Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
muturrarekin pixka bat abora ekarrita. Anab Poli 101. Delako batu edo baturakoaren zoriaz ez naiz ni
mintzatuko, behatz muturrez erakustea aski baita. MEIG VII 170.
- BEHATZ NAGI. "Dedo anular, dedo médico" PMuj.
- BEHATZ NAGUSI. "(G), pólice, pulgar" PMuj.
- BEHATZ POTOLO (bietz potolo V-gip ap. Elexp Berg). Dedo pulgar.
- BEHATZ-PUNTA. Yema o punta del dedo. v. BEHATZ-MUTUR. Oñ eta eskuetako beatz-punta guziak
ebaki zitzaiozkan. Lard 121. [Mantangorriak] igotzerik ez badu beatz-punttara iristeagatik, egan egin bear. Txill
Let 66. Haren idun-ezurtxoak senditzen zituen behatz-puntaren pean, eta jokatzen zituen, piano baten teklak
bailiren. Mde HaurB 16. Ez zion behatz-puntarekin laztan batxo egin. Ib. 55.
- BEHATZ-PUNTAKO. Paso de baile que consiste en tocar el suelo con la punta del pie. Zelako anka-joko,
oin-muturretako ta beatz-puntakoak egin, gero!... Batez ere, arin-ariñari ekiten eutsanean. Erkiag Arran 37.
- BEHATZ-PUNTEKIN. De puntillas. "Bietz puntakin fuen zan (V-gip)" Gte Erd 264. v. BEHATZ-
PUNTETAN.
- BEHATZ-PUNTETAN (PMuj), BEHATZEN PUNTETAN. De puntillas. Biatzen puntetan jarririk, txairotxairo
asi zan ariñeketan. Otx 60. Erdi makurrik eta zaratarik ez ataratearren beatz-puntetan. Bilbao IpuiB 233.
Artega joan zan Migel Permin sasi arterantz, beorra bildurtu ez egian beatz puntetan. Ib. 117.
- BEHATZ-TRAPU (bietz-trapu V-gip). "Behatza babesteko, zauria egin ondorean eta, behatzean bilduta ipini
ohi zen trapua" Elexp Berg.
- BEHATZ TXIKAR (G-nav; beatxikar G-to; beatxakar G-goi). Ref.: A (beatziñar, beatxikar). Dedo meñique.
Sendabide au ikasia zun / aitaren aitonengandik; / saiets osoan barreiatzen zun / beatz-txikarra bustirik. Or
Eus 88. Tartalok eraztuna jaurtiki, ta mutillaren beatxikarrean sartu zion. Eston Iz 54. Motillek iruei eskuuk artu
ementzien eta ezkarreko eskuun beatxikarrik etzoona beetzat aukerau ementzoon. (G-goi). JMB Mund III 22.
- BEHATZ TXIKI (G; biatz t. V-gip; bieztxiki V-gip). Ref.: Etxba Eib (biatz txikixa); Elexp Berg (bieztxiki).
Dedo pequeño (de la mano o del pie). "Dedo pequeño del pie. Biatz txikixa zittalduta daukak ospelakin ".
Etxba Eib.
- BEHATZ TXINGAR (AN-ulz-araq; biatz txinger AN-ulz; bietz txinger G-nav; beatzinar VocB, A). Ref.: A
Apend (txingar); Iz Als (bietz txinger), Ulz (biatz txinger). Dedo meñique. Beatxingarra du ziztatua /
ermamiaren ondotik. "La picadura está en el dedo meñique, cerca de la uña". Or Eus 314.
- BEHATZ-UKALDIKA. A golpe de dedo. Jainkoak mundua beatz-ukaldika ibilli-araziko balu bezala. Vill
Jaink 44.
- BEHATZ-XARUNA. "Dedo auricular (Darric)" DRA.
- BEHATZ-ZIGAR. "(G), arador, parásito que se introduce bajo la piel" A.
- BEHATZ-ZORRO. "(V-m), dedil" A.
- ERDIKO BEHATZ. "Erdiko bietz, dedo medio, corazón" Elexp Berg.
2 behatz. "(BN-bard), maladie du bœuf, toile épaisse partant de la paupière et qui couvre l'œil" Dv. "(BN-bard),
catarata, enfermedad del ojo del ganado vacuno" A.
behatzada. "Dedada, beatzada" Lar. "Beatzada, beaztara, pincée" H. v. behatzaldi.
1 behatzaile (SP, Lar, Lecl, H), behazale (Sal, R, S; SP (que cita a O)), behatzale (Lar), behazaile. Ref.: A
(behazale); Lrq (beha); Gte Erd 30. (El) que mira, escucha, atiende; oyente, espectador. "Aguineur [?],
écouteur, espion" SP. "Inspector" Lar. "Mirador, el que mira" Ib. "Mirante, beatzalea" Ib. "Veedor, beatzallea"
Ib. "Auditeur" Lecl. "Spectateur" H, que cita a AR. "Vigía, centinela" A. "Qui écoute" Lrq. "Xiberoko Botzak
badü behazale hanitx (S)" Gte Erd 30. v. behalari, behari. Behazalea maizago bere gaizkiari ezen ez
hunkiari beha dago. "Qui demeure aux écoutes, entend plus souvent son mal, que son bien". O Pr 84. Iainkoak
didala behazale bezala adizale. "De gens qui m'entendent aussi bien que de ceux qui m'écoutent". Ib. 635.
Jagoiti behazaliak eztu bere honik enzun. O PrASJU 274. Behazaliak bere beitarte arrieraz errailia laudatzen
bezala baitu. AR 443. Ni izan niz hebentxe taka agertzale. / Areta nik banüke bai nihaurk ere, / ziek behazaliak
imit' ez nezazie. Etch 282. Neskato arhin, hardit, kurrizaile, harro eta modestia gabeak izanen du behazaile
gehiago menturaz, bainan behazaile tzarrak, onik ez. Egunaria 1849, 17 (ap. DRA). Eman zeion berak Arrosario
bat eta erakatsi hamabost misterioak; erraiten zeiolarik behazaler esplika litzan algarren ondozka misterioak
eta orazioniak erran eraz. Ip Hil 217. Ez iduri, behatzale handirik badutela ere, guziz egungo egunean, [...] deus
onik eztirenek oro berenganat itzuliak dauzkatelarik. HU Aurp 167. Behatzaile guzieri mintzo delarik. (Acot.
escén.). Barb Sup 27. Jon Doni Mikael behatzaileeri: Jaun andereak, begi onegiz / guri beha zaizte egon. Ox 62.
Hiretzat dituk irriak, soak, / Nexkatxek hiri beren besoak. // Taka taka tak, bazoan beraz, / Behatzaileak ezin
aldaraz. Ib. 114. Ez zen behatzale hainitz [pelota partidan]. Herr 24-12-1959 (ap. DRA). En DFrec hay un ej.
más, septentrional.
(Con compl. vbal.). Egiazki ezagutzen dut Jainkoa ez dela behazale iduriei. TB Act 10, 34 (Lç Iainkoa
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
433