Herriko erretora eguerdi gabe etxerat deitua zuen eta inguruetako zilo guziak benedika-araziak. Zerb<br />

Azk 99.<br />

bedeinkata, bedeinketa, bedenkata, bedinkata. (Sólo femenino). Bendita. v. bendita, benedikta. Tr.<br />

Documentado en todos los catecismos vizcaínos antiguos, incluido en el Cardaberaz; raramente en textos<br />

posteriores. Se aplica sólo a la Virgen María. Bedeinketea zara Andra guztien artean. VJ 14. Bedeinkatea<br />

zara zu andra guztien artean eta bedeinkatua da zure sabeleko frutua. Cap (ed. 1893), 5. Bedeinkatea zara zu<br />

andra guztien artean (V, 1691). TAV 3.2.10. Bedenkatea zara zu andra guztien artean. Arz 21 y Urq 32 (OA 3<br />

bedeinkatua). O Birjina bedeinkata bekatari tristeen Amea. Urq 30. Bedinkatea zara zu andra guztien artean. Cb<br />

CatV 5. Ama Birjiña berak ezagutu ta autortu eban jente guztiak bedeinkatea deituko eutseela. Añ CS 197.<br />

Bedeinketie zara zu andra guztijen artien, eta bedeinketue da zure sabeleko frutue, Jesus. Ur CatArrig 69.<br />

bedeinkatu (V, G; Lar, Añ, Dv (G), H (V, G)), bedeikatu (AN-egüés, Ae; Lar, Añ, H, VocB), bedeinketu (Dv<br />

(V)), bedenkatu, bedikatu, bediketu (AN-olza), bedinkatu (V, G; Mic, Urt III 301, Zam Voc), begiketu,<br />

beinkatu (V-gip), bendikatu, benedikatu (B, BN-mix, Sal, S, R; SP, Ht VocGr, Lar, Gèze, Hb ap. Lh, Dv, H (L,<br />

BN, S)), beneikatu (BN-baig), benerikatu (AN-ilzarb), bereinkatu (V-gip), berinkatu (V-gip). Ref.: Bon<br />

(benedika, bedeika, bedike, beneika, benerika, bedeinka); A (bedeinkatu, bedinkatu); Lrq /benedika/; Iz ArOñ<br />

(bereinkatu); Etxba Eib (bedinkatu, berinkatu); Elexp Berg (bedinkatu).<br />

Tr. La forma general en toda la tradición septentrional es benedikatu, atestiguada tbn. en salacenco, roncalés y<br />

algún autor meridional moderno como Aresti. Hay ejs. de bedinkatu en Etcheberri de Ziburu, Harizmendi,<br />

Gasteluçar y Urte; en Goyhetche se encuentra una vez bendikatu, al parecer metri causa. En la tradición<br />

meridional, bedeinkatu predomina en el vizcaíno antiguo y se generaliza a comienzos del s. XIX en este dialecto,<br />

y algo más tarde en guipuzcoano. Anteriormente encontramos bedeinketu (VJ y alguna vez Añibarro), bedinkatu<br />

(dicc. de Micoleta --bedein- en el texto--, Irazusta y alguna vez Moguel; hay tbn. algún ej. vizcaíno del s. XX --el<br />

del catecismo guipuzcoano de 1920 no es seguro--), bedenkatu (Arzadun y, a veces, Urquizu) y especialmente<br />

bedeikatu, presente ya en Lazarraga, Isasti y Ochoa de Arin (que usa tbn. bedeinkatu, como Ubillos), general en<br />

el guipuzcoano del s. XVIII (todavía es la más frecuente en Aguirre de Asteasu, pero no en Guerrico; hay tbn.<br />

ejs. en Arrue y Orixe) y bien atestiguado en textos navarros (Beriain, Lizarraga de Elcano y los catecismos<br />

aezcoano, de Añibarro y Legaz) y baztaneses. Bereika(tu) se documenta, junto a bedeinka-, en DurPl, berinkatu<br />

en Bilintx y San Martin. Bedikatu aparece en unas oraciones alto-navarras de finales del s. XVI, en Lariz, en el<br />

catecismo navarro de Añibarro y, junto a begike(tu), en un texto de Lacunza del s. XIX; bediketu en los<br />

catecismos de Uterga y Ulzama. Beinkatu en Alzola (hay además un ej. no seguro de Añibarro). En la 1.<br />

Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten 445<br />

mende.<br />

a mitad

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!