Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
egokiena, iru bat beatz laburregia. A Ardi 51. Alkandora au, gogor plantxatuba zeguelako edo etzekiat zergatik,
lenago justu-justu nikan, eta orain sobra zaizkiak bi biatz. EgutTo 8-10-1920 (ap. DRA). Lenengo malla beatz bi
edo ondarra; gañean ezkurra beste orrenbestetsu. Munita 40s.
6. "(V-m), base del mástil" A Apend.
"Base del velorto que queda sin retenerse (V-gip)" A Apend.
- BEHATZAK EGIN. Arreglarse las uñas. [Emazte buddistek] nonbait badute senharra, ez ditezke ilkhi, ez
dezakete garbi hortzik, ez egin behatzik, ez yan bietan, ez egin lorik ohean. Hb Egia 65.
- BEHATZ HANDI (B; VocB, Darric ap. DRA; beatz aundi AN-olza, B; biatz V-gip, AN-ulz, B; bietzaundi Vgip).
Ref.: A (beatz-andi); Bon-Ond 140; Iz Ulz (biatz); Etxba Eib (biatza); Elexp Berg (bietz-aundi). Dedo
pulgar. "Beatz, pouce (AN-egüés), eripulgare (AN-ilzarb), beatzaundi (AN-olza)" Bon-Ond 140. "El dedo gordo
del pie. Mallukia jausi eta biatz-aundixa mallatu desta" Etxba Eib. "Biatz aundie, polex" (B) (comunicación
personal). v. BEHATZ LODI. Irur Gurutze egitea eskuieko beatz andias. Ber Doc 96r. Eskuieko eskuaren
beatz andiari. OA 12 (cf. ib. 12 iru krutz beatz andienaz). --Zer da zeñetzea. --Egitea iru krutze eskubiko biatz
andiyes. CatUt 33. Eskuñeko eskuko biatz aundieki iru gurutze osoik egitia. CatUlz 11. "Gurutze Santuaren"
egitea, eskuiko beatz aundiaz iru gurutze egitea da. KIkG 4 (KIkV 6 erpuruaz). Antxin-antxiñako gizonak bat
adirazitzeko, erakustatza (index) luzatzen bide zuan, eta bi adirazitzeko, beatz orreri beste beatza, beatzaundia,
elkartu. ZA RIEV 1928, 591.
"Guk hemen askotan esaten diogu behatz haundia pitilinari (G-azp)" HErot (s.v. behatz handia).
- BEHATZAREN GAINEAN. "Behatzaren gainean gauzak iakitea, connaître les choses (ad unguem),
parfaitement et dans les détails" H.
- BEHATZ-AZAL. v. behatzal.
- BEHATZ-AZKAL. Uña. v. azazkal. --Zertako ditut nik aizturrak? --[...] beatz-azkalak moztu ta orrelako
lanetarako oso politak ditu. Urruz Zer 123.
- BEHATZ-BETE. "Beazbete (G-to), una pulgada" A s.v. azbete.
- BEHATZ BIZKOR (G-bet). Dedo índice.
- BEHATZEN GAINEKO. "Beatzen ganeko (V-gip-ger), presumido" A.
- BEHATZEN PUNTETAN. v. BEHATZ-PUNTETAN.
- BEHATZ ERDIRA. "(G-to), a medio camino" A.
- BEHATZE(TA)TIK BURURA(INO). De los pies (litm. 'de los dedos de los pies') a la cabeza, por entero. v.
BURUTIK BEHATZETARA. Geratu zan bere Gorputza beatzerik burura zatiturik ta odolezko iturri bat
egiñik. Añ EL 1 213. Biatzetati bururaginoko gatx triste batek artuta. fB Ic II 163. Beatzeti burureiño baten baiño
geio begituko eutson. Akes Ipiña 33.
- BEHATZ-EZKALDA. "Padrastro (de dedos)" A.
- BEHATZ-GERREN (L, BN-lab). Ref.: A (behatz, behatz-ezkalda). "Padrastro (de dedos)" A.
- BEHATZIK BEHATZ. Juntando dedo con dedo. Bost gizon biran, beatzik beatz, / ezin gerririk atzeman.
"Dedo con dedo". Or Eus 265.
- BEHATZ-KAPELU. "(G-nav, Sc), beaz-kapelu (AN-5vill), dedil" A. v. HATZ-KAPELA, berakatux.
- BEHATZ-KOSKO. "Beatz-kosko (G), articulación de los dedos" A s.v. kosko.
- BEHATZ-KOSKOR (B; VocB; beatz-koxkor B). "Beatzkozkor: Estando el puño cerrado, las extremidades de
las articulaciones" VocB. "Articulaciones del dedo" A. "Beatz-koxkor, articulación del dedo. Beatz-koxkorretan
min artut" Izeta BHizt2. Ontan asi da Katu filarmonika jotzen eta bestiak kantari, maia biatz koskorrakin
juaz, zaldiyen trotia balitz bezela. Iraola 122.
- BEHATZ-LARRU (bietz-narru V-gip). "Behatza babesteko, zauria egin ondorean edo, ipini ohi zen larru
pusketa" Elexp Berg.
- BEHATZ LODI (G; Lar, Hb ap. Lh, H). Dedo pulgar. "Pólice, atzlodia, beatzlodia" Lar. "(V, G), pouce" H. v.
BEHATZ HANDI. --Zer da ziñatzea? --Da eskuieko beatz lodia]t[z hiru gurutze egitea. CatBurg 10.
Eskuñeko beatz lodiaz. Añ CatAN 11. Eskuñeko eskuko beatz lodiaz. Legaz 8. Abarka urratuetatik beatz lodi
biak agirian ekarzan. Ag AL 128. Gizonezkoak, beren beatz lodiak aizkora-itaien aoetan erabilliaz [zebiltzen].
Ag G 51. Bereala, eldu zidak eskuko beatz lodia, nagon alkitik derriorrean yaiki-arazi, ta an naramatxik zuzenzuzenean.
Ldi IL 17s.
- BEHATZ LODI-HURREN. "Beatz lodi urrena, index" H. "Beatzlodiurren (G), index" vEys.
- BEHATZ LUZE (G). Dedo corazón.
- BEHATZ-MAMI. "Yema [...] del dedo" Aq 1290. "(G), yema del dedo" A.
- BEHATZ MOTZ. "Betz-motz [sic], dedo pulgar (Darric)" DRA.
- BEHATZ-MUTUR (G-to, B ap. A; VocB). Yema o punta del dedo. "Extremidades de los dedos" VocB. Cf.
supra (4), el ej. de Lrq Larraja. Orain aitatutako igidura egin duan igarilaria geldituko zan luze-luze eginda
[...] eskuetako biatz-muturretatik ankakoetaraño. Anab EEs 1919, 186. Iparraldeko mendietara beatz-muturra
luzatuz. Mok 18. Bere beatz-muturra uretan busti. Ir YKBiz 308. Beaz-muturra zatarrez lotu, / ta ain sarri doaz
euntzera. Or Eus 315. Lur biribila beatz-muturrean eraman lezake. Or QA 134. Azkenean, tzintzil ibiltzalea zela
eta, behatz muturren oharkabeko higikunek dutela ibilerazten erakutsi zuen. Mde Pr 312. [Pasteletik] beatz-
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
432