Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
baretaldi. v. barealdi.
baretasun, baratasun (G ap. A). Calma, serenidad. Itsasuan aise ederragaz doian onzija, geratu oi da nos
bait aisiak uts emonda kalma edo baratasun kaltegarrijan; dago ez aurrera ez atzera leku baten. Mg CO 283
(Mg CC 189 kalma edo pake kaltegarrian). --Jose Ramon, zer egin bear degu? --Jaunaren oldea izan dedilla. --
Orixen da gizonaren baretasuna. Ag G 291s. Baña illunaren ondoren argia, ta ekaitz ondoren baretasuna etorri
oi da. LEItz 66. Bereala aizeak gelditu ziran ta baretasun aundia egin zan. Ir YKBiz 188. Itundasuna ta
baretasuna aizatu zion biozpean aldartearen aldaaldi arek. TAg Uzt 256. Ez du ogean atsedenik eta baretasunik
aurkituko. Ib. 247. Ekin zion Eñautek asarre bizian, berezko baretasunak gañez egin baitzion Xalbaten azkeneko
itz lotsagarriak entzunda. Etxde JJ 166. Baretasuna dario etxetxoari bere gauzatasunean. Txill Let 23. Okituak
eta ondasunez beteak ezagutzen ez daben mana, baretasun, arte ta nasaipena beragan dauan gizon apal, mazal
eta gogo onekoa. Erkiag Arran 117. Onen begi argietan zeruaren ozkarbietako baretasun bizigarria eta zerbait
geiago sumau eban neskatilleak. Ib. 81. Urrengo, tabakua sakeletik atara, ta zigarroa egiten asi zan, egoera
bakartian baretasuna agertu-erazoteko. Erkiag BatB 87. Orduak bere baretasuna patxadatsu ta apatx bera
damait. LMuj BideG 70. En DFrec hay 2 ejs. más.
baretegi. "(Hb), lieu où abondent les limaces" Lh.
1 baretsu. Calmado, sereno, tranquilo. Zuk biotz baretsua (artetsua), bake andia ta poz bizia sortzen dozuz.
Pi Imit III 34, 1 (Ol biotz narea). Ixan eben bai zegaz asebete euren bixitza baretsu ta gentzatsu garattirako. Otx
183. Garai batzutan ibili arren / bazter guziak astindu bear / egoak iñoiz ots aundi gabe / ordain baretsu, leuna
dakar. EA OlBe 27. Ibilli zen Xalbat urtetan bere animaren eztigarri zitzaion kaia ezin atxemanik, eta orra
orain, etsipenari emandako ontziska, usterik gutxienean, itxaso berberak kai alde baretsura abaillan eraman.
Etxde JJ 235. Bai egunez ta bai gabaz, mailla orren muturrean egiten dakie itsasoari begiraldi zeatz, baretsu ta
maitakorra. Erkiag Arran 84.
(Pred.). Lekaidaba (Baretsu). (Acot. escén.). Alz Ram 116. Baretsu ta gorgots dator Teseu; eskubi-aldetik
sartzen da. Zait Sof 154. Itsaso urdin zabalera edonoiz-edonoiz baretsu, nasai, nare ta lerden joan oi dan
gizasemea. Erkiag Arran 118.
2 baretsu. Sucio, obsceno. Cf. barekeria. Ni saltzera zatoz zu [...] zuk dakizkitzun zere sartu-atera
gaistoei, jan-edan beroei, ebaste galgarriei, hitzketa baretsu, marmariazko ta etsaiezkoari. Mb OtGai III 358.
Azkue, que cita este ej., lo cambia en barretsu, y traduce "conversaciones jocosas".
baretu (B; Añ (V)). Calmar(se), serenar(se), tranquilizar(se), aplacar(se). "Serenarse el mar tempestuoso,
eznetu, gozatu [...], (V) txikitu, baretu" Añ. "Baretu du denbora; erasanen du (B)" Gte Erd 111. Tr.
Documentado a partir de finales del siglo XIX en autrores meridionales. En DFrec hay 16 ejs. Diruaz
edegiten eztan aterik, samurtuten eztan biotzik, baketu ta baretu edo iabalduten eztan aserrerik eztago. A
BGuzur 145. Itxasua baretu zalako. Kk Ab I 81. Jesusek itsaso arro nasia nola baretu zuan ikustean Pedro ta
bere lagunak bere oñetara erori zitzaizkion. Inza Azalp 49. Ipuiñ eztiz biotzak baretzen zitun zurgiñ ile urre
gorria. Or Mi 127. Oraino kulunka gabiltza ugiñetan, ukaldi lazgarriengatik. Baina baretzen dire atzenik ontzi
argal aurrean, aixe-ufa batez. Ib. 131. Zirlingak ikusi zuten Vacarés izugarria bere ugiñak baretzen. Ib. 126. Au
eiñ ezkero, baretuko da / Jainkoaren asarria. Enb 174. Tira, tira; baretu zatteze. Otx 19. Itxon! Ustez, arnasa
baretu zaio: / parre-antx gozo batek / ezpaintxoak argitu / dizkio.... Ldi BB 46. Orduntxe "Uitzi"-ren gogape
bildurbera asi zan baretzen, ta ekin zion yateari biziagoki. Ldi IL 49. Mihitik ala galtzen / gorputz ta gogoa / isil
ta bakartzean / baretzen osoa. Or BM 122. Sartu bezain laster baretu zan aizea. Ir YKBiz 214. Berak ekarritako
oñaze zorrotza baretzen ari dek. ABar Goi 70. Ugazaba ta langilleen arteko asarreok baretu ta auzi au
ebazteko. Eguzk GizAuz 186. Izlapurren kanta leunakaz / baretzen dira uin urdiñak. Laux AB 33. Meza denetan
[âri] au erakutsi, / ta andikan sar artegian... / Aren ordea, zenbat izu dan, / baretzen dute mâiean. "Aquél a
quien reemplazó, por salvaje que sea, lo amansan en la mesa". Or Eus 416. Pake-zantzuan Bildotsak berriz /
besoz lurra jo dezaño, / lur eta biotz baretu arte / otoi ta arren emen nago. Ib. 256. Ango amar eguneko
egonaldian, Zitogandik urruti, zerbait baretu zitzaion maiteberoaldia. TAg Uzt 246. Ondo baretu gabe zegon,
artean, itxasoa. Ib. 135. An arki baitet pakezko / egoite bigun laztana / kezka ta miñ-erre guzik / baretutzen
dizkidana. EA OlBe 102. Urruti orain... Baretu dira / pittin bat gure dardarak. Ib. 76. Aitortu aurreko ilduren
bitartez / Jainko-aserrea baretzen da errez. SMitx Aranz 146. Baretu bada, ta negarrik geiago ez egin. Zait Sof
155. Aren esanera zeuden Bañeztar guziak. Bestaldetik, berriz, zeñek baretu Guraiatarren aldekoak? NEtx Antz
58. Biurraldia baretu zanean, berriz ere Santa Garazira igorri zuten bikario. Etxde JJ 21. Lenengo zemaia
baretu ustean luzaro egon nintzan. Ib. 75. Jarraitu zun Eñautek sumiña baretu eziñik. Ib. 167. Ezin ba baretu,
iñolaz ere, kaieko guztientzako gorrotoa. Anab Poli 30. Arein barreak, arnasestua zerbait baretu ebenean!
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
43