Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
gero berriz burua altxatu eta berpizte miraritsuak egiñaz. Vill Jaink 183.
behaztopatxo, behaztopotxo. Dim. de behaztopa. Edozein bidetan beaztopotxoren bat arkitzen du
bideztiak. A Y 1934, 16.
behaztopatze. Tropiezo, acción de tropezar. Nondik heldu dire zure behaztopatze guziak? Nondik heldu da
hain maiz epheltasunerat eta bekhaturat erortzen baitzare? Brtc 183.
behaztopaxka, behaztapaxka. Dim. de behaztopa. Nago Kennedy-k berak ez duenetz behaztapaxka bat
egin, sobera idorki jaukituz Eisenhower U-2 airekoaren zeretaz. SoEg Herr 4-8-1960, 2.
behaztope, -topo, -topu. v. behaztopa.
beaztun. v. 1 behazun.
behaztun. v. 1 behazun.
behaztxo. "Dedillo, dedito" Lar.
beazuma. v. 1 behazun.
1 behazun (G, AN-egüés-ilzarb-olza; SP, Urt III 337, Lar, Añ (G, AN), Dv, H, Zam Voc), behaztun (V; SP, Lar,
Añ (V)), biazun (V-gip, AN-ulz; Dv), biaztun (V; Mg PAbVoc, H (V)), beastun (Mic, Dv (V), H (G), Zam Voc),
biastun (V-gip), behazuñ, beazuma (L-sar), bidaxun (H (S)), beraztun (V-ple), berazun, bieztun (V-m-gip),
biotzun (G-nav), biozdun (V-gip), bioztun (V-gip), miaztun (V). Ref.: Bon-Ond 244; A (beaztun, beazuma,
beraztun, biaztun, bieztun, miaztun); Iz Als (biotzun), To (beazune), ArOñ (biastuna, biazuna), Ulz (biazúne),
UrrAnz (bi-eztúna); Arin AEF 1980, 64; Satr VocP (beazun); Elexp Berg (biaztun, biozdun). 1. Hiel, bilis;
(fig.) cólera, indignación, pena, amargura. "Eau verte qui sort par la bouche. Behaztuna bezain minik ezta, il n'y a
rien de si amer" SP. "Fiel; (fig.) barneko behazuneak (Ch), les peines intérieures" Dv. "Fiel" H. "Amertume,
tribulation" H. "Behazune [sic], aflicción (He)" A. "Miaztun (V), hiel" Ib. Leiçarraga (Decl a) 7v) da gibelmina
como equivalente suletino de behazuna. En Lcc hay "hiel, betuna" (¿tal vez por beaztuna?). v. gibelmin, min.
Tr. Be(h)azun es propio de los dialectos guipuzcoano, labortano y bajo-navarro, mientras que los escritores
vizcaínos emplean beaztun y sus variantes. La forma behazuñ, si no se trata de una errata, se encuentra en
Haranburu. No hallamos ejs. de la supuesta var. behazune que Duvoisin atribuye a Chourio y Azkue a
Haraneder, que sin duda tiene su origen en formas como behazunez, behazunetarik, etc. En DFrec hay 5 ejs. de
behazun y uno de behaztun.
Ezen behazun guzizko karminean eta inikitatezko estekailluan aizela badiakusát. "Tu es en fiel très amer". Lç
Act 8, 23 (Dv khelderraren kharastasunean). Eman ziezoten binagre edatera behazunarekin nahastekaturik: eta
dastatu zuenean etzuen edan nahi ukhan. Lç Mt 27, 34 (IBe behazun; Dv, Echn min, Ip urdalmin, Hual gibel
min, Samper gedar, TB kheder, SalabBN khedarri). Ustez hemen aurkhituren ituela gozoak. / Orain bada
dastaturen hik dituk behazunak, / hiretzat preparaturik iduki ditugunak. EZ Man I 94. Iainkoaren amorioa
halako gisaz ene eztiaraztera balaka diazadazu, non heriotzearen garratztasunik, borthiztasunik ezpa berze
niholazko behazuñik eztakidan kontra. Harb 90. Etzara hainitz egonen hain eztitasun gozorik eta plazergarririk
hartu gabe, non aitortuko baituzu munduak eztuela behazun kharminik baizen ezti haren aldean. SP Phil 431.
Huntaz zuen bere pena, / Zarasala ordean / Behazunez trata Iauna, / Eta ni banketpean. Arg DevB 116. Ezen
denbora huntako egunak laburrak dire, gaixtoak, atsekabez eta behazunez betheak. Ch III 48, 2. Eta iustu da ene
nahiaren kontra atsegiñak bilhatu dituztenek, ez detzaten dasta laido eta behazun gabe. Ib. 12, 4. Errankari
gaixtoek bihotzean sorrarazten duten beha]r[zuna. Ch (ap. Dv). Diot bada, Filotea, [eri izateaz] pazienzia hartu
behar dela, [...] eta gauza bera erraten dut berze behazun eta atsekabe guziez. He Phil 194. Indartsuago izanen
zare zure aflikzionetan edo behazunetan. Ib. 18. Zure behazunetarik kontsolatua izatekotzat. 'Pour être consolé
de vos afflictions'. He (ap. Dv). Eri tristeak bere atsegiñ loien ardoa erreparo gabe edan zuen, eta eriotzan guzia
beazun samiñ ta infernuko pozoi biurtu zitzaion. Cb Eg II 191. Halako dirade bihotz haboroenak zauri harez
hirotürik daudianak, [...] lagüngoa hügün dütienetarik, behaztü[n] ta igormin baizik jaten eztienetarik. Egiat
224.
(s. XIX) --Zer ardao mueta emongo jakela dino Espiritu Santubak? --Dragoe edo Piztia ikaragarrien
biaztunaz eginikua. CrIc 125. Emongo deutsube komunino orde dragoien biaztuna. Mg CO 209 (CC 141
beazuna). Eskatuten deutsut, Jauna, billostu nagizula munduak opa deustazan olgurazko soñeko, andigura,
baneria ta ondasun guzurrezko beaztunez beterikoetatik. Añ EL 1 201s. Zer egin ez lezake ekanduak / Eta gauza
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
440