Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
behaztoparazgarri. "Murtzia, behaztoparazgarri harri edo erro tzar zenbait" HeH Voc.
behaztoparazi (Dv), behaztaparazi (L ap. A). Hacer tropezar; escandalizar. "Faire tomber, faillir, scandaliser"
Dv. Baldin zure esku eskuina bada zure behaztoparazteko, ebak eta arthikazu zure ganik. Dv Mt 5, 30
(DvHtoy behaztaparazteko). Arnoak eta emaztekiek behaztoparazten dituzten zuhurrak. "Apostatare faciunt
sapientes". Dv Eccli 19, 2. Ene zorigaitza hasi denean, jaiki dira berehala eskuin-aldean, behaztoparazi dituzte
ene zangoak, eta beren urhatsen azpian hartu naute. Dv Iob 30, 12.
behaztoparazle. "Celui qui fait tomber, faillir" Dv.
behaztopari. "(Bestia) tropezona, abere beaztoparia" Lar. "(Hb), qui trébuche, qui bronche" Lh.
behaztopatu (SP, Lar, Añ (G, AN), Gèze, Dv, H, Bera), behaztopa (Lar), beharztapatu (Hb ap. Lh),
behatztopatu (L, BN, S; VocBN, Aizk), behaztapatu (L; beatz- VocB; Darric ap. DRA), behaztapotu,
behaztopotu (S; H (S)), behaztupatu. Ref.: A (behatztopatu, behaztapatu); Lrq /behastopot/. Tropezar; (fig.)
caer en el pecado, etc. "Chanceler par faux pas" VocBN. "Broncher, heurter du pied contre un obstacle" Gèze.
"Broncher, chopper (fig.: commetre une faute, choir)" Dv. "Bambolear por efecto de un mal paso" A. "Heurter le
bout du pied, trébucher" Lrq. Tr. Documentado en la tradición septentrional desde Leiçarraga, al Sur lo
hallamos en Uriarte (que lo emplea en alguna ocasión con aux. trans.) y algunos pocos autores del s. XX. La
forma más utilizada, tanto en textos antiguos como modernos, es behaztopatu.
Skandalizatzea: erran nahi da trebukatzeko edo behaztopatzeko okasione norbeiti emaitea. Lç Decl a) 6r. Bere
eskuetan eramanen autela, eure oinaz harrian behaztopa ezadinzát. Lç Mt 4, 6 (Dv oinaz jo ez dezazun harria).
Baldin nehor egunaz ebil badadi, ezta behaztopatzen: ezen mundu hunetako argia ikhusten du. Lç Io 11, 9 (TB
behatztapatu, HeH behatztopatu, EvS behaztapatu, Leon, IBk behaztopatu; LE tropezatu, Ol aurikatu, IBe
oztopatu). On da [...] hire anaie behaztopatzen edo skandalizatzen edo infirmo egiten den gauzaren ez egitea. Lç
Rom 14, 21. Zenbatetan behaztopatuko ninzen bekatuaren bidean, baldin zuk ezpanenduzu eskutik eduki? Mat
294. Behaztopa ez adintzat iduki zak ardura. EZ Man I 13. Baldin bekhatuan bada nihor behaztopatzen. Ib. 20.
Bidekoa moment oro da behatztopaturen / eta ezta ibilltzera bidetan ausarturen. Ib. 77. Den traburik ttipienean
behaztopa, kanabera bezala, malgu eta plega; kamaleona bezan batetan mutha, finean firmetasunik ez,
hoberenean falta. Ax 456 (V 297). Zeren bekhatu bat egin zuenean, berehala, bertze batetan behaztopatu eta
erori baitzen. Ib. 78 (V 52). Oiñari, behaztopatuagatik, eztio eskuak kolperik emaiten. Ib. 315 (V 209). Bertze
[manamendu] guztiak konplituagatik, batetan behaztopatzen bada, guztietan egiten da hobenduri. Ib. 475 (V
307). Lehiatzen denak, dio Salomonek, peril du behaztopatzeko. SP Phil 243 (He 245 erorzeko).
(s. XVIII) Ezen heldu zaioenean atsekaberik eta persekuzionerik hitzaren ariaz berehala behaztopatzen da eta
erortzen. He Mt 13, 21. Etsai batzu [...] zeiñek Zerurako bide guzian behaztapatzeko harteak eta arrastatzeko
edo atrapatzeko segadak hedatzen bait derauzkigute. He Gudu 41s. Jainkoak manatu diotela bere aingeruei
zutaz artha idukitzeaz, eta zu bere besotan hartzeaz behaztopa etzaitezentzat. Lg II 130. Egizu urrun nadin
behatztopatzeko bide lerragarritarik. Ib. 97. Hain ilhunpe handian ibilten direla, nun urhazkal behaztopatzen
baitira. AR 37.
(s. XIX) Nolazpait behaztopatzen bada ere, meditazioneari arthoski darraiona, laster altxatuko da bere
erorikotik. Dh 51. Ontsa dabilala uste duena beira bedi behatztopatzetik. Ib. 215. Ekharten diat hire idüri diren
xori-bürüak nitara behatztopa eztitien eta hautseraz eztedezaten nere ferreta. Arch Gram 73.
Gogoetan dabillana maiz da behatztopatzen, / izarrer beha zoana, zilhorat erori zen. Gy 16. Atheka saltatzeko
arin eta frixtan, / ondotik duenean hurbildik adarra [...]; / beira orduan xulo behaztapatzetik. Hb Esk 222s.
Batzuek sartzen dire putzutan belaunetaraiño; bertziak arbola erorien errotan behaztupatuz lurrerat duazin
trunbilka. Atheka 96. Ez du ordean bere baithan errorik eta hein bat iraunen du; hitzaren ariaz ethorri dire-bai
hestura jazargoak, behaztopatzen da berehala. Dv Mt 13, 21 (DvHtoy Hau begiratu duena ez da ahotik galduko,
ez-etare egitate tzarretan behaztopatuko. "Nec scandalizabitur in operibus nequissimis". Dv Eccli 23, 7.
Ustekabean beaztopotu ez dezazun arrian zure oñarekin. Ur Mt 4, 6 (Ip behaztopatü; Samper estropezatu, Hual
tropezatu, Echn muturkatu). Beren idoloak suarekin erreko dituzu [...], ez dezu ere beretatik artuko zuretzat
ezer, beaztopatu etzaitezen. (Deut 7, 25). Ur in BOEg 351. Makhur handi batean behaztopatu direla gure
izkribatzaile zaharrak: Eskuarari nolanahika nahasi dute erdara. Arb Igand 34.
(s. XX) Behaztopatzen nizalarik xuxentzen nuzula, laguntzen. JE Bur 42. Gizona bazihoan, urhatsa luzatuz, /
asto bat zarraikola, maiz behaztopatuz. Ox 64. Xüxen zabilano Haritxabaletek erriz "tzur, tzur" üzten zian
juaitera, bena behaztapotzen zelarik, erraiten zeron. Const 38. Bere azturak osoki heziak ez dituenak, laster duke
gudu eta den gutienekotzat behaztopatzen da. Leon Imit I 6, 1. Egunez dabillena ezta beaztopatzen, mundu
ontako argia ikusten duelako (Io 11, 19). Ir YKBiz 356. Oro garhaitu ondoan, gure lanaren bururatzeko
bezperan behaztopatzeak jada min egiten zaukun. Zerb Bahnar 107. Ez zira nunbait erori? behaztopaturik, edo
lerraturik, edo nik dakita? Lf Murtuts 38. Zuhainak ere haren etsai ziren, bidea eragozten ziotelarik. Behin
behaztopatu zen eta erori, burua harri gotor bati kontra joaz. Mde Pr 165. Or-emen erorika ta behaztopatuz, eta
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
439